18 mei 2011 Korte termijn onderzoek

Rijkswaterstaat 218 mei 2011 (midden)Lange termijn vs korte termijn Indirecte (cumulatieve) effecten vs directe effecten Minder zichtbaar vs direct zichtbaar Toekomstige suppletie uitvoering vs huidige uitvoering …… Het een sluit het ander niet uit! Wisselwerking

Rijkswaterstaat 318 mei 2011 Drieteenstrandloper

Rijkswaterstaat 418 mei 2011 Aanleiding (1) NB-wet:Instandhoudingsdoel drieteenstrandloper n350 seizoensgem Opstellen beheerplan Voordelta inclusief kader voor suppleties MWTL tellingen beperkt in tijd en ruimte Kennisleemtes over foerageergedrag Effecten op drieteenstrandlopers door suppleties niet uit te sluiten

Rijkswaterstaat 518 mei 2011 Aanleiding (2) Voorzorgsprincipe: Bij de planning van de uitvoering van de hieronder vermelde suppleties wordt er van uit gegaan dat er elk jaar op één eilandkop wordt gesuppleerd (dus óf op Goeree, óf Schouwen, óf Noord-Beveland, óf Walcheren). De reden is dat er zodoende goede mogelijkheden blijven voor herstel van de voedselbeschikbaarheid van de drieteenstrandloper.

Rijkswaterstaat 618 mei 2011 Doelstelling Vergroten kennis over aanwezigheid van de drieteenstrandlopers in de Voordelta Verkrijgen van meer inzicht in de voedselecologie van de drieteenstrandloper (in de Voordelta) Door verkleinen kennisleemtes kan er een betere inschatting gemaakt worden van de potentiële effecten van strandsuppleties in de voordelta Opstellen van passende mitigerende maatregelen

Rijkswaterstaat 718 mei 2011 Onderzoeksvragen Wat zijn de piekaantallen buiten midwintertellingen en hoe verdelen ze zich over de voordelta Hoe en op wat foerageren drieteenstrandlopers verspreid over de verschillende gebieden in de Voordelta. (pilot) wat is de verspreiding van potentieel voedsel voor de drieteenstrandlopers

Rijkswaterstaat 818 mei 2011 Methode Maandelijkse tellingen uitgevoerd de delen die niet gedekt worden door MWTL-tellingen Vaststellen van foerageer gedrag waarbij onderscheid is gemaakt in: –‘proben’ (diep in ‘t zand) –Pikken (uit ‘t water/op het zand) –Scavenging (dood voedsel) Verzamelen van poepmonsters om voedselkeuze te bepalen

Rijkswaterstaat 918 mei 2011 Methode Maandelijkse tellingen uitgevoerd de delen die niet gedekt worden door MWTL-tellingen Vaststellen van foerageer gedrag waarbij onderscheid is gemaakt in: –‘proben’ (diep in ‘t zand) –Pikken (van het substraat) –Scavenging (aangespoelde dood voedsel) Verzamelen van poepmonsters om voedselkeuze te bepalen

Rijkswaterstaat 1018 mei 2011 Methode Maandelijkse tellingen uitgevoerd de delen die niet gedekt worden door MWTL-tellingen Vaststellen van foerageer gedrag waarbij onderscheid is gemaakt in: –‘proben’ (diep in ‘t zand) –Pikken (van het substraat) –Scavenging (aangespoelde dood voedsel) Verzamelen van poepmonsters om voedselkeuze te bepalen Bemonsteren van suppletielocaties Walcheren 2008/2009 (pilot)

Rijkswaterstaat 1118 mei 2011 Resultaten aantallen, verspreiding & habitatkeuze

Rijkswaterstaat 1218 mei 2011 Resultaten aantallen, verspreiding & habitatkeuze

Rijkswaterstaat 1318 mei 2011 Resultaten aantallen, verspreiding & habitatkeuze

Rijkswaterstaat 1418 mei 2011 Resultaten Foerageergedrag en voedselkeuze Op de stranden van de Voordelta

Rijkswaterstaat 1518 mei 2011 Resultaten Foerageergedrag en voedselkeuze Op de slikken

Rijkswaterstaat 1618 mei 2011 Conclusies Op stranden langs de waterlijn wordt vooral kleine prooien gegeten die in de waterkolom voorkomen Grootste aantallen Voordelta gevonden op slikgebieden ( landelijke trend ) Ten aanzien van drieteenstrandlopers weinig effect te verwachten van strandsuppleties op de kust van Walcheren en Schouwen –Max enkele tientallen –Foerageer techniek = pikken Pilot bemonsteringen levert ‘onderbouwing’, maar staat niet op zichzelf Voorzorgsprincipe  niet noodzakelijk

Rijkswaterstaat 1718 mei 2011 Discussie Oorzaak vs Gevolg –Verschuiving van strand naar slik (drieteenslikvogel) –(Verschuiving) foerageer techniek

Rijkswaterstaat 1818 mei 2011 Vervolg Herstel van bodemfauna na strandsuppletie  Ameland Onderzoek RUG naar de overlevingskansen (mbv individueel geringde dieren), habitatgebruik in relatie tot voedseldichtheden en menselijke verstoring op Vlieland……

Rijkswaterstaat 1918 mei 2011 Zeehonden

Rijkswaterstaat 2018 mei 2011 Aanleiding NB-wet & F&f-wet: afstandhouden van rustende zeehonden m

Rijkswaterstaat 2118 mei 2011 Aanleiding NB-wet & F&f-wet: afstandhouden van rustende zeehonden m Suppletie 2009: Texel ZW Transport < 1200m

Rijkswaterstaat 2218 mei 2011 Onderzoeksvragen In hoeverre reageren zeehonden op de razende bol op langsvarende baggerschepen Hoe reageren zeehonden op de razende bol op andere menselijke activiteiten

Rijkswaterstaat 2318 mei 2011 Methoden Veldwaarnemingen op de Razende Bol 12 waarnemingsdagen (incl. 2 avonden) (ca 45 uur)

Rijkswaterstaat 2418 mei 2011 Methoden (2) Protocolleren van gedrag (referentie & verstoring) –Stil liggen –Kop op –Verplaatsen op de plaat –Verplaatsen van plaat inwater –Verplaatsen van water naar plaat Vastleggen van aantallen zeehonden Registreren van vaarbewegingen & andere menselijke activiteiten Registreren overige omstandigheden

Rijkswaterstaat 2518 mei 2011 Resultaten: Aanwezigheid zeehonden op Razende Bol

Rijkswaterstaat 2618 mei 2011 Resultaten: referentiegedrag

Rijkswaterstaat 2718 mei 2011 Resultaten i.r.t. langsvarende baggerschepen

Rijkswaterstaat 2818 mei 2011 Resultaten i.r.t. langsvarende baggerschepen

Rijkswaterstaat 2918 mei 2011 Resultaten i.r.t. overige menselijke activiteiten Helikopter voor transport naar offshore installaties (99x) Ander helikopter verkeer (bv Marine) (3x) (zweef)vliegtuig (5x) Kitesurfer (3x) Windsurfer (3x) Zeilboot (5x) Garnalekotter (3x) RIB (6x) Motorboot (3x) Kayakker (2x)

Rijkswaterstaat 3018 mei 2011 Resultaten i.r.t. overige menselijke activiteiten

Rijkswaterstaat 3118 mei 2011 Conclusie Tijdens geen van de 41 passages van baggerschepen (waarbij 26 tussen 689m<1200m afstand) zijn in het veld gedragsveranderingen van zeehonden waargenomen die toegeschreven konden worden aan langsvarende baggerschepen Zeehonden vertonen over het algemeen geen reactie op de dagelijks overvliegende helikopters ingezet voor offshore installaties Zeehonden reageren duidelijk op RIB’s die over het algemeen met hoge snelheid richting de zeehonden voeren Zeehonden reageren duidelijk op (kite)surfers, die over het algemeen in de buurt van de zeehonden komen en aanlanden op de plaat

Rijkswaterstaat 3218 mei 2011 Discussie Observatie in periode 16 sept t/m 27 okt (geen pups) Uitspraken gelden voor specifieke locatie Razende Bol is een dynamische plaat waardoor in de toekomst mogelijk verstoringsafstanden kunnen veranderen

Rijkswaterstaat 3318 mei 2011 Conclusie voor suppletiewerkzaamheden NB-wet & F&F-wet –Transport naar suppletielocatie Texel Zuid kan binnen de vastgelegde betonning plaats vinden zonder negatieve effecten

Rijkswaterstaat 3418 mei 2011 Vervolg Herhaling onderzoek bij Schouwen Stap 1: vastleggen van referentiegedrag (voorjaar 2011) –O.a. op verklikkerstrand, middelplaat & Westerschelde

Rijkswaterstaat 3518 mei 2011 Vervolg Herhaling onderzoek bij Schouwen Stap 1: vastleggen van referentiegedrag (voorjaar 2011) –O.a. op verklikkerstrand, middelplaat & Westerschelde Stap 2: onderzoeken hoe zeehonden op schouwen reageren op langsvarende baggerschepen (planning onbekend) Stap 3: ……. Verstoringsdossier opbouwen

Rijkswaterstaat 3618 mei 2011