Beslisbomen Robert de Hoog College Beslissingsondersteuning 5 oktober 2001

Beslissingsondersteuning 5/10/20012 Onderwerpen 1.Beslissen volgens von Winterfeldt en Edwards 2.Het bomenboek 3.Bomen kappen 4.Verkeerde bomen

Beslissingsondersteuning 5/10/ Beslissen volgens von Winterfeldt & Edwards Beslissen = rationeel in termen van middelen (i.c. instrumenteel) Goede beslissingen zijn beslissing die SEU maximaliseren SEU = Subjective Expected Utility

Beslissingsondersteuning 5/10/20014 Beslissen volgens von Winterfeldt & Edwards SEU begrippen zijn: –De wereld bestaat uit n wederzijds uitsluitende toestanden waarvan er een zich zal voordoen –Aan toestanden hangen uitkomsten (pay-offs, utilities, u) –p is de kans dat toestand i zich zal voordoen –Verwachte waarde is p x u

Beslissingsondersteuning 5/10/ Het bomenboek Waarde bomen Beslisbomen Inferentie bomen Fouten bomen Gebeurtenis bomen

Beslissingsondersteuning 5/10/20016 Het bomenboek: gebeurtenissen Het systematisch in kaart brengen van volgordes van gebeurtenissen Van belang voor het modelleren van de wereld

Beslissingsondersteuning 5/10/20017 Het bomenboek: gebeurtenissen

Beslissingsondersteuning 5/10/20018 Het bomenboek: fouten Beschrijft hoe fouten in een systeem veroorzaakt worden Causaal model Van belang voor het bedenken van acties/alternatieven

Beslissingsondersteuning 5/10/20019 Het bomenboek: fouten

Beslissingsondersteuning 5/10/ Het bomenboek: inferenties Maken afleidingen mogelijk wanneer data en gevolgen ver uit elkaar liggen Helpen bij het inschatten van kansen op het optreden van toestanden van de wereld

Beslissingsondersteuning 5/10/ Het bomenboek: inferenties

Beslissingsondersteuning 5/10/ Het bomenboek: waarden Dienen om waarden van de beslisser te eliciteren en te ordenen Waarden dienen voor het vinden van utiliteiten van uitkomsten (zie H7 en H8) Belangrijk in het kader van dit programma!

Beslissingsondersteuning 5/10/ Het bomenboek: waarden

Beslissingsondersteuning 5/10/ Het bomenboek: beslisbomen Een beslisboom is een structuur met de volgende eigenschappen –De “root” bestaat uit twee of meer alternatieven –De rest van de boom bestaat uit een opeenvolging van gebeurtenissen en alternatieven –Aan elke gebeurtenis hangt een kans –De “leaf nodes” zijn gebeurtenissen –Aan elke “leaf node” hangt een uitkomst

Beslissingsondersteuning 5/10/ Het bomenboek: beslisbomen

Beslissingsondersteuning 5/10/ Bomen kappen Waarde bomen hebben de neiging om complex te worden Beslisbomen worden groter bij differentiatie van gebeurtenissen Je wilt weten wat je moet doen als je een beslisboom hebt gemaakt Reductie!

Beslissingsondersteuning 5/10/ Bomen kappen Vereenvoudigen van waarde bomen, checklist op p.44 –Redundantie –Waarde relevant (vs nieuwsgierigheid) –Discriminerend vermogen –Operationaliseerbaar –Volledig

Beslissingsondersteuning 5/10/ Bomen kappen Wanneer het aantal gebeurtenissen toeneemt neemt de complexiteit van de beslisboom toe Truc: vervang de individuele gebeurtenissen door een kansverdeling over de hele range van een gebeurtenisklasse

Beslissingsondersteuning 5/10/ Bomen kappen

Beslissingsondersteuning 5/10/ Bomen kappen

Beslissingsondersteuning 5/10/ Bomen kappen Wat moet je doen/ Principe: Averaging out and folding back –Stap 1: neem verwachte waarde van de “leaf nodes” –Stap 2: ga hiermee door tot de eerste alternatieven vertakking –Stap 3: elimineer gedomineerde alternatieven –Ga door tot “root node” en bereken EV (SEU)

Beslissingsondersteuning 5/10/ Bomen kappen EV= 600 EV= 200

Beslissingsondersteuning 5/10/ Bomen kappen

Beslissingsondersteuning 5/10/ Bomen kappen EV= 500 EV=550 EV =0

Beslissingsondersteuning 5/10/ Verkeerde bomen Je ziet handelingen/alternatieven over het hoofd Je ziet gebeurtenissen over het hoofd Je schat kansen verkeerd in Je schat uitkomsten verkeerd in Je hebt je waardenstructuur onvoldoende onderzocht