INFORMATIEVAARDIGHEDEN REFEREREN Caroline Neckebroeck Vademecum bronvermeldingen APA

DOELSTELLINGEN Correcte en consistente referenties naar bronnen Verschillende referentiesystemen Disciplinegebonden APA: verkorte bronvermelding in de tekst + bronnenlijst IPSOC norm  examen! V&A: volledige bronvermelding in voetnoot + bronnenlijst

REFERENTIECRITERIA Basisprincipes: Volledigheid: de lezer moet exact dezelfde bron kunnen raadplegen (opspoorbaarheid) Uniformiteit: het refereren moet op dezelfde manier gebeuren in de hele tekst (systematisch) Leesbaarheid: een referentie moet ondubbelzinnig weergeven welke bronnen de auteur geraadpleegd heeft en het weglaten ervan mag geen effect hebben op de leesbaarheid van de zin (exact)

WANNEER REFEREREN Bij elke impliciete of expliciete verwijzing naar de ideeën van anderen moeten bronvermeldingen worden opgenomen. Citeren (“….”) Parafraseren Samenvatten Illustreren (schema’s, tabellen, grafieken, figuren, …) Plagiaat (art. 43-45 OER Katho)

APA Dit referentiesysteem is opgebouwd uit volgende, twee elementen: een korte bronvermelding in de tekst een volledige bronvermelding in een bronnenlijst op het einde van de tekst

Verwijzingen in de tekst APA Verwijzingen in de tekst

ALGEMENE PRINCIPES TEKSTVERWIJZING Korte verwijzingen in de tekst Familienaam auteur(s) Publicatiejaar Bij citaten: pagina (‘s) p. pp. Tussen haakjes (…….) Verschillende onderdelen worden gescheiden door een komma Onder illustraties, idem maar zonder haakjes Bron: auteur, jaar In het midden of op het einde van een zin (voor .) De auteur kan ook in de zin zelf vermeld worden, zodat enkel nog het jaartal en de pagina tussen haakjes wordt vermeld

Voorbeelden (Goethals, 2010) Bij citaat: (Goethals, 2010, p. 20) of (Groenen, 2011, pp. 12-15) Vettenburg (2009) stelt dat … . Bij citaat: Vettenburg (2009, p. 8) stelt dat “…” . Vettenburg en Goethals (2008) poneren dat … . Bij citaat: Vettenburg en Goethals (2008, pp. 20-25) poneren “…”. Uit onderzoek blijkt dat er een verband bestaat tussen opleiding en politieke houding (Vettenburg, 2009). Bij een citaat “…” (Vettenburg, 2009, p. 8). Uit onderzoek blijkt dat er een verband bestaat tussen opleiding en politieke voorkeur (Vettenburg & Goethals, 2008). Bij een citaat “…” (Vettenburg & Goethals, pp. 20-25). Verschillende auteurs met zelfde familienaam: maak onderscheid door initialen van de voornaam Meerdere publicaties van zelfde auteur in zelfde jaar: maak onderscheid door kleine letters (2006a, 2006b), a: oudste publicatie, b: meest recente publicatie, …

Voorbeelden Meerdere auteurs Aantal auteurs In de lopende tekst Tussen haakjes 1 Barnes (1998) vermeldt … . … een probleem is (Barnes, 1998). 2 Poliat en Azaert (2010) onderzoeken Een recente studie (Poliat & Azaert, 2010) wees uit dat … . 3, 4, 5 Eerste verwijzing: Graham, Smith en Johnson (2004) … . Tweede verwijzing: Graham et al. (2004) … . … (Graham, Smith & Johnson, 2004). … (Graham et al., 2004). 6 of meer In hun studie stellen Verheyen et al. (2009) … . … is de laatste jaren sterk gedaald (Verheyen et al., 2009).

VOORBEELD Geconcludeerd kan worden dat in een aantal prediktoren vrij systematisch terugkomen, doch dat eveneens vrij veel variatie tussen de bestudeerde commissies kon worden vastgesteld. Conley en Zimmerman (1982) bijvoorbeeld onderzochten de invloed van de aard van het misdrijf, de V.I.-prognose, het detentiegedrag en eerdere V.I.-weigeringen. Opmerkelijk was dat een eerdere afwijzing van de V.I. niet resulteerde in een nieuwe afwijzing. Carroll et al. (1982) concludeerden dat volgende vijf variabelen een onafhankelijk invloed hadden op de besluitvorming van de V.I.-commissie in Pennsylvanië: de aanbeveling van de case-analist, disciplinaire inbreuken in de gevangenis, de prognose inzake supervisie, de kans op recidive (gevaarlijkheid), en de houding van de gedetineerde tijdens de detentie. Bij de secundaire prediktoren (persoonskenmerken) speelden de leeftijd, het alcoholgebruik en de aard van het delict een bepalende rol. Nog andere studies betrokken identieke en verschillende factoren in hun onderzoek, en wezen op de invloed van steeds weer andere prediktoren (Carrol & Burke, 1990; Metchik, 1992; Elion & Megargee, 1994; Banister et al., 1995; Turpin-Petrosino, 1999).

SPECIALE GEVALLEN Bron met een organisatie als auteur Geen auteur Eerste verwijzing: organisatie voluit schrijven In een recentelijk verschenen rapport van het Nationaal Instituut voor de Statistiek [NIS] (2010)… . Vanaf tweede verwijzing mag je afkorting gebruiken Volgens de NIS (2010) … . Geen auteur Titel in verwijzing opnemen Titel van artikel of bijdrage tussen “…” (“Wenselijke algemene preventie”, 2007) Titel van boek/tijdschrift niet tussen “” … (Weglopen: weg … van wat?, 2003)

SPECIALE GEVALLEN Een bron zonder publicatiedatum Afkorting z.d. (Goethals, z.d.) Een bron zonder auteur en publicatiedatum Titel van bron, z.d. (Weglopen: weg … van wat?, z.d.) Een bron zonder pagina’s de afkorting ‘z.p.’

SPECIALE GEVALLEN Persoonlijke communicatie Websites B. Wydooghe en L. Gheysen (persoonlijke communicatie, 6 september 2010). Ook andere instanties hebben deze problemen aangekaart (B. Wydooghe & L. Gheysen, persoonlijke communicatie, 6 september 2010). Websites Boeken, bijdragen, artikels  gebruik in de tekst zo veel mogelijk de auteur/datum-methode Als je verwijst naar website, vermeld dan alleen de webpagina en geen jaartal De APA website (http://www.apa.org) voorziet in de nodige informatie voor auteurs en studenten. Een website als geheel wordt niet opgenomen in de bronnenlijst (de URL, bv. http://www.apa.org/pubs/index.aspx van de geconsulteerde pagina wel!

SPECIALE GEVALLEN Indirect refereren Soms heb je kennis genomen van een publicatie van een auteur via een andere, secundaire bron en is het niet mogelijk om de oorspronkelijke publicatie te achterhalen. In bovenstaand geval mag je indirect verwijzen. Groenen (2000, in Goethals, 2006) vond significante verschillen… Bij citaat: Daems (1999, geciteerd in Wirix & Pieters, p. 122) Neem in de bronnenlijst enkel de bron op die je zelf hebt geraadpleegd, in dit geval Goethals/Wirix & Pieters

SPECIALE GEVALLEN Audiovisueel materiaal Film en video (Adam Field Productions, 2000) Radio- en Tv-uitzendingen (Producer/regiseur/titel, exacte datum)

SPECIALE GEVALLEN Juridische bronnen Idem als bronnen zonder auteur “Titel van de bron”/vindplaats en exacte publicatiedatum Artikel 2 van het koninklijk Besluit tot bepaling van de concrete invulling van het programma van de beperkte detentie en het elektronisch toezicht (BS, 1 februari 2007) Camerabewaking op de arbeidsplaats is enkel toegelaten voor het nastreven van één van de volgende doeleinden die duidelijke en expliciet door de werkgever moeten worden omschreven (“CAO nr. 68”, 16 juni 1998)

Verwijzingen in de bronnenlijst APA Verwijzingen in de bronnenlijst

ALGEMENE PRINCIPES BRONNENLIJST Alfabetisch De bronnen worden alfabetisch gerangschikt op familienaam van de auteur (of organisatie) Of op de eerste letter van de titel (bij bronnen zonder auteur) Paginavermelding In de bronnenlijst: paginabereik van artikel, bijdrage in een verzamelwerk Na elke referentie een punt! Tabulaties Eerste lijn van elke referentie in de bronnenlijst staat aan de kantlijn, elke volgende lijn van eenzelfde referentie moet inspringen.

Handboek/Monografie/Boek Goethals, J. (1990). Abnormaal en delinkwent. De geschiedenis en het functioneren van de wet tot bescherming van de maatschappij. Antwerpen: Kluwer. Bouwstenen Familienaam auteur (s) Initialen Publicatiejaar Titel Plaats van uitgave Uitgeverij Indien geen auteur: Organisatie of titel

Verzamelwerk Lietaer, G., Vanaerschot, G., Snijders, J.A. (red.) (2008). Handboek gesprekstherapie: de persoongerichte experiëntiële benadering. Utrecht: Tijdstroom. Goethals, J., & Bouverne-De Bie, M. (red.) (2000). Voorwaardelijke invrijheidstelling: wetgeving, predictie en begeleiding. Gent: Academia Press. Vettenburg, N., Deklerck, J., & Siongers, J. (red.) (2010). Jongeren in cijfers. Bevindingen uit de JOP-monitor 2. Leuven: Acco.

Bijdrage uit verzamelwerk Goethals, J. (2001). De geschiedenis van de internering: huidige situatie. In J. Casselman (red.), Internering (pp. 1-23). Leuven: Garant. Boonaert, T., & Vettenburg, N. (2009). Jongeren en ICT: een divers publiek. In N. Vettenburg, J. Deklerck & J. Siongers (red.), Jongeren binnenste buiten (pp. 151-174). Leuven: Acco. Bouwstenen: Auteur (s) + initialen Publicatiejaar Titel bijdrage Initialen, redacteurs (red.) Titel verzamelwerk (paginabereik) Plaats van uitgave uitgeverij

Losbladig werk Berk, T.J.C. (red.) (1993). Handboek groepspsychotherapie (losbladig werk). Houten: Bohn Stafleu Van Loghum. Boey, J. (2004). Vormingsinstellingen zwaar getroffen door het decreet sociaal-cultureel volwassenenwerk. In J. Papen (red.), Gids sociaal-cultureel en educatief werk (losbladig werk) (pp. 1-8). Mechelen: Kluwer.

Tijdschriftartikel Broothaers, R., Mentens, R., & De Soete, G. (1984). De verblijfsduur van geïnterneerden in een bijzondere afdeling tot bescherming van de maatschappij: een empirisch onderzoek. Panopticon, 15, 495-506. Becker, J., & Seligman, C. (1981). Welcome to the energy crisis. Journal of Social Issues, 37(2), 1-7. Lietaer, G., Van Broeck, N., Dekeyser, M., & Stroobants, R. (2005). Profiel van de psychotherapeut in België. Deel I. Sociodemografische kenmerken, opleiding en werkkader. Tijdschrift voor Klinische Psychologie, 35, 7-29.

Tijdschriftartikel Bouwstenen Auteur + initialen Publicatiejaar Titel artikel Tijdschrift Volume Bij aflopende paginering volume (nummer) Beginpagina-eindpagina

Krantenartikel Demoor, F. (23 januari 2010 ). Het strategisch plan. De Standaard, 10. Bouwstenen Auteur + initialen Exacte verschijningsdatum (dag maand jaar) Titel Krant Pagina (bereik)

Eindwerken Bolle, M. (2010). Evenementen en veiligheid: een praktijkgericht beleidsinstrument inzake evenementenorganisatie [bachelorproef]. Kortrijk: KATHO IPSOC. Abid, S. (2010). ‘Het is mijn schuld niet’. Bevorderen van sociale vaardigheden bij jongeren met gedragsproblemen in de eerste graad (BSO) van het secundair onderwijs [eindwerk]. Kortrijk: KATHO IPSOC.

Andere ‘grijze literatuur’ Brochures, jaarverslagen, nota’s, cursussen, … Bleys, P. (1999). Voorstellen en bedenkingen vanuit het algemeen welzijnswerk bij het rapport van de commissie internering [nota]. Turnhout: CAW. OCMW Gent (2003). Waarmee kan ik u helpen? [brochure]. Gent: OCMW. Wydooghe, B. (2005). Politieke, sociale en economische geschiedenis [cursus]. Kortrijk: KATHO IPSOC.

Elektronische bronnen Met doi-code Tijdschriftartikelen, boeken, bijdragen uit boeken Doi-code Digital object identifier Op eerste pagina van artikel Referenties idem als de ‘gedrukte’ bronnen + extra vermelding doi-code Wantenaar, S. (2006). Pesten via internet. Je weet vaak niet wie het doet. Maatwerk, 7, 4-7. Doi 10.1007/BF03070616 Geen punt na doi-code

Elektronische bronnen zonder doi-code Full-text online bronnen URL homepage tijdschrift Maes, M. (2010). Armoede bij Belgische ouderen tijdens de overgang van werk naar pensionering. Belgisch Tijdschrift voor Sociale Zekerheid, 51(1), 3-32. Geraadpleegd via http://socialsecurity.fgov.be url wordt niet onderlijnd Geen punt na URL Full-tekst online bronnen via databank URL databank Hazelhof, T., Heck, K., & Bruggeman, G. (2011). Een gewaarschuwd verzorgende telt voor twee. Een nieuwe kijk op omgaan met agressie. Denkbeeld, (3), 8-11. Geraadpleegd via www.springerlink.com

Elektronische bronnen zonder doi-code Online artikelen uit magazines URL Magazine Van Maris, B. (2010). "Jaj sprreekt Nederlands! Dat is te kek!": Nederlands in buitenlandse films en boeken. Onze Taal, 79(4), 96-98. Geraadpleegd via http://www.onzetaal.nl Online krantenartikelen via online krant URL krant Trappeniers, A. (18 augustus 2009). Humor in reclame is soms te ver gezocht. De Standaard. Geraadpleegd via http://www.destandaard.be Online krantenartikelen via mediargus URL mediargus Trappeniers, A. (18 augustus 2009). Humor in reclame is soms te ver gezocht. De Standaard. Geraadpleegd via http://www.mediargus.be

Elektronische bronnen zonder doi-code Online boek Homepage uitgever/databank of plaats waar je boek gevonden hebt Geen vermelding van plaats van uitgave en uitgeverij Walgrave, L., & Vettenburg, N. (red.) (2006). Herstelgericht groepsoverleg. Geraadpleegd via http://www.google.be/books Andere internetpublicaties Publicatiedatum en datum van raadpleging VVKSO. (2001). Lessentabellen: overzicht. Geraadpleegd op 31 augustus 2001, op http://www.vsko.be/vvsko/index.htm

Audiovisueel materiaal Films/video’s De Bont J. (Prod.) & Spielberg, S. (Reg.). (2002). Minority Report [film]. USA: Dreamworks. Bouwstenen Producent (Prod.) Regisseur (Reg.) Verschijningsdatum Titel [type] productieland Distributeur Radio-/TV-uitzendingen Aerts, B., & Ledeganck, S. (20 januari 2011). Steekpartijen in Vlaanderen [TV-uitzending]. Brussel: Vlaamse Radio- en Televisieomroep/Eén Bouwstenen: producent/regisseur of auteur Exacte verschijningsdatum (dag maand jaar ) van uitzending Titel [type] Productieplaats omroep

Juridische bronnen Wet van 8 december 1992 tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens (18 maart 1993). Belgisch Staatsblad, 5801-5814. Bouwstenen Titel van de regelgeving (inclusief datum van de regelgeving) Exacte publicatiedatum (dag maand jaar) Vindplaats (Belgisch Staatsblad, Publicatieblad van de Europese Gemeenschap, …) paginabereik

Juridische bronnen Andere vindplaatsen Parlementaire voorbereiding Wetsvoorstellen, wetsontwerpen  Parlementaire Stukken van de Kamer, Idem voor …van de Senaat, …van het Vlaams Parlement Parlementaire handelingen  Handelingen Kamer Idem voor Senaat, Vlaams Parlement Parlementaire vragen en antwoorden  Vragen en Antwoorden Kamer