Visualisatie van constructieve argumentatie tijdens computer-ondersteund samenwerkend leren Jeroen Janssen, Gijsbert Erkens, Marcel Broeken & Jos Jaspers Research Centre Learning in Interaction Universiteit Utrecht Onderwijs Research Dagen 2006, Amsterdam projectnummer 411-02-121

Computer-ondersteund samenwerkend leren (CSCL) Elektronische leeromgeving die samenwerking vergemakkelijkt. Ondersteunt uitwisselen en delen van informatie. Positieve verwachtingen (combinatie van samenwerkend leren en ICT). Echter ook diverse problemen tijdens CSCL (o.a. Thompson & Coovert, 2003; Hobman, Bordia, Irmer, & Chang, 2002; Lipponen et al., 2003). Conflicten Meeliftgedrag Dominantie, etc.

Probleem 1: Communicatieproblemen Communicatie is soms moeilijk tijdens CSCL (Fjermestad, 2004). Mogelijk te weinig “media richness” doordat bv. gezichtsuitdrukkingen en intonaties afwezig zijn (Daft & Lengel, 1986). Groepstaken passen mogelijk niet bij manier van communicatie tijdens CSCL (Mennecke, Valachich, & Wheeler, 2000).

Probleem 2: Aard van de discussies Kritische maar constructieve discussies (exploratieve discussies) zijn van belang, maar vinden zelden plaats. Leerlingen geven weinig argumenten of uitleg (Kuhn & Udell, 2003; Van der Meijden & Veenman, 2005). Leerlingen bezitten mogelijk niet de juiste vaardigheden. Interpretatie van discussies is moeilijker tijdens CSCL (is er overeenstemming of discussie?) Groepsnormen spelen mogelijk een rol (Postmes, Spears, & Cihangir, 2001).

CSCL-omgeving: VCRI Virtual Collaborative Research Institute. Groupware, gedeelde tools. Onderzoeks-projecten en praktische opdrachten. Communicatie synchroon (chat) en asynchroon (forum). Diverse tools (bronnen, tekstverwerker). Aparte tool voor docenten.

CSCL-omgeving: VCRI

Mogelijke oplossing problemen: Shared Space Shared Space visualiseert overeenstemming of discussie tijdens chatgesprekken. Shared Space onderscheidt episodes. Inhoud van bericht wordt geanalyseerd met behulp van een filter met 1300 regels (Erkens et al., 2005). Filter werkt met “discourse markers”. Deelt uitspraken in in 29 dialooghandelingen. Confirmaties, bevestigingen en positieve evaluaties geven overeenstemming aan. Ontkenningen, verificatie vragen, negatieve evaluaties en tegenargumenten geven discussie aan.

Mogelijke oplossing problemen: Shared Space Chat-fragment van een groepje van twee meisjes en een jongen.

Onderzoeksopzet Posttest-only design met experimentele (n=59) en controle groep (n=58). 5-VWO leerlingen (+/- 16 jaar). Groepsgrootte: 2-4. Vak: Geschiedenis. Groepsopdracht: Praktische opdracht over de eerste vier eeuwen van het christendom. Duur: 8 lessen in 4 weken. Gegevens verzameld met vragenlijsten en analyse van chatprotocollen.

Resultaten: Media richness Vraag: Ervaren leerlingen met Shared Space meer media richness? Instrument: 5-punts schaal met 15 items. Voorbeeld item: “Ik kon makkelijk dingen uitleggen tijdens de chat”. Resultaat: Leerlingen met Shared Space ervaren marginaal meer media richness (p = .06).

Resultaten: Groepsnormen Vraag: Hebben leerlingen met de Shared Space andere, meer kritische groepsnormen? Instrument: 3 schalen in vragenlijst: Kritische groepsnorm (3 items, “Onze groep was kritisch”). Concensus groepsnorm (3 items, “In deze groep past men zich aan elkaar aan”). Exploratieve groepsnorm (7 items gebaseerd op het werk van Mercer et al. (1999), “Tijdens discussies werden kritiek en tegenargumenten geaccepteerd”) Leerlingen met Shared Space rapporteren een meer exploratieve groepsnorm. Geen verschillen op kritische en concensus groepsnormen.

Resultaten: Perceptie van de samenwerking Vraag: Hebben leerlingen met Shared Space andere, meer positieve percepties van hun samenwerking? Instrument: 3 schalen in vragenlijst: Positief groepsgedrag (7 items, “We hielpen elkaar tijdens het samenwerken”). Negatief groepsgedrag (5 items, “Er waren conflicten in onze groep”). Effectiviteit van strategieën (8 items gebaseerd op het werk van Saavedra et al. (1993), “We hebben ons groepswerk effectief gepland”) Leerlingen met Shared Space rapporteren meer positief groepsgedrag en hogere effectiviteit van strategieën. Geen verschillen op negatief groepsgedrag.

Resultaten: Manier van samenwerken Vraag: Werken leerlingen met Shared Space op een andere manier samen? Instrument: Codeerschema voor online discussies. 4 hoofdcategorieën: Taakinhoudelijk. Regulatie van taakprocessen. Sociale processen. Regulatie van sociale processen.

Resultaten: Manier van samenwerken Samenwerking: Veel regulatie van taakprocessen (plannen: 22%, monitoren: 13%), veel aandacht voor bereiken en bewaken van wederzijds begrip (20%), veel positieve sociale opmerkingen (10%). Weinig verschillen in de manier waarop wordt samengewerkt. Shared Space: Minder taakinhoudelijke vragen stellen. Shared Space: Minder negatieve technische opmerkingen over omgeving. Shared Space: Minder bezig met het bereiken en bewaken van wederzijds begrip.

Resultaten: Prestatie op groepsopdracht Vraag: Presteren groepen met de Shared Space beter op de groepsopdracht dan leerlingen zonder SS? Instrument: Beoordelingsschema dat voor de 3 onderdelen beoordeelt: Inhoud en argumentatie van het antwoord/tekst Presentatie van het antwoord/tekst (taalgebruik, opbouw, etc.) Groepen met Shared Space halen een hoger cijfer voor presentatie van het antwoord bij deel 1 van de opdracht. Groepen met Shared Space scoren marginaal hoger (p < .07) voor inhoud en argumentatie bij deel 1 van de opdracht. Geen verschillen bij deel 2 en 3 van de opdracht.

Conclusies Shared Space: Draagt bij aan het vergemakkelijken van online communicatie (verhoogde media richness, minder noodzaak om wederzijds begrip te bereiken). Draagt bij aan het stimuleren van een meer kritische, exploratieve groepsnorm. Draagt bij aan positieve percepties van het samenwerkingsproces. Heeft weinig invloed op de manier waarop leerlingen samenwerken. Heeft voor een deel invloed op de prestaties van de groepen op de groepsopdracht.

Discussie Onduidelijk waarom de Shared Space wel invloed had op groepsnorm en percepties van de samenwerking, maar niet op samenwerkingsactiviteiten. Slechts beperkt effect van Shared Space op kwaliteit van het groepsproduct. Mogelijk door uitblijven effect Shared Space op samenwerking. Alleen nameting. Resultaten repliceerbaar bij andere taken? Invloed van individuele en groepsfactoren onduidelijk (bv. bekendheid van groepsleden).

Einde E-mail: j.j.h.m.janssen@fss.uu.nl URL: http://edugate.fss.uu.nl