WAAKZAAMHEID VOOR RADIOACTIVITEIT Katleen De Wilde Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle STUDIEDAG VVSG - 19/06/12

Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) Gezondheid & Leefmilieu Bescherming van de gezondheid Toezicht op het grondgebied en Natuurlijke straling RIAD Inrichtingen& Afval Nucleaire basisinrichtingen Algemeen Beheer en berging afval Beveiliging & Vervoer Invoer & Vervoer Nucleaire Beveiliging Support

Programma Weesbronproblematiek en aanpak van het FANC Waakzaamheid De interventie

Problematiek Vele toepassingen van radioactiviteit Strikt gereglementeerd KB van 20/07/01 houdende algemeen reglement op de bescherming van de bevolking, van de werknemers en het leefmilieu tegen het gevaar van de ioniserende stralingen

Problematiek Gebruik radionucliden in 20ste eeuw niet altijd zo strikt gecontroleerd als vandaag Bepaalde toepassingen – die nu verboden zijn – deden zich voor binnen publieke domein: bv. radiumhoudende verf op uurwerken Opsporen van ongewenste radioactieve bronnen (=weesbronnen) in de klassieke afval- en recyclagesectoren  Richtlijn 2003/122/Euratom van 22/12/03 – art. 9.3

Problematiek Voorbeeld 1: Algericas (Sp) – 1998  Cs-137 bron in schroot  6 miljoen euro schade Voorbeeld 2: Cs-137 (51 TBq) in puin van afgebroken ziekenhuis  4 doden

NIRAS – Gewesten - Betrokken sectoren Aanpak van het FANC In samenwerking met NIRAS – Gewesten - Betrokken sectoren Oplossing voor: Het reglementaire kader Een financieringsoplossing voor weesbronnen Vorming van betrokken sectoren/werknemers

Koninklijk besluit betreffende het opsporen van radioactieve stoffen in bepaalde materiaal- en afvalstromen en betreffende het beheer van weesbrongevoelige inrichtingen (KB) Richtlijnen op te volgen bij de detectie of het aantreffen van een weesbron in weesbrongevoelige inrichtingen in de niet-nucleaire sector (Richtlijnen)

WEESBRONGEVOELIGE INRICHTINGEN MINIMALE VERPLICHTINGEN Container park Schoothandelaar < 25,000 ton/jaar Sorteercentra … MINIMALE VERPLICHTINGEN Schroothandelaar > 25,000 ton/jaar Afvalverbrandingsoven Smeltoven > 25,000 ton/jaar Stortplaatsen

MINIMALE VERPLICHTINGEN Aanstellen intervenant Opstellen waakzaamheidsprocedure en reactieprocedure Meldings- en informatieplicht: Melding van elke interventie aan het FANC Identificatie van afzender Register van radioactieve stoffen Vormingsplicht: Opleiding voor alle werknemers van weesbrongevoelige inrichtingen – waakzaamheid! Opleiding intervenant

AANVULLENDE MAATREGELEN Schroothandelaar > 25,000 ton/jaar Afvalverbrandingsoven Smeltoven > 25,000 ton/jaar Stortplaatsen AANVULLENDE MAATREGELEN Plaatsing en gebruik meetpoort

AANVULLENDE VERPLICHTINGEN Registratie van de meetpoort Jaarlijks onderhoud van de meetpoort en de andere meetapparaten Goede werking meetpoort controleren (maandelijks) Aangevoerde EN afgevoerde weesbrongevoelige stromen screenen Driemaandelijkse lijst van homogene alarmen

Reglement voor de tenlastenneming van de weesbronnen. Verbintenissen van de exploitanten, het FANC en het NIRAS Monitoring non obligatoire à ce jour.

FANC NIRAS De vinder van de weesbron wordt niet meer bestraft “De vervuiler betaalt principe” : Identificatie van de vervuiler Bron werkelijk weesbron ? Financiering door fonds van NIRAS ? Verzamelen informatie over de gevonden bronnen en geven van feedback Financieringsmechansime voor het beheer van weesbronnen Verbintenissen van de exploitanten, het FANC, en het NIRAS Lorsqu’une source orpheline est découverte, l’AFCN va essayer d’identifier le pollueur et de le poursuivre, en application du principe “pollueur-payeur” L’AFCN détermine si la prise en charge de la source orpheline peut être financée ou non par le fonds d’insolvabilité de l’ONDRAF. Ainsi celui qui découvre une source orpheline ne sera plus pénalisé par son civisme. FANC NIRAS

FANC NIRAS Kosten ten laste van het FONDS : Prestaties van het NIRAS, Prestaties van de erkend deskundige, (karakterisatie en verpakking) Transport, Tijdelijke stockage, behandeling, conditionering, stockage, finale berging. Kosten NIET ten laste van het FONDS: Prestaties FANC Prestaties van de uitbater (uitbating van de meetpoort, interventie, detectie en recuperatie van de bron) Gebeurtenissen als gevolg van niet of laattijdige detectie (decontaminatie van installaties en terreinen en het beheer van het radioactief afval) Verzamelen informatie over de gevonden bronnen en geven van feedback Financieringsmechansime voor het beheer van weesbronnen Lorsqu’une source orpheline est découverte, l’AFCN va essayer d’identifier le pollueur et de le poursuivre, en application du principe “pollueur-payeur” L’AFCN détermine si la prise en charge de la source orpheline peut être financée ou non par le fonds d’insolvabilité de l’ONDRAF. Ainsi celui qui découvre une source orpheline ne sera plus pénalisé par son civisme. FANC NIRAS

BELANGRIJK!! Om van deze financiering te kunnen genieten: VOORAF: REGISTRATIE VAN UW INRICHTING ALS WEESBRONGEVOELIGE INRICHTING BIJ HET FANC (via formulier A van de beleidsovereenkomst) BIJ ALARM: Alarmmeldingsformulier (met vraag voor tussenkomst fonds) binnen de 24 uur naar het FANC Het FANC beslist binnen de maand na de alarmmelding of de bron als weesbron kan aanvaard worden en als de tenlastenneming door NIRAS kan gebeuren.

Vorming van betrokken sectoren/werknemers Kaderleden/Bestuurders Intervenanten met meetinstrument Jaarlijks georganiseerd door het FANC , te Brussel Intervenanten zonder meetinstrument Personeel van weesbrongevoelige inrichtingen Per intercommunale, 1 dag opleiding door het FANC

Enkele gegevens Aantal alarmen Geregistreerde meetpoorten 150 Weesbrongevoelige inrichtingen 395 Aantal alarmen 2001 3 2002 6 2003 53 2004 60 2005 66 2006 180 2007 170 2008 185 2009 118 2010 91 2011 114 2012 62 Alarmen/type inrichting 2012 Containerpark 2 Douane 4 Schroothandelaar met MP 26 Schroothandelaar zonder MP Smeltoven met MP 1 Stortplaatsen met MP Verbrandingsoven met MP 18 Weesbroncertificaten 2007 4 2008 36 2009 56 2010 62 2011 41 2012 18

Programma Weesbronproblematiek en aanpak van het FANC Waakzaamheid De interventie

Hoe radioactieve materialen te herkennen? OPSTELLEN VAN WAAKZAAMHEIDSPROCEDURE: Hoe radioactieve materialen te herkennen? Wat doen bij (vermoeden van) vondst van radioactieve bron?  Voorbeeld beschikbaar bij Interafval Redelijke Voorzorgsmatregelen Verdachte voorwerpen

Hoe radioactieve bronnen herkennen? Het symbool

Vermeldingen « …. RADIOACTIF » « …RADIOACTIVE… » « …. RADIOACTIEF » « Activité» « Activiteit» « Activity » «  …Bq » «  …MBq » «  …GBq » «  …Ci » «  …mCi» «  …µCi » « …..Uranium…..» « …..Uranyl…..» «U-… » « …..Thorium…..» « Th-… »

Wat wordt er zoal gevonden? Ingekapselde bronnen Toestellen met luminescente verf Bliksemafleiders Rookmelders Medisch afval (pampers, …) NORM-materiaal (« NORM » = Naturally Occuring Radioactive Material) – verhoogde natuurlijke radioactiviteit Besmette metalen … http://www.fanc.fgov.be/nl/page/meetpoorten-voor-de-detectie-van-radioactief-materiaal/204.aspx#P_4964 http://www.orau.org/ptp/collection/consumerproducts/consumer.htm

Ingekapselde bronnen Bron zelf is slechts een potloodpunt groot! Klein, maar gevaarlijk! bronhouder

Toestellen met luminescente verf Sleutelhanger Kompas Hoogtemeter

Bliksemafleiders Americium/radium/krypton 5 - 400 µSv/u http://www.fanc.fgov.be/nl/page/welkom-op-de-fotogalerij-met-radioactieve-bliksemafleiders/171.aspx

Medisch afval Verbrandingsoven/ stortplaats I-131, Tc-99m 0, 3 µSv/u – 1,8 mSv/u

NORM Gloeikousjes Thorium Mineralen/ertsen Uranium Farmaceutische producten Minerale wol Glasvezel

Wat doen bij (vermoeden van) vondst van radioactieve bron? Voorwerp inpakken Verpakt voorwerp opbergen in daartoe bestemde container Contacteer intervenant

Wat doen bij aantreffen van rookmelders? Optische en de ionisatierookmelders, samen in eenzelfde container. Deze container moet ondoordringbaar zijn, goed beschut staan, maximaal 1000 rookmelders bevatten. Er dient nauwlettend op te worden toegezien dat enkel rookmelders in de hiervoor bestemde container worden gedeponeerd.

Programma Weesbronproblematiek en aanpak van het FANC Waakzaamheid De interventie

Interventie na het vinden van een radioactieve bron Richtlijnen van het FANC

Vermoeden op aanwezigheid radioactieve bron? CONTACTEER INTERVENANT INTERVENANT = persoon die aangesteld wordt om een interventie uit te voeren na het ontdekken van een radioactieve bron MELDING INTERVENTIE BINNEN 24u AAN FANC VIA radioactivity@fanc.fgov.be

Algemene principes van de richtlijnen (1) Personeel ≠ beroepshalve blootgesteld  Dosislimiet = 1000µSv/jaar

Algemene principes van de richtlijnen (2) Basisprincipes van stralingsbescherming inachtnemen: - Tijd van blootstelling minimaliseren - Enkel de personen noodzakelijk voor de interventie aanwezig - Constante registratie van het dosisdebiet tijdens de interventie

De interventie 1. Meting van het dosisdebiet Als > 5µSv/h !! : stop en erkende deskundige oproepen 2. Opsporen en lokaliseren van de bron Als > 20µSv/h !! (op borsthoogte) of > 500µSv/h !! (in contact) : stop en erkende deskundige oproepen 3. Opslag van de bron De afvalstoffen opslaan in een vat (met het radioactiviteitssymbool duidelijk aangebracht!) + vat in een af te sluiten lokaal (dosislimiet) Inventaris van opgeslagen materiaal bijhouden

Programma Weesbronproblematiek en aanpak van het FANC Waakzaamheid De interventie

Voor alle informatie www.fanc.fgov.be radioactivity@fanc.fgov.be Daan Van der Meersch 02/289 20 29 Daan.vandermeersch@fanc.fgov.be Katleen De Wilde 02/289 20 39 Katleen.dewilde@fanc.fgov.be

VRAGEN??