Dyslexie op ‘alle leeftijden’ Judith Bekebrede Promotor: Aryan van der Leij Universiteit van Amsterdam

In vogelvlucht aio traject 2005-2008 Theorie 3 studies Resultaten Ontwikkeling IDAA Vogelvlucht 4 jaar aio traject Fundamenteel onderzoek met experimenten leidt tot product IDAA 24-04-2008 Alumnidag

Dyslexie "Dyslexie is een stoornis die gekenmerkt wordt door een hardnekkig probleem met het aanleren en het accuraat en/of vlot toepassen van het lezen en/of het spellen op woordniveau." (stichting Dyslexie Nederland, 2003) 24-04-2008 Alumnidag

Theorie Kernprobleem: fonologisch tekort Fonologisch bewustzijn Snel benoemen (RAN) Fonologisch decoderen - fonologisch bewustzijn: de sensitiviteit van klanken in gesproken woorden. Het bewustzijn van de klankstructuur van een taal, en dat je deze klanken kunt manipuleren -RAN: het snel ophalen van symbolische informatie uit het het geheugen, geautomatiseerde kennis: cijfers, letters; plaatjes en kleueren. -fonologisch decoderen: het letter voor letter lezen (of grotere eenheden), dit bouwt woord specifieke kennis op, en legt de basis voor woord-herkenningsvaardigheden. Dit wordt gebruikt bij pseudowoorden. Deze drie verschillende elementen vormen problemen voor alle leeftijdsgroepen, zowel basisschool, als voortgezet onderwijs als bij volwassenen. 24-04-2008 Alumnidag

Heterogeniteit Subtypen Belangrijke rol voor orthografie Orthografie inzicht in de orthografie van een taal. Letterkennis, woordbeeldkennis au/ou, weten hoe letters georganiseerd zijn. Rf op het einde mag, maar fr niet (turf). 24-04-2008 Alumnidag

Orthografische competentie Verklaart unieke variantie in woord lezen Bijv. Cunningham, Perry & Stanovich (2001) Grotere variabiliteit binnen dyslectici Zweeds onderzoek: Miller-Guron & Lundberg (2000) Nederlands onderzoek: Van der Leij & Morfidi (2006) 24-04-2008 Alumnidag

Fonologische kern, variabele verschillen in orthografie Fonologisch kern tekort Alle dyslectici verschillen van controle Variabele orthografische verschillen Meer variabiliteit in dyslectici 24-04-2008 Alumnidag

Drie Studies 113 volwassenen (gem. 37 jaar) 57 controle en 56 dyslectici 72 middelbare scholieren (gem. 16 jaar) 35 controle en 37 dyslectici 140 groep 4, 5, 6 leerlingen Longitudinaal 34 zwakke, 70 gemiddelde en 36 goede lezers BAO andere insteek: 6 complete klassen 3 jaar lang gevolgd. 24-04-2008 Alumnidag

Instrumenten Fonologie Orthografie Vaardigheden lezen en spellen Fonologisch bewustzijn (Woordomkeringen) Fonologisch decoderen (pseudowoord lezen) Snel benoemen (RAN-cijfers) Orthografie Orthografische keuze Flitslezen Vaardigheden lezen en spellen Technisch lezen Flitstypen woorden WO vb: sut-tus, ston-nost Staut-stout tijd-teid-tijt 24-04-2008 Alumnidag

Leesvaardigheid ‘Een Minuut Test’ Sign. Verschillen tussen dysl en controle alle leeftijden 24-04-2008 Alumnidag

Fonologisch decoderen ‘Klepel’ Verschil tussen de dysl en controle op alle leeftijden. Volw-VO. Klepel dyslectici geen verschil. 24-04-2008 Alumnidag

RAN ‘cijfers’ Geen verschillen tussen pubers-volw voor beide groepen. 24-04-2008 Alumnidag

Fonologisch bewustzijn ‘woordomkeringen’ Verschillen op alle leeftijden alle groepen. 24-04-2008 Alumnidag

Orthografische competentie ‘flitslezen’ Sign verschil tussen dysl en controle 24-04-2008 Alumnidag

Flitstypen woorden Sign verschillen dysl-controle; verschil tussen VO en volw alleen voor de Dysl, niet voor controle, te wijten aan plafondeffect (differentiatie van deze test nog steeds goed). 24-04-2008 Alumnidag

Flitstypen pseudowoorden Sign. verschillen behalve tussen VO en volw dyslectici (vergelijkbaar met de klepel) 24-04-2008 Alumnidag

Samenvatting Ontwikkeling ‘Stabiliseren’ van VO naar volw. Verder kijken naar variabele verschillen in orthografie Dyslectici verdeeld in twee groepen Volw. verschil in fonologisch bewustzijn VO en volw. verschil op EMT Vooral profijt van flitstaken 24-04-2008 Alumnidag

Test-ontwikkeling Experimentele versie IDT Muiswerk Educatief proefschrift Muiswerk Educatief 24-04-2008 Alumnidag

Toepassing IDAA Interactieve Dyslexie test Amsterdam-Antwerpen 24-04-2008 Alumnidag

IDAA Geautomatiseerde woordherkenning Fonologie Orthografische competentie 24-04-2008 Alumnidag

IDAA subtesten Kennis maken Bommetjes Woordomkeringen Flitslezen Flitstypen Woorden Flitstypen Pseudowoorden Flitstypen Engelse woorden Visuele aandacht 24-04-2008 Alumnidag

IDAA – onderzoek Normeringsonderzoek Valideringsonderzoek Nederland vmbo-t, havo, vwo; ruim 1200 leerlingen Vlaanderen aso, bso, tso; 1200 leerlingen Valideringsonderzoek Lezen en spellen Fonologische vaardigheden Orthografische competentie Cognitief profiel 24-04-2008 Alumnidag

Bedankt voor jullie aandacht Vragen / opmerkingen Bedankt voor jullie aandacht Voor meer informatie: Judith Bekebrede: Kamer G0.12 Email: J.I.Bekebrede@uva.nl 24-04-2008 Alumnidag