OCMW’s zorgen ervoor dat iedereen erbij hoort Algemene vergadering afdeling OCMW’s Brugge, 14 juni 2012 Piet Van Schuylenbergh directeur afdeling OCMW’s

VVSG - OCMW’s : 800 jaar lokaal sociaal beleid Lokale verantwoordelijkheid Evolutie : van hulpverlening in natura voor de armsten naar maatschappelijke integratie op alle levensdomeinen Rode draad : maatwerk 2 -

VVSG - Overzicht Van godshuis tot sociaal huis Het ene OCMW is het andere niet De ene medewerker is de andere niet De ene Raad is de andere niet OCMW

VVSG - Van godshuis tot sociaal huis Middeleeuwen : liefdadigheid via de kerk : armentafels en godshuizen Franse revolutie : burelen van weldadigheid en burgerlijke godshuizen COO 1925 Wet bestaansminimum 1974 OCMW-wet 1976 Urgentieprogramma meer solidaire samenleving 1993 Lenteprogramma 2000 RMI-wet 2002 Decreet LSB

VVSG - Een lijn in de evolutie Van “particulier” naar “publiek” Van “voluntariaat” naar “professionalisme” Van “armenzorg” naar “menselijke waardigheid” Van “gunst” naar “recht” Van “behoeftigheid” naar “iedere burger” Van “selectief” naar “universeel” Van “uitkering” naar “activering” Van “reactief” naar “proactief” Van “curatief” naar “preventief” Van “wij beslissen” naar “participatie” 5

VVSG - Van centraal naar lokaal ? Vlaanderen bestuurt zeer sectoraal Is zelf sectoraal georganiseerd (13 beleidsdomeinen) Elke minister stuurt eigen administratie aan Vlaamse visie op rol van lokale besturen : vooral uitvoeringsinstanties van Vlaams beleid Instructies/incentives per minister sectorale subsidielijn, sectoraal plan, sectorale adviesraad, sectorale lokale ambtenaar mogelijks actor naast anderen, lokale actoren worden Vlaams aangestuurd 6 -

VVSG - Van centraal naar lokaal ! Decreet planlastvermindering : schuchtere poging tot nieuwe visie op rol lokale besturen Lokale besturen verantwoordelijk voor eigen beleidskeuzes Democratische legitimering (t.o.v. eigen kiezers) i.p.v. administratieve (t.o.v. Vlaanderen) Integraal denken en handelen : burger in zijn omgeving Lokale actoren lokaal aansturen en mee bij lokaal beleid betrekken Vrije keuze inzake middelen en beleidsinstrumenten (participatie van burgers, inzetten van personeel, eigen organisatie,…) 7 -

VVSG - Nieuwe doelgroepen en problematieken Vanaf 1980 : alfabetisering en drugspreventie, alleenstaande moeders (voorschotten onderhoudsgeld) Vanaf 1990 : vreemdelingen, asielzoekers Halfweg jaren ‘90 : stijging aantal jongeren in BM + studenten, nog versterkt door RMI vanaf 2002 Vanaf 2000 : schuldenproblematiek Economische crisis : stijging dossiers ! Nieuwe EU-lidstaten : toevloed van EU- onderdanen uit Balkan (b.v. Roma) en Oost- Europa 8

VVSG - Enorme druk op OCMW’s Meer cliënten, meer gevarieerd publiek, meer personeel ? Gemeenten moeten besparen, quid financiering OCMW’s ? Meer begeleiding en pro-actief werken binnen deze context ? Recent : focus op sociale fraude en controletaken OCMW’s 9 -

VVSG - Wat is niet veranderd ? Bijstandsuitkeringen volgen stijging welvaart niet Uitkeringen onder EU-armoedegrens Slechts 50% financiering leefloon door federale overheid 10 -

VVSG - Het ene OCMW is het andere niet (1) OCMW’s met veel en met weinig voorzieningen (OCMW als concern) Taakinvulling sociale dienst : minimaal (beperkt tot wettelijk verplichte en focus op financiële hulp) of breed (ook aandacht voor trajectbegeleiding en vaak taakspecialisatie) 11

VVSG - Het ene OCMW is het andere niet (2) Nieuwe functies : staffuncties, middenkader, coördinatoren (LSB), juristen, communicatieambtenaren,… Nieuwe competenties van medewerkers : overleggen, netwerken, beleidsmatig werken, coachen en aansturen 12

VVSG - Het ene OCMW is het andere niet (3) Verhouding met het gemeentebestuur : samenwerking of controle Verhouding met privaat welzijnswerk en andere actoren (VDAB, SHM’s,…) Gemeentelijke omgevingsfactoren (economische, culturele, sociale, demografische,…) Budgettaire marges (fiscale draagkracht, kansarmoede) 13

VVSG - De ene medewerker is de andere niet (1) Responsabilisering (budgethouderschap, werken met MAT, delegatie van bevoegdheden) : wijzigt verhouding medewerker/bestuur wijzigt verhouding medewerker/medewerker grote variatie onder de OCMW’s 14

VVSG - De ene medewerker is de andere niet (2) Nieuwsoortige medewerkers brengen nieuwe cultuur binnen (“hulpverleners” vs. “vergadertypes”, “doeners” vs. “denkers”) Verschillen in leiderschapsstijl : b.v. secretaris als leider, coach, notaris,… heeft zéér grote invloed op OCMW-organisatie 15

VVSG - De ene Raad is de andere niet Verschillen in visie over opdracht OCMW Spanningsveld individuele hulpverlening (sociale dienst) / management (secretaris, MAT) / strategie (RMW) Raadsleden hebben zéér complexe taak : Parlement van het OCMW : vertalen wat leeft bij achterban/kiezers in beleidskeuzes (cfr. gemeenteraad) Beheer van het OCMW (cfr. schepencollege) Beslissen over individuele hulpdossiers : raadslid is geen hulpverlener maar moet wél een oordeel kunnen vormen 16

VVSG - OCMW in 2020 Hét OCMW zal niet bestaan : impact van centrale regelgeving is slechts één element veel meer lokale variabelen (omgeving, bestuur, leidinggevenden, medewerkers) Welke opportuniteiten ? Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst

VVSG - OCMW is geen mister cash Het is niet onze taak om de financiële armoedekloof toe te rijden (taak voor centrale overheden) Aanvullende steun is een lapmiddel omdat uitkeringen te laag zijn Meer inzetten op individuele begeleiding (dat werkt !) Vergt coherente visie van Vlaamse en federale overheid ! 18 -

VVSG - Recht op een menswaardig leven recht op arbeid recht op sociale zekerheid en sociale bijstand recht op bescherming van de gezondheid recht op juridische bijstand recht op een behoorlijke huisvesting recht op de bescherming van een gezond leefmilieu recht op culturele en maatschappelijke ontplooiing 19 -

VVSG - Cliënt integraal en op maat benaderen (1) Maatschappelijke participatie is meer dan louter activering Financiële steunverlening is geen doel maar een middel Integrale aanpak en maatwerk zijn onze sterktes Aandacht voor structureel werk (preventie) Aandacht voor onderbescherming en niet-gebruik van rechten Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst

VVSG - Cliënt integraal en op maat benaderen (2) Mensen met meervoudige problemen willen een vertrouwenspersoon, geen folder aan een loket Aandacht voor inspraak cliënten bij beleidsvoorbereiding en –uitvoering Aandacht voor toegankelijke dienstverlening : bekend, bruikbaar, begrijpbaar, bereikbaar, beschikbaar, betaalbaar en betrouwbaar 21 -

VVSG - Aandacht voor beeldvorming Onderzoek Lessius Hogeschool Mechelen : wie cliënt is bij het OCMW is tevreden wie het OCMW niet kent is kritisch Meer zeggen wat we doen Onze cliënten zijn onze beste ambassadeurs 22 -

VVSG - Aandacht voor interne organisatie Raad = beleid Management = beheer Diensten = dienstverlening aan de burgers Uitdaging : betrekken van de burgers OCMW is meer dan loutere dienstverlener burger is meer dan loutere consument van diensten maatschappelijke participatie vergt inspraak burgers Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst

VVSG - Verstandig omgaan met de gemeente Lokaal sociaal beleid is onderdeel van globaal gemeentelijk beleid Aandacht opeisen voor sociale klemtonen in gemeentelijke beleidsdomeinen Schaalvoordelen benutten (ondersteunende diensten) Lokale sociale dienstverlening naar de burger bundelen in één hand : OCMW Sociaal huis breed zien (netwerk) Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst

VVSG - Verstandig omgaan met andere actoren Vanuit integrale benadering samenwerking zoeken met partners (werk, huisvesting, gezondheid, onderwijs en vorming,…) We hoeven niet per se alles zélf te doen Wel het overzicht bewaren en sturen : regie Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst

VVSG - Verstandig omgaan met andere OCMW’s Samenwerking rond dienstverlening naar de burger (rechtshulp, schuldbemiddeling, SVK’s, werkgelegenheidsprojecten, …) Bundelen van expertise en benutten van schaalvoordelen bij beheer van voorzieningen (WZC, thuiszorg,…) Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst