Interpersoonlijke Psychotherapie (IPT) Rob Mellink 1

Inhoud Inleiding Indicaties en contra-indicaties IPT kenmerken Historisch overzicht Behandeling in 3 fasen

Indicaties IPT Stemmingsstoornissen Major depression, acute and maintenance treatment Geriatric depression acute and maintenance Depressed adolescents (individual and group) Depressed HIV positive adults Dysthymic adults Distressed primary care patients Bipolar Disorder Conjoint marital therapy Antepartum/postpartum depression Prevention of mood disorders

Overige indicaties Boulimia Sociale fobie Borderline pers st Insomnia Drugs misbruik* PTSS Somatisatie stoornis 3

Contra-indicaties depressie te ernstig om te kunnen participeren zeer beperkt introspectief vermogen hoog suicide-risico recidiverende depressie met psychotische kenmerken (melancholie) mogelijk: medicatie en IPT gecombineerd

Kenmerken Ontwikkeld in the ’70s door Klerman, Weissman e.a. Aanname: door interpersoonlijke problemen ontstaat een depressie, los van de oorzaak van de depressie Begrip van de interpersoonlijke conflicten helpt een patient ermee om te gaan en daarmee te herstellen van een depressieve episode IPT is a psycho-therapy that was originally developed as an individual treatment for unipolar nonpsychotic depression. IPT was initially adapted to a group format for treating individuals with binge-eating disorder and is currently being tested for use with other disorders. This is the first study to present efficacy of IPT in a non- industrialized country, however studies are underway in Brazil and Turkey. * Weissman M, et al. Comprehensive guide to interpersonal psychotherapy. New York: Basic Books, 2000. 4

Historische ontwikkeling Psychoanalyse Harry Stack Sullivan Object Relations Therapy Interpersonal Theory (Leary, Kiesler) 6

Historisch; van psychodynamisch naar interpersoonlijk Freud: onbewuste mentale processen bepalen ons functioneren Skinner: gedrag is aaneenschakeling van geconditioneerde responsen die ontstaan door associatie van 2 of meer stimuli de wijze waarop libidineuze ontwikkelingsconflicten worden opgelost is bepalend voor de vorming van 3 basale mentale functies (het Ik, het driftleven en het geweten) waarbij na de conditionering de 2e stimulus in staat is de reactie op te roepen die aanvankelijk alleen bij de 1e stimulus optrad

Latere analitici (Hartmann, Winnicott en Kernberg) Minder van belang: ontladingsmogelijkheden van libidineuze verlangens Belangrijk: internalisatie van band die het kind met ouders heeft/maakt niet alleen de genoegens van de plezierige anale stimulatie bij toilettraining zijn belangrijk maar vooral het machtspel met moeder hierbij

Mahler (1975) In ontwikkeling naar meer autonomie is de affectieve kwaliteit van de band (moeder) belangrijk voor de ontwikkeling van het zelfgevoel

Bowlby (’73 ’88) Het verlangen om gehechtheidsrelaties te vormen is een aangeboren eigenschap Mens is tov andere zoogdieren erg kwetsbaar kort na geboorte Extreme afhankelijkheid geeft onlust die om beschermende hand van moeder vragen

Sullivan kwaliteit van latere relatie wordt voor belangrijk deel gevormd door gehechtheidsrelaties uit kindertijd focus van behandeling: het opnieuw integreren van verdrongen of afgesplitste affecten zoon van onvoorspelbare agressieve vader, zal zelf agressie onderdrukken en een partner kiezen om dit tekort vervolgens aan te vullen, het innerlijke conflict van de zoon over zijn eigen agressie verschuift vervolgens naar een relationeel conflict over de agressie die hij bij zijn partner meent te herkennen.

Ontwikkeling in de tijd Sinds Freud is het focus van verhelderen van een libidineus conflict verschoven naar het blootleggen van een, intrapsychisch gekleurd, interpersoonlijk conflict (Mahler)

Klerman en Weisman (IPT) Pragmatisch: schrap intrapsychische uit het behandelfocus Meestal kan zonder persoonlijkheids veranderingen de kwaliteit van het relationele functioneren verbeteren Hierdoor klaart depressie op en wordt psychische weerbaarheid sterker persoonlijkheidveranderingen zijn meestal niet nodig

Vier Focussen Rouw Interpersoonlijk conflict Rolverandering Interpersoonlijk tekort 5

Houding van therapeut Empathisch niet neutraal Actief vragen, verhelderen help patient verschillende strategieen te overwegen suggereer eventueel strategieen zonder te sturen Houdt vast aan het gekozen focus 6

Drie fasen Begin – Wk 1 - 4 Behandelfase – Wk 5 - 13 16 WEEK Begin – Wk 1 - 4 Behandelfase – Wk 5 - 13 Afsluiten behandeling – Wk 14 - 16 12 WEEK Begin – Wk 1 - 3 Behandelfase – Wk 4 - 10 Afsluiten behandeling – Wk 11 - 12 7

Taken in de beginfase (Wk 1 - 4) A. Stel de diagnose depressie 1. Inventariseer depressieve symptomen 2. Benoem het syndroom als een ziekte 3. Leg uit dat dit een behandelbare medische aandoening is /geef hoop 4. Geef de patient de “ziekte rol” 5. Laat praktische problemen oplossen (bijv “wie kan jouw helpen hier op tijd te zijn?”) 6. Overweeg medicatie 8

Taken in de beginfase (Wk 1 - 4) B. Leg verband tussen depressie en interpersoonlijke problemen Wat gebeurde er ten tijde van het begin van de depressie rouw, conflict, rolverandering zijn er persoonlijkheidstekorten/stoornis? Instand houdende factoren Interpersoonlijke inventarisatie interpersoonlijke inventarisatie; overzicht van de belangrijkste relaties 9

Interpersoonlijke inventarisatie Wie zijn de belangrijke mensen in uw leven ? (zowel levend als dood) Probeer een beeld te schetsen over deze personen: Hoe vaak ziet u hem of haar? Hoe is deze persoon van invloed op uw stemming? Wat is prettig aan deze relatie? Wat is niet prettig? Zijn er conflicten? Wat heeft deze relatie veranderd? Heeft u meningsverschillen met hem of haar? Hoe vaak? Kunt u een voorbeeld geven? Zou u iets aan deze relatie willen veranderen? Wat zou er niet moeten veranderen? 10

Taken in de beginfase (Wk 1 - 4) C. bepaal het focus Op basis van de verkregen informatie en gerelateerd aan de depressie. - Rouw - Interpersoonlijk conflict - Rol verandering - Interpersoonlijk tekort 11

Taken in de beginfase (Wk 1 - 4) D. Leg regels en principes van IPT uit: Schets het interpersoonlijke probleem van de patient Stel problemen en doelen vast als het focus van de behandeling Geef uitleg over praktische aspecten van IPT (duur, frequentie, kosten, regels mbt het missen van afspraken) 12

Taken in de behandelfase (Wk 5 - 13) Begin met stand van zaken rondom depressieve symptomen Geef psychoeducatie over verloop en herstel Leg verband tussen interpersoonlijke problemen en de stemming Generalizations—we will make these specific later in the talk 13

Technieken in de behandelfase Meet de stemming Leg verband tussen stemming en relaties/conflicten Encouragement/management of affect Communicatie analyse Rollenspel Vaardigheden trainen Huiswerk Herinner regelmatig aan de therapieduur : “Er zijn nog 7 sessies te gaan tot het einde” 14

Rouw Doelen 1. bevorderen van het rouwproces. 2. Help bij herstel van belangstelling en nieuwe (oude) relaties. 15

Interpersoonlijke conflict Doelen Stel conflict vast In welk stadium is het conflict a. Onderhandeling (situatie verhelderen om oplossing mogelijk te maken) b. Impasse (gezamelijke wens om door te gaan maar beiden voelen zich vast zitten) c. Ontbinding (“rouw”) Maak een plan van aanpak 16

Rol verandering Doelen Verwerk het verlies van de oude rol Wat zijn de kansen en uitdagingen van de nieuwe rol Ontwikkel nieuwe vaardigheden nodig voor de nieuwe rol 17

Interpersoonlijk Tekort Doelen Verminder de sociale isolatie Moedig het aangaan van niuwe relaties aan 18

Afrondende fase (Wk 15 - 16) Beeindiging is expliciet genoemd gedurende de hele therapie Veranderingen in symptomen en het interpersoonlijk probleem worden uitgebreid beschouwd Bespreek gevoelens rondom beeindiging Bespreek toekomstige stressoren en mogelijke strategieen Bereid voor op een recidief (“wat zijn de voortekenen?”, “wanneer trek je aan de bel?) Beleid bij non-respons (continueren, onderhoudstherapie,…..) 19

Vragen?