De Protocollen Leesproblemen & dyslexie en het “Leesdossier” De Protocollen Leesproblemen & dyslexie en het “Leesdossier”. 08-03-2010 W. Mulock Houwer

Programma Het Leesdossier: Inhoud Wat is hiervoor nodig? Extra hulp voor risicoleerlingen Inhoud volgens de PLD Verschillen hulp op niveau 2/3? Borging op verschillende niveaus: team klas leerling

School is poortwachter: overgang onderwijs-zorg Aanpak lees- en spellingproblemen = primair taak van de school. Voorwaarden m.b.t. het onderwijsaanbod: Zorg niveau 1: goed leesonderwijs en invoering P L & D Zorgniveau 2: Hulp binnen de groep voor 25% zwakste lln Zorgniveau 3: Meer intensieve hulp voor 10% zwakste lln >>>>>blijvende uitval: vermoeden dyslexie (3 tot 4 % van de lln)

Niveau 1: Preventie Goede voorbereiding groep 1-2 Risicokleuters voorschotbenadering (met name tussendoel 1+2 (groep 1) en tussendoel 5+6 (groep 2) Effectief leesonderwijs groep 3-8 (kwaliteit instructie; effectieve methodes) Voldoende tijd voor lezen (zie schema taalpilot)

Niveau 2: Signalering en interventie bij zwakste lln (D+E) Gebruik leerlingvolgsysteem (toetskalender PLD) 25% van de leerlingen heeft meer instructie/begeleiding nodig Differentiatie in de klas door groepsleerkracht Verlengde instructie Let op: organisatie, materialen De leesomgeving/leeskilometers

Niveau 3: interventie bij blijvend zwakste lln (D E; E E) Deze leerlingen profiteren onvoldoende van de hulp op niveau 2 10% zwakste leerlingen 1 uur per week extra instructie en begeleide oefening Evaluatie > Mogelijk dyslexie > Let op: organisatie, materialen

ABC-tje Schrijf voor elke letter van het alfabet een woord/zin op waarmee je het leren lezen zeker niet positief beïnvloedt of stimuleert (ofwel: noem kenmerken van slechte leesbegeleiding) Groepjes noteren in 1 minuut op een flap-over met alle letters van het alfabet welke vaardigheden/begeleidingsvormen/eigenschappen NIET wenselijk zijn voor de begeleiding aan zwakke lezers.

Niveau 4: onderkenning dyslexie Na 3 à 6 maanden intensieve begeleiding geen/ weinig vooruitgang Ja  Bij 3 achtereenvolgende meetmomenten uitval behorende bij 10% zwakste leerlingenJa Mogelijk sprake van dyslexie Ja Mogelijk vergoede diagnostiek Ja Mogelijk vergoede behandeling.

Vergoedingsregeling dyslexie per 01-01-09 Niet voor leerlingen: Met lichte vormen van dyslexie Geboren vóór 01-01-2000 Met uitsluitend spellingproblemen Met dyslexie + andere ernstige leer- of gedragsstoornissen. >>Andere hulp: op school en/of rugzak

Voor welke leerlingen wel? Voor leerlingen met enkelvoudige en ernstige dyslexie in Bao en SBO In 2010 voor kinderen van 7,8 of 9 jaar. Lezen: E niveau of Lezen D niveau + spellen op E niveau Ouders aanmelden bij zorgverzekering MITS het leerlingdossier van school het vermoeden van dyslexie voldoende kan onderbouwen

Inhoud Leesdossier Gegevens LVS/toetsen Signalering lees-en spellingproblemen: datum, toets, score, afgenomen door…. Een beschrijving van het lees- en spellingprobleem. Omschrijving van de begeleiding in de klas ( niveau 1 en 2) Omschrijving van de begeleiding op niveau 3 (HP met omschrijving: doel, periode, inhoud, organisatievorm, begeleider) Effect van de hulp (evaluaties)

Inhoud Leesdossier (vervolg) Onderbouwing vermoeden dyslexie door: vaststelling toenemende achterstand (3x E of D-E-E ) op achtereenvolgende meetmomenten. Na geboden hulp van voldoende intensiteit en kwaliteit Indien bekend vermelding van andere (leer)stoornissen. Het dossier wordt ondertekend door de directeur van de school.

Recente ontwikkelingen Nieuwe toetskalenders te downloaden: www.leesonderwijs.nl Meetmoment jan./febr. groep 5 Alle leerlingen Streefdoelen CITO DMT 3 (+2+1) min. C/IV niveau LOVS Leestempo min. C/IV niveau LOVS Spelling of PI min. C/IV niveau LOVS Begrijpend lezen min. IV niveau Zwakke leerlingen Streefdoelen LOVS AVI AVI M4 Analyse lees/spellingresultaten Optie: LOVS Woordenschat en Luisteren 2

Protocol 1-2 en nieuwe observatielijst kleuters Signaleringslijst voor kleuters[1] Naam leerling: Geboortedatum: Groep 1 januari juni Groep 2 datum: leeftijd: leerkracht: groepsverloop: Boekoriëntatie en Verhaalbegrip (tussendoelen 1 en 2) Luistert aandachtig wanneer er een verhaal wordt voorgelezen; Geniet zichtbaar van voorleesactiviteiten; Reageert verbaal en/of non-verbaal op de tekst; De reacties van de leerling sluiten aan bij het verhaal; [1] Deze lijst is gebaseerd op de signaleringslijst van: Smits, A.E.H. (2002). Signalering ontwikkeling beginnende geletterdheid. Zwolle: Windesheim O.S.O.

Protocol 1-2 en nieuwe observatielijst kleuters Specifieke risicofactoren Problemen met het leren en snel benoemen van kleuren (zie bijlage 1d); ja / nee Thuis wordt niet veel (voor)gelezen; Onvoldoende beheersing van het Nederlands als gevolg van meertaligheid; Hoorproblemen; Logopedie i.v.m. spraak-/taalproblemen; Dyslexie in de familie; Vertraagde spraak-/taalontwikkeling. Oordeel leerkracht Voorziet de leerkracht problemen in de volgende groep? Zo ja, welke?

Denken (voor jezelf 1 minuut) 2. Delen ( 5 minuten) Welke ervaringen heb je tot nu toe met aanmeldingen voor de vergoede diagnostiek? Knelpunten? Tips? Denken (voor jezelf 1 minuut) 2. Delen ( 5 minuten) 3. Uitwisselen Welke ervaringen heb je tot nu toe opgedaan met aanmeldingen voor de vergoede diagnostiek? Wat waren knelpunten? Waar liep je tegenaan? Doel inventariseren ervaringen tot nu toe en eventuele problemen daarbij.

Kenmerken van de interventie op niveau 3 op een rij: Volgens PLD: 3x p.w. 20 minuten extra instructie (= idem niveau 2!) Aangevuld met lezen boeken/teksten zelfstandig of m.b.v. tutor Interventie door de leerkracht eventueel met ondersteuning van RT/IB Afstemming van de hulp: school-thuis; klas-extra hulp Hulp individueel of in een klein groepje. Alleen buiten de klas als leerling hiermee instemt Handelingsplan/Behandelverslag

Hoe staat jouw school ervoor bij het vormgeven van de interventie op niveau 2/3? Vul de Checklist eerst in voor je school en bespreek dan met elkaar: Waar zie je nog hiaten? Heb je tips voor je collega’s? Lukt het de scholen de interventie op niveau 3 vorm te geven? Waar loop je tegen aan? Of welke tips heb je voor je collega’s?

Extra tijd voor risicolezers Parallel inroosteren van het lezen Goede lezers “loslaten” Extra handen in de groep; de leerkracht begeleidt de risicoleerlingen Inzet van Rt-er in een groepje Inzet van tutoren (bovenbouwleerlingen, eventueel ook ouders na instructie volgens principes van “Samen beter Lezen”)

Inzet van tutoren (bovenbouwleerlingen, eventueel ook ouders na instructie volgens principes van “Samen beter Lezen”) Inzet van de computer Luisterboeken Tijdens zelfstandig werken. Thuis lezen volgens “Samen beter lezen”.

Klassikale werkvormen (naast de leesles) Voorlezen aan kleuters Radiolezen Theaterlezen Duolezen (voor beginnende lezers: samen hardop) Stillezen (voor leerlingen vanaf AVI 5-6) Voorlezen (dagelijks een korte tekst)

Borging Teamniveau Klasniveau: * Momenten in de tijd * Wat moet er gebeuren? * Hoe pakken we dat aan? Leerling niveau: volgdocument (zie www.taalonderwijs.nl ) Het team is op de hoogte van de uitgangspunten van de PLD. De afspraken worden gedragen door het hele team. De leerkrachten kennen de streefdoelen en de jaar planning van de eigen klas. Er bestaat op school een volg doc waarin de resultaten en afspraken t.a.v. de hulp/Hp en de evaluaties voor een leerling worden vastgelegd. (zie downloads PLD)

Volgende bijeenkomst: 19-04-10 Voorbereiding voor deze bijeenkomst: Vul voor je school de “Checklist Invoering Protocollen Leesproblemen & Dyslexie” in. ( voor zover je dat nog niet hebt gedaan) Hiaten? Waar ga je nog aan werken? We komen er op terug! Het team is op de hoogte van de uitgangspunten van de PLD. De afspraken worden gedragen door het hele team. De leerkrachten kennen de streefdoelen en de jaar planning van de eigen klas. Er bestaat op school een volg doc waarin de resultaten en afspraken t.a.v. de hulp/Hp en de evaluaties voor een leerling worden vastgelegd. (zie downloads PLD)

Met enthousiaste groet, Edux Onderwijsadvies Willemien Mulock Houwer adviseur leerlingenzorg wmulockhouwer@edux.nl 06-15571269 www.edux.nl