VELOV-VELON congres Groningen 12 maart 2013 Wim van de Grift DE PRESTATIES VAN ONZE LEERLINGEN DE VAARDIGHEDEN VAN ONZE LERAREN EN DE GEVOLGEN VOOR LERARENOPLEIDERS VELOV-VELON congres Groningen 12 maart 2013 Wim van de Grift

Wat komt er aan de orde? Het economisch belang van goede leraren De prestaties en het onderwijsniveau van onze leerlingen De gevolgen voor onze leraren De vaardigheden van onze leraren en het tekort aan ervaren leraren De gevolgen voor het opleiden van leraren 5a Vergroting van instroom en rendement van de opleidingen 5b Verhoging van het startbekwaamheidsniveau 5c Beginnende leraren eerder naar topniveau brengen 5d Beoordelen en feedback geven

Leerlingprestaties en inkomen Een standaarddeviatie hoger bij wiskunde gaat later gepaard met 12% meer inkomen (Mulligan, 1999; Murnane, Willet, Duhaldeborde & Tyler, 2000; Lazear, 2003) Een standaarddeviatie hoger bij geletterdheid gaat later gepaard met 9% meer inkomen (Voor Nederland geldt zelfs bijna 15%) (Hanushek & Zhang, 2006)

Vaardigheid leraren en leerlingprestaties Leerlingen die leraren hebben die een standaarddeviatie beter zijn bereiken 10% tot 25% meer leerwinst (Aaronson, Barrow & Sander, 2007; Brandsma & Knuver, 1989; Bosker & Witziers, 1996; Hanushek & Rivkin, 2010; Houtveen & Van de Grift, 2007a; 2007b; Kane & Staiger, 2008; Rivkin, Hanushek &. Kain, 2005; Roeleveld, 2003; Rockoff, 2004; Wijnstra, Ouwens & Béguin, 2003)

Vaardigheid leraren en later inkomen Leerlingen die leraren hebben die een standaarddeviatie beter zijn gaan later per jaar gemiddeld 20.000 dollar meer verdienen (Hanushek, 2011)

Wat komt er aan de orde? Het economisch belang van goede leraren De prestaties en het onderwijsniveau van onze leerlingen De vaardigheden van onze leraren en het tekort aan ervaren leraren De gevolgen voor het opleiden van leraren Wat kunnen we doen? 5a Vergroting van instroom en rendement van de opleidingen 5b Verhoging van het startbekwaamheidsniveau 5c Beginnende leraren eerder naar topniveau brengen 5d Beoordelen en feedback geven

Gem. prest. van onze 15-jarigen (PISA 2000-2009)

% zwak prest. 15-jarigen (PISA 2000-2009)

% excellent prest. 15-jarigen (PISA 2000-2009)

% leerlingen dat naar HAVO of VWO gaat

Wat komt er aan de orde? Het economisch belang van goede leraren De prestaties en het onderwijsniveau van onze leerlingen De gevolgen voor onze leraren De vaardigheden van onze leraren en het tekort aan ervaren leraren De gevolgen voor het opleiden van leraren 5a Vergroting van instroom en rendement van de opleidingen 5b Verhoging van het startbekwaamheidsniveau 5c Beginnende leraren eerder naar topniveau brengen 5d Beoordelen en feedback geven

Niveauverhoging in ons onderwijsstelsel Vijftien jaar geleden ging minder dan eenderde (32%) van de leerlingen naar HAVO of VWO, nu is dat al bijna de helft (44%) (Inspectie van het Onderwijs, 2010; OECD, 2012, 37) Gevolg: Heterogenere groepen in de hogere onderwijssoorten (meer havisten in vwo, meer mavisten in havo, meer kb-leerlingen in mavo) Concentratie van zwakke leerlingen in de basisberoepsgerichte leerweg van het vmbo (minder kb-leerlingen in de basisberoepsgerichte leerweg)

Resultaten onderzoek Heterogeniteit & llingprestaties Zwakke leerlingen hebben baat bij heterogene groepen Als men zwakke leerlingen in homogene groepen onderbrengt, gaan hun prestaties dalen (Hoog)begaafde leerlingen hebben baat bij homogene groepen Als men (hoog)begaafde leerlingen in heterogene groepen onderbrengt, gaan hun prestaties dalen Kulik & Kulik (1982); Lou, Abrami, Spence, Poulsen, Chambers, et al. (1996); Slavin (1996); Betts & Shkolnik (2000); Boaler, Wiliam & Brown (2000); Hallinan, Bottoms, Pallas & Palla (2003); Reezigt, Houtveen & Van de Grift (2001); Wiliam & Bartholomew (2004); Corno (2008)

Conclusie Heterogeniteit & llingprestaties Er is dus kennelijk een verband tussen de toegenomen heterogeniteit in de hogere vormen van voortgezet onderwijs en de afname van het percentage excellent presterende leerlingen en tussen de afgenomen heterogeniteit in de laagste vorm van voortgezet onderwijs en de toename van het percentage zwak presterende leerlingen

Wat komt er aan de orde? Het economisch belang van goede leraren De prestaties en het onderwijsniveau van onze leerlingen De gevolgen voor onze leraren De vaardigheden van onze leraren en het tekort aan ervaren leraren De gevolgen voor het opleiden van leraren 5a Vergroting van instroom en rendement van de opleidingen 5b Verhoging van het startbekwaamheidsniveau 5c Beginnende leraren eerder naar topniveau brengen 5d Beoordelen en feedback geven

Aanbod en vraag matchen niet Door vergrijzing gaan de komende jaren veel ervaren leraren het beroep verlaten (OCW, 2009) Er zijn te weinig beginnende leraren om deze ervaren leraren te vervangen In het voortgezet onderwijs geeft nu al 19% van de leraren een of meer vakken onbevoegd (Bokdam, Berger, Van Oploo & Volker, 2011)

Vaardigheden lrn en arbeidservaringsjaren

De vaardigheid gaat dalen in de populatie Wanneer een grote groep zeer ervaren leraren het beroep gaat verlaten, en een kleine groep startende leraren op hetzelfde bekwaamheidsniveau als nu afstudeert dan gaat (behalve bij het activeren van leerlingen) het vaardigheidsniveau van de lerarenpopulatie dalen Er zijn dan minder leraren die leerlingen kunnen leren hoe ze iets moeten leren en die hun onderwijs kunnen afstemmen op verschillen tussen leerlingen

Wat komt er aan de orde? Het economisch belang van goede leraren De prestaties en het onderwijsniveau van onze leerlingen De gevolgen voor onze leraren De vaardigheden van onze leraren en het tekort aan ervaren leraren De gevolgen voor het opleiden van leraren 5a Vergroting van instroom en rendement van de opleidingen 5b Verhoging van het startbekwaamheidsniveau 5c Beginnende leraren eerder naar topniveau brengen 5d Beoordelen en feedback geven

Er is meer onderwijs op maat nodig Leraren in hogere onderwijssoorten moeten meer aandacht besteden aan adequaat inspelen op verschillen tussen leerlingen en gericht stimuleren van (hoog)begaafde leerlingen ter voorkoming van onderprestatie Leraren in lage onderwijssoorten moeten meer aandacht besteden aan bewaken dat hun leerlingen in elk geval de minimumdoelen bereiken

Leraren in Nederl. Vlaand. en Nedersaksen (2007)

Leraren in Nederl. Vlaand. en Nedersaksen (2013)

Wat kunnen lerarenopleiders doen? We kunnen de instroom en het rendement van de lerarenopleidingen vergroten het niveau van startbekwaamheid omhoog brengen beginnende leraren eerder op topniveau brengen Dat is moeilijk, maar het kan

Wat komt er aan de orde? Het economisch belang van goede leraren De prestaties en het onderwijsniveau van onze leerlingen De gevolgen voor onze leraren De vaardigheden van onze leraren en het tekort aan ervaren leraren De gevolgen voor het opleiden van leraren 5a Vergroting van instroom en rendement van de opleidingen 5b Verhoging van het startbekwaamheidsniveau 5c Beginnende leraren eerder naar topniveau brengen 5d Beoordelen en feedback geven

Aanpak voor professionalisering van leraren Leraren werden geprofessionaliseerd voor technisch lezen (BAO) (Houtveen & Van de Grift, 2012) technisch lezen (SBAO) (Houtveen, Van de Grift & Brokamp, submitted) begrijpend lezen (BAO) (Houtveen & Van de Grift, 2007) rekenen/wiskunde (BAO) (Houtveen, Van de Grift & Creemers, 2004)

Aanpak voor professionalisering van leraren Gedurende 2 jaar, 2 keer per jaar Observatie door vakdidacticus daarna feedback en afspraken over verbeterpunten Observatie door speciaal getrainde collega daarna feedback en afspraken over verbeterpunten Overleg in het lerarenteam onder leiding van de vakdidacticus over de resultaten en de voortgang van zowel leerlingen als als leraren Hulp bij het maken van een interventieplan voor leerlingen die achterop gekomen waren

Aanpak voor professionalisering van leraren De leraren in de experimentele groep groeiden in 2 à 3 jaar gemiddeld bijna een hele standaarddeviatie in hun vaardigheden Dat is ongeveer evenveel als de achterstand die de beginnende leraar heeft op de leraar met 15 jaar ervaring! Na correctie voor verschillen in voormeting, sekse, intelligentie, etniciteit en leeftijd, intelligentie boekten de leerlingen uit de experimentele groepen een kwart tot tweederde standaard deviatie meer leerwinst dan de leerlingen in de controlegroepen Volgens onderwijseconomen levert dat later 5% meer inkomen!;)

Een voorbeeld: de beoordeling van Isolde Coach ‘Isolde heeft zich goed ontwikkeld. Ik heb er alle vertrouwen in dat zij een goede leraar wordt. Tutor ‘Ja, zij heeft inderdaad een doelmatig klasmanagement, maar bij de laatste les die ik van haar zag waren er veel leerlingen die na de uitleg niet wisten wat ze moesten doen en haar lessen hebben nog maar weinig structuur.’ Vakdi dacti cus ‘Ja, en ik heb nog niet gezien dat ze haar leerlingen stimuleert om over oplossingen na te denken en ze ging in de laatste les die ik van haar zag ook niet na of de leerlingen de opdracht wel goed uitvoerden.’ Oor deel? Is Isolde nu startbekwaam of niet?

Raschschaal voor de ped. did. vaardigh. van leraren 1 voorlopige normering 2 3 4 5 6 klimaat zorgt voor wederzijds respect 7 halverwege opleiding 8 9 10 11 organisatie gaat tijdens verwerking na of leerlingen opdrachten goed uitvoeren 12 13 14 15 16 17 18 uitleg gaat tijdens instructie na of leerlingen de leerstof hebben begrepen 19 startende leraar 20 activeren zorgt voor interactieve instructie 21 1-5 jr ervaring 22 23 6-15 jr ervaring gemiddelde leraar 16-20 jr ervaring 24 25 26 27 28 29 leren leren vraagt leerlingen na te denken over strategieën bij de aanpak 30 31 afstemmen stemt verwerking van leerstof af op verschillen tussen leerlingen 32

toont in gedrag en taalgebruik respect voor leerlingen -5.57 1 voorlopige normering geeft duidelijke uitleg van de leerstof -1.94 2 zorgt voor ontspannen sfeer -1.78 3 ondersteunt het zelfvertrouwen van leerlingen -1.05 4 geeft feedback aan de leerlingen -.99 5 zorgt voor een ordelijk verloop van de les -.95 6 klimaat zorgt voor wederzijds respect -.85 7 halverwege opleiding zorgt voor doelmatig klassenmanagement -.76 8 geeft goed gestructureerd les -.71 9 bevordert dat leerlingen hun best doen -.67 10 gebruikt leertijd efficiënt 11 organisatie gaat tijdens verwerking na of leerlingen opdrachten goed uitvoeren -.50 12 stelt vragen die leerlingen tot denken aanzetten -.42 13 betrekt alle leerlingen bij de les -.12 14 verduidelijkt bij de aanvang van de les de lesdoelen 15 hanteert werkvormen die leerlingen activeren -.04 16 duidelijke uitleg van didactische hulpmiddelen en opdrachten .16 17 stimuleert leerlingen om over oplossingen na te denken 18 uitleg gaat tijdens instructie na of leerlingen de leerstof hebben begrepen .23 19 startende leraar stimuleert het zelfvertrouwen van zwakke leerlingen .36 20 activeren zorgt voor interactieve instructie .65 21 1-5 jr ervaring moedigt kritisch denken van leerlingen aan 22 bevordert het toepassen van het geleerde .71 23 6-15 jr ervaring laat leerlingen hardop denken .81 24 gemiddelde leraar leert leerlingen hoe complexe problemen te vereenvoudigen 1.26 25 16-20 jr ervaring gaat na of de lesdoelen werden bereikt 1.32 26 stimuleert het gebruik van controle activiteiten 1.54 27 leert leerlingen oplossingen checken 1.57 28 stemt de instructie af op relevante verschillen tussen leerlingen 1.79 29 leren leren vraagt leerlingen na te denken over strategieën bij de aanpak 1.82 30 biedt zwakke leerlingen extra leer-en instructietijd 1.86 31 afstemmen stemt verwerking van leerstof af op verschillen tussen leerlingen 2.26 32

Gesprek over de beoordeling van Isolde Coach ‘Isolde heeft zich goed ontwikkeld. Ik heb er alle vertrouwen in dat zij een goede leraar wordt. score Tutor ‘Ja, zij heeft inderdaad een doelmatig klasmanagement, maar bij de laatste les die ik van haar zag waren er veel leerlingen die na de uitleg niet wisten wat ze moesten doen en haar lessen hebben nog maar weinig structuur.’ 8 <12 <9 Vakdi dacti cus ‘Ja, en ik heb nog niet gezien dat ze haar leerlingen stimuleert om over oplossingen na te denken en ze ging in de laatste les die ik van haar zag ook niet na of de leerlingen de opdracht wel goed uitvoerden.’ <18 Oor deel? We weten nu dat de vaardigheidsscore van Isolde 8 is, maar is Isolde nu startbekwaam of niet?

de zone van de naaste ontwikkeling van Isolde toont in gedrag en taalgebruik respect voor leerlingen -5.57 1 voorlopige normering geeft duidelijke uitleg van de leerstof -1.94 2 zorgt voor ontspannen sfeer -1.78 3 ondersteunt het zelfvertrouwen van leerlingen -1.05 4 geeft feedback aan de leerlingen -.99 5 zorgt voor een ordelijk verloop van de les -.95 6 klimaat zorgt voor wederzijds respect -.85 7 halverwege opleiding zorgt voor doelmatig klassenmanagement -.76 8 score Isolde geeft goed gestructureerd les -.71 9 de zone van de naaste ontwikkeling van Isolde bevordert dat leerlingen hun best doen -.67 10 gebruikt leertijd efficiënt 11 organisatie gaat tijdens verwerking na of leerlingen opdrachten goed uitvoeren -.50 12 stelt vragen die leerlingen tot denken aanzetten -.42 13 betrekt alle leerlingen bij de les -.12 14 verduidelijkt bij de aanvang van de les de lesdoelen 15 hanteert werkvormen die leerlingen activeren -.04 16 duidelijke uitleg van didactische hulpmiddelen en opdrachten .16 17 stimuleert leerlingen om over oplossingen na te denken 18 uitleg gaat tijdens instructie na of leerlingen de leerstof hebben begrepen .23 19 startende leraar stimuleert het zelfvertrouwen van zwakke leerlingen .36 20 activeren zorgt voor interactieve instructie .65 21 1-5 jr ervaring moedigt kritisch denken van leerlingen aan 22 bevordert het toepassen van het geleerde .71 23 6-15 jr ervaring laat leerlingen hardop denken .81 24 gemiddelde leraar leert leerlingen hoe complexe problemen te vereenvoudigen 1.26 25 16-20 jr ervaring gaat na of de lesdoelen werden bereikt 1.32 26 stimuleert het gebruik van controle activiteiten 1.54 27 leert leerlingen oplossingen checken 1.57 28 stemt de instructie af op relevante verschillen tussen leerlingen 1.79 29 leren leren vraagt leerlingen na te denken over strategieën bij de aanpak 1.82 30 biedt zwakke leerlingen extra leer-en instructietijd 1.86 31 afstemmen stemt verwerking van leerstof af op verschillen tussen leerlingen 2.26 32

Wat was er aan de orde? Omdat meer leerlingen naar hogere vormen van voortgezet onderwijs gaan komen de leerlingprestaties onder druk Dat vraagt van leraren meer onderwijs op maat Daar komt bij dat relatief veel ervaren leraren het onderwijs gaan verlaten en een te kleine groep beginners gaat starten Als we de kwaliteit op peil willen houden moet de startbekwaamheid omhoog en moeten beginnende leraren eerder naar de top van hun vaardigheden gebracht worden

Als we dit allemaal niet zouden willen dan kunnen we ook proberen ons onderwijssysteem selectiever maken door minder leerlingen de kans te geven in een hoge onderwijssoort hun diploma te halen, dan worden de hogere onderwijssoorten homogener en de lagere onderwijssoorten heterogener hoeven leraren minder onderwijs op maat te leveren en gaan in de populatie de gemiddelde leerlingprestaties omhoog (denk aan de sheet over heterogeniteit en leerlingprestaties)

Als we dit allemaal niet zouden willen dan Er is weinig kans dat ons onderwijssysteem selectiever zal worden Scholen zullen juist een ‘kansenbeleid’ gaan voeren, want …

De instroom van 12-jarigen in het VO

Laten we nu maar een borrel nemen! Wat komt er aan de orde? 1. Het economisch belang van goede leraren 2. Wat gebeurt er met onze leerlingen? 2a De prestaties van onze leerlingen 2b Het onderwijsniveau van onze leerlingen 2c De gevolgen voor onze leraren 3. Wat gebeurt er met onze leraren? 3a De vaardigheden van onze leraren 3b Het tekort aan ervaren leraren 3c De gevolgen voor onze lerarenopleiders 4. Wat kunnen we doen? 4a Vergroting van instroom en rendement van de opleidingen 4b Verhoging van het startbekwaamheidsniveau 4c Beginnende leraren eerder naar topniveau brengen Laten we nu maar een borrel nemen!

Afstand tussen starters en ervaren leraren goed voldoende onvoldoende

Res. experimenten Houtveen c.s. (in effect sizes) Resutaten experimenten van: Houtveen & Van de Grift, (2012); Houtveen, Van de Grift & Brokamp (submitted); Houtveen & Van de Grift (2007); Houtveen, Van de Grift & Creemers (2004) Lezen SBAO Aanv. lezen Begr lezen Rek. .  Effectieve instructietijd (minuten per week) .54 1.47   Klassemanagement .33 -.07 2.22 Scheppen van een exploratief leerklimaat .91 .51 Stimuleren van vertrouwen in eigen kunnen 1.19 1.67 .27 Directe instructie 2.50 .52 Intensiveren van de les en activeren van leerlingen 1.13 .42 2.44 Doelen stellen .44 .73 1.88 .30 Monitoren leerlingvorderingen .53 .95 1.10 Reflectie op eigen onderwijs .04 1.78 Afstemmen van de instructie op verschillen 1.45 .59 Extra leertijd voor zwakke leerlingen .99 1.26 Pre-teaching van zwakke leerlingen .88 Re-teaching van zwakke leerlingen .09 Extra individuele hulp voor zwakke leerlingen .50 Hergroeperen van leerlingen 1.05 Handelingsplannen maken .00 3.10 1.38 Overleg met collega’s over vorderingen leerlingen 1.33 1.12 Extra leerwinst van leerlingen in de exp. groep 1.44 .28;.62 .36