Convulsies bij clozapine gebruik J.J.B. van der Vlugt (AOIS psychiatrie)
Clozapine Sinds 1971 verkrijgbaar in europa
Indicaties 1. Therapieresistente positieve en negatieve symptomen bij schizofrenie 2. Therapieresistente schizofrenie bij kinderen en adolescenten 3. Onbehandelbare extrapiramidale bijwerkingen op antipsychotica bij patiënten 4. Psychotische aandoeningen die optreden tijdens het beloop van de ziekte van Parkinson, in gevallen waar standaardtherapie heeft gefaald. 5. Onbehandelbare tardieve dyskinesie en tardieve dystonie.
Indicaties 6. Therapieresistente schizoaffectieve stoornis, bipolaire stoornis en depressieve stoornis met psychotische kenmerken. 7. Therapieresistente agressie bij schizofrenie of schizoaffectieve stoornis. 8. Therapieresistent middelenmisbruik/afhankelijkheid bij schizofrenie of schizoaffectieve stoornis. 9. Recidiverend suïcidaal gedrag bij therapieresistente en niet-resistente schizofrenie en schizoaffectieve stoornis. 10. In uitzonderlijke gevallen: therapieresistente agressie en/of automutilatie bij borderline persoonlijkheidsstoornis, autisme of ernstige zwakzinnigheid.
registratie 1. Therapieresistente positieve en negatieve symptomen bij schizofrenie 3. Onbehandelbare extrapiramidale bijwerkingen op antipsychotica bij patiënten 4. Psychotische aandoeningen die optreden tijdens het beloop van de ziekte van Parkinson, in gevallen waar standaardtherapie heeft gefaald. 5. Onbehandelbare tardieve dyskinesie en tardieve dystonie.
PICO Is de relatie tussen clozapine en het ontstaan van convulsies dosis gerelateerd.
PICO Patiënt: schizofrenie Intervention: clozapine Comparison: 3 verschillende serum waarde clozapine Outcome: EEG afwijkingen
Clozapine-induced electroencephalogram changes as a function of clozapine Oliver Freudenreich, Richard D. Weiner, and Joseph P. McEvoy Biological psychiatry 1997
Patiënten Chronische schizofrenie/schizoaffective stoornis (DSM III-R). Patiënten zijn niet verbeterd na minimaal 2 soorten antipsychotica. Geen eerder clozapine gebruik.
Patiënten N=50 11 vrouwen en 39 mannen Leeftijd gem 38 jaar (range from 21 to 56) Global Assessment of Functioning bij start studie (15-40) (gem. 29). 2 - 44 opnamens (gem.10) 2 - 33 jaren na eerste opname (gem. 15)
Interventie Gerandomiseerd 3 groepen serum concentraties clozapine Range N Gem SD I 50-150 16 94 (13.5) II 200-300 22 248 (15.0) III 350-350 12 391 (26.8)
Outcome 21-kanaals EEG 0-4 schaal van afwijkingen (anchored 5-level ordinal scales) EEG gemaakt na 10 weken clozapine 0 geen afwijkingen 4 convulsie
resultaten 24/45 patiënten (53%) enige vorm van EEG abnormaliteit. 15/45 patiënten (33%) nieuwe EEG afwijkingen significant serum concentratieafhankelijk verdeeld 1/48 patiënten convulsies (2%) I 20% II 21% III 73% ** (F = 4.0; df = 2,42; p = .025)
Conclusie Serum concentratie clozapine is geassocieerd met EEG afwijkingen en daarmee ook met convulsies.
Incidentie convulsies Incidentie clozapine geïnduceerde insulten is 3% en lijkt dosis gerelateerd. (1,2) 1418 USA patiënten incidentie insulten 2.8% cummulatief na 10 jr 10%. (2) < 300 mg/d (1%-2%) (3) 300-600 mg/d (3%-4%) 600-900 mg/d (4%-6%)
Richtlijn convulsies bij clozapine gebruik Eerste insult: -Halvering van de dosis clozapine en spiegelbepaling. -Tijdens instellen het minderen van benzodiazepines vermijden. Tweede insult: -valproaat toevoegen, -evt. consult neuroloog
Dank voor de aandacht 1) Toth P, Frankenburg FR. Clozapine and seizures: a review. Can J Psychiatry 1994; 39:236-238 2) Devinsky O, Honigfeld G, Patin J. Clozapine-related seizures. Neurology 41 (3), 369-371 (1991). 3) Miller D, Review and Management of Clozapine Side Effects. J Clin Psychiatry 61 suppl 814-17 (2000) 4) Pacia SV, Devinsky O. Clozapine-related seizures; experience with 5629 patients. Neurology 44 (12), 2247-2249 (1994) 5) Freudenreich O et al. Clozapine-induced electroencephalogram changes as a function of clozapine Biol Psychiatry 1997;42:132-137) (69) 6) http://clozapinepluswerkgroep.nl/pages/richt.html#Anchor-Inleidin-60073