M ANNEN ZIJN ZO, VROUWEN ZIJN ZUS ? Of hoe breng ik leerlingen een genderkritische kijk bij?

E VEN VOORSTELLEN Sophie Bollen Geschiedenis (VUB) + lerarenopleiding Onderzoeker gendergeschiedenis Leerkracht geschiedenis KAG Coördinator project ‘Gezocht: M/V in de les’ (RHEA & IDLO + Gelijke Kansen Vlaanderen) => boek voor leerkrachten Nederlands, geschiedenis, zedenleer Onderwijs: - emancipatorische functie - gemeenschapsvormende functie

T WEE VRAGEN 1) Wat is gender eigenlijk? 2) Waarom is het belangrijk om jouw les van een genderperspectief te voorzien?

WAT DENK JE VAN DE VOLGENDE UITSPRAAK : ‘Meisjes die veel vriendjes hebben, zijn sletten’ Juist/onjuist? En waarom dan?

O F VAN : ‘Mannen die hun haar kleuren, zijn verwijfd’

W AT DENK JE OVER DEZE UITSPRAAK : ‘De smaakpapillen van meisjes zijn beter ontwikkeld dan die van jongens’

E N OVER DEZE UITSPRAAK : ‘Mannelijke hersenen zijn groter dan vrouwelijke hersenen en dus zijn ze intelligenter’

O F WAT GEDACHT VAN : ‘Jongens die huilen zijn mietjes’ Juist/onjuist? En waarom dan?

E N DAN IS ER NOG DEZE STELLING : ‘Vrouwen zijn op emotioneel vlak meer labiel dan mannen’ Juist/onjuist? En waarom dan?

B IJ TWIJFEL : WAT MAAKT EEN MAN EEN MAN ?

G ESLACHT = 1) geslachtsorgaan 2) sekse DUS biologische bepaald

E EN VERKLEEDPARTIJTJE ?

T WEE KERNBEGRIPPEN : SEKSE EN GENDER Geslacht = 1) geslachtsorgaan 2) sekse DUS biologisch bepaald = statisch (onveranderlijk) Sociaal en cultureel bepaald (socialisatie) = gender = dynamisch & constructie (veranderlijk)

‘M EISJES DIE VEEL VRIENDJES HEBBEN, ZIJN SLETTEN ’ FOUT! = sociale norm => mbt seksueel gedrag, die verschilt voor vrouwen en mannen Vkl: (on)zekerheid over vaderschap => waarden als maagdelijkheid, monogamie en trouw golden explicieter voor meisjes en vrouwen => ook vandaag nog Mentaliteitswijziging dus cultureel bepaald

‘M ANNEN DIE HUN HAAR KLEUREN, ZIJN IJDEL EN VERWIJFD ’ FOUT! Haar kleuren = mode = cultureel verschijnsel => zoals bij sarong

‘M ANNELIJKE HERSENEN ZIJN GROTER DAN VROUWELIJKE HERSENEN EN DUS ZIJN ZE INTELLIGENTER ’ JUIST EN FOUT! Gemiddeld zijn mannelijke hersenen inderdaad groter = biologisch gegeven => groter = intelligenter? EN intelligentie = ? Er zijn nog andere verschillen tussen vrouwelijke en mannelijke hersenen Kernvraag: wat is het werkelijke ‘gewicht’ en gevolgen voor functioneren en in hoeverre willen we dit verschil laten ‘doorwegen’?

‘D E SMAAKPAPILLEN VAN MEISJES ZIJN BETER ONTWIKKELD DAN DIE VAN JONGENS ’ JUIST! = biologisch gegeven Beter: de smaakpapillen van meisjes zijn anders ontwikkeld dan die van jongens En toch: waarom wordt altijd aan mannen gevraagd om wijn voor te proeven? = cultureel verschijnsel

‘J ONGENS DIE HUILEN ZIJN MIETJES ’ FOUT! Eeuwenoude sociale normen over hoe mannen en vrouwen zich(niet) horen te gedragen: mannen = verstand vrouwen = emotie  Mannen die emoties tonen, zijn abnormaal  Wordt meegeven in opvoeding, media…

‘V ROUWEN ZIJN OP EMOTIONEEL VLAK MEER LABIEL DAN MANNEN ’ FOUT! Zelfde redenering Lange tijd argument in om vrouwen politieke macht en toegang tot bepaalde beroepen te ontzeggen dus sociale norm

DUS… Ja, er zijn biologische verschillen = sekse Veel ‘verschillen’ zijn echter bepaald door cultuur, zijn maatschappelijke constructies = gender Gender is overal: ons denken en de manier waarop we naar de wereld kijken is gegenderd, bewust en onbewust ordenen we de wereld op basis van gendervooroordelen en handelen we hiernaar

G ENDER EN ONDERWIJS Socialisatiemilieu => doorgeven gendernormen Onderwijs is gegenderd op twee manieren: 1) organisatie: structuur, school, leerkracht 2) op het vlak van leerinhouden => hier kan je als individuele leerkracht ingrijpen Helaas: weinig aandacht aan rol gender in leermiddelen: Rolbevestiging op vlak van arbeidsverdeling Vrouwen onzichtbaar Vrouwen als passieve actoren

G ENDER EN HET V LAAMSE ONDERWIJS Democratisering = vervrouwelijking Meisjes erg succesvol MAAR… Sterke seksesegregatie => invloed beroepskeuze, ambities van meisjes Verklaring: vastgeroeste ideeën & geen impulsen voor reflectie over opvattingen/veranderlijkheid genderrol Onderwijs niet ingezet als middel hoewel belangrijk socialisatiemilieu Meisjes helft schoolpopulatie = identificatie leermiddelen

DUS… Jong geleerd is oud gedaan: hoe bewuster jongeren zich worden van de maatschappelijke ongelijkheid tussen vrouwen en mannen en van het feit dat genderongelijkheid gebaseerd is op constructies, hoe meer jongeren de dominante genderopvattingen niet meer als dwingend zullen ervaren en ‘genderbewuster’ zullen handelen: mbt hun eigen studiekeuze, als toekomstige partner, ouder, burger, werkgever…

W ANT IS ER DAN EEN PROBLEEM ? JA! Op tal van domeinen zijn vrouwen (gemiddeld) slechter af dan mannen bv. loonkloof/partnergeweld/politieke macht… MAAR… Op bepaalde domeinen zijn mannen dan weer slechter af bv. taboe op mannen als slachtoffer van partnergeweld  Onderwijs kan sensibiliseren

D US … Vertrek zoveel mogelijk vanuit de eigen ervaringswereld van de lln. Gebruik leerlingactiverende werkvormen Het aanleren van vaardigheden en attitudevorming (= genderkritische blik) staan centraal rond twee hoofdvragen: 1) welke eigenschappen zijn veranderlijk/onverandelijk (gender/sekse)? 2) en als er al verschillen zijn, rechtvaardigen die een andere behandeling van vrouwen en mannen? => de ongelijke behandeling van vrouwen en mannen is onrechtvaardig en geen ‘natuurlijk’ gegeven maar een maatschappelijke constructie => je kan dit (zelf) doorprikken en veranderen = KERNBOODSCHAP die je als leerkracht kan meegeven