Nadelige effecten van pogingen tot controle van oncontroleerbare pijn. Doctorandus : Petra De Vlieger Promotor : Prof. Dr. Geert Crombez Begeleidingscommissie : Dr. Debora Vansteenwegen Prof. Dr.Jan De Houwer Prof. Dr. André Vandierendonck Dr. Sabine Anne Janssen

Situering : Seligman: aangeleerde hulpeloosheid Het niet hebben van controle = negatief Is dat altijd zo negatief ??? Controle versus geen controle Wat zegt onderzoek over controleverlies ??? Nadelige effecten van pogingen tot controle bij oncontroleerbare pijn experimenteel & klinisch luik

Theoretische achtergrond Brandstädter & Rothermund (1998): controleverlies hoge quality of life bejaarden Contradictie ???? Oplossing : assimilatieve en accomodatieve coping

Stressvolle situaties : responsen Assimilatieve coping : situatie aanpassen aan eigen normen, wensen, doelstellingen Cfr. Problem-solving (Mikulincer, 1994) Primary control (Rothbaum, 1982) Accomodatieve coping : eigen waarden, wensen, doelstellingen, attitudes e.d. aanpassen aan de situatie Cfr. Emotion focused strategy (Mikulincer,1994) Secondary control (Rothbaum, 1982)

Experimenteel luik : Onderzoeksvragen Gaat het blijven hanteren van assimilatieve copingstrategieën, in een oncontroleerbare aversieve situatie, gepaard met meer anticipatie-angst, meer piekeren, meer aandacht voor de aversieve prikkels, meer negatieve reacties ? Is er een invloed van de mate waarin mensen catastroferen op anticipatie-angst, piekeren, aandacht voor de aversieve prikkels en negatieve reacties ? Wordt dit effect versterkt door dreiging ?

Experimentele operationalisering Exp. 3 condities, telkens opgebouwd uit 2 fasen cond 1 : ‘controle’ conditie : fase 1 = fase 2 : controle over aversieve prikkel cond 2 : ‘gebrek aan controle’ conditie : fase 1 = fase 2 : geen controle over aversieve stimuli cond 3 : ‘verlies van controle’ conditie : eerste fase : controle over aversieve prikkels (cfr. Cond 1) tweede fase : controleverlies = geen controle (cfr. Cond 2)

Meten van anticipatie-angst, piekeren, aandacht voor relevante stimuli, negatieve reacties t.o.v. de aversieve stimuli Registratie van psychofysiologische reacties : huidgeleidingsresponsen Self-Assesment Maniken (SAM) : self rating scale over arousal en valentie Graphic Rating Scales over anticipatie-angst voor pijn, piekeren & catastrofale gedachten over pijn

Self-Assesment Maniken SAM valentie arousal dominantie

Onderzoekshypothesen : experimenteel luik Blijven hanteren van assimilatieve copingstrategieën ; m.a.w. volharden in zijn pogingen vat te krijgen op de omgeving, in een aversieve situatie zal leiden tot meer anticipatie-angst voor aversieve stimuli, meer piekeren erover, meer aandacht voor relevante stimuli en meer negatieve reacties t.o.v. aversieve stimuli. Mensen die veel catastrofale gedachten hebben, zullen meer anticipatie-angst hebbenvoor aversieve stimuli, meer piekeren erover, meer aandacht hebben voor relevante stimuli en meer negatieve reacties vertonen t.o.v. aversieve stimuli. Deze effecten zullen versterkt worden onder bedreigende omstandigheden.

Vandaar : Klinisch luik Onderzoeksvragen Mensen die vaak geconfronteerd worden met pijn en verlies van controle over hun pijn zijn de chronische pijnpatiënten Vandaar : Klinisch luik Onderzoeksvragen Is er een verband tussen assimilatieve versus accomodatieve coping, angst voor pijn, piekeren over pijn, aandacht voor pijnrelevante stimuli en karakteristieken van chronische pijn ; intensiteit, beperkingen en chronisch worden van problemen?

Operationalisering (1) : klinisch luik Vragenlijststudie Fragen zum Umgang mit Problemen : assimilatieve en associatieve coping Pain Catastrophizing scale (PCS) : catastrofale gedachten over pijn State Trait Anxiety Inventory (STAI) : trek-toestandsangst Worry Domaines Questionnaire (WDQ) : piekeren Self rating scales i.v.m. pijnkarakteristieken

Fragen zum Umgang mit Problemen (Brandstädter & Rothermund) Vragenlijsten die problem-solving of coping in het algemeen bevragen, hebben geen predictieve waarde bij chronische pijnpatiënten aanpassing vragenlijst! Assimilatieve coping : Wanneer mijn pijn verergert, vergroot ik mijn inspanningen om de pijn onder controle te krijgen. Ik zal dan enkel helemaal tevreden zijn, wanneer ik geen pijn meer heb Accomodatieve coping : Ik kan mij goed aanpassen aan de beperkingen door mijn pijn Hoewel de pijn het leven soms moeilijk maakt, ga ik toch telkens na hoe ik er het beste van kan maken

Operationalisering (2) : klinisch luik longitudinaal onderzoek Wat is de predictieve waarde van assimilatieve en accomodatieve coping, angst voor pijn, catastrofale gedachten en piekeren over pijn, voor pijnkarakteristieken bij chronische rugpijnpatiënten. Vragenlijst : omgaan met pijn Pain Catastrophizing Scale (PCS) State-Trait-Anxiety-Inventory (STAI) Worry-Domains-Questionnaire (WDQ) Self-rating Scales over pijnkarakteristieken : intensiteit van de pijn, chroniciteit en beperkingen

Onderzoekshypothesen : klinisch luik Chronische rugpijnpatiënten die geneigd zijn assimilatieve copingstrategieën te hanteren en dus de situatie naar hun hand proberen te zetten, zullen meer angst voor pijn vertonen, meer piekeren over pijn, meer aandacht hebben voor pijnrelevante stimuli, daarmee samenhangend een hogere pijnintensiteit ervaren en meer beperkingen ondervinden van hun pijn, langer lijden onder de problemen (chroniciteit)