Van tweeluik naar driehoeken Versterking van interne checks and balances bij semipublieke organisaties WRR rapport nr 91 1

Aanleiding Reeks ontsporingen in semipublieke sector Vestia, Amarantis, Meavita, etc. Politiek-bestuurlijke reactie nadruk op externe controle en aansprakelijkheid weinig aandacht voor interne weerwerk als intern niet op orde is, komt extern te laat

Context vervolg op Cie Halsema (‘tegenkracht organiseren’) complement WRR rapport over extern toezicht kortlopend traject literatuurstudies, gesprekken

Centrale boodschap Semipublieke organisaties moeten en kunnen hun interne checks and balances beter organiseren

Semipublieke organisaties

Interne check & balances vormen van tegenspraak en weerwerk binnen de instellingen

Transformaties Ontzuiling en ‘verstichting’ leden verdwenen uit beeld Schaalvergroting en professionalisering leken raakten uit beeld Hybridisering (two-tier model) ‘publieke aandeelhouders’ niet in beeld

Knelpunten Probleem omvang, complexiteit, risico’s zijn groter aantal ‘ogen’ dat meekijkt niet meegegroeid Risico’s borging van financiële stabiliteit verankering maatschappelijke meerwaarde

Oplossingsrichtingen collegiaal bestuur versterking raad van toezicht door inschakeling van ‘derde partijen’

Afwegingskader Weerwerk, niet meer papierwerk Werkzaam: effectieve tegenmacht Werkbaar: geen verlamming 10

Collegiaal bestuur 11

Tweeluik

Tweeluik kwetsbaar Informatievoorziening RvT complexiteit, tijdigheid sterk afhankelijk van RvB Borging maatschappelijke belangen beperkte maatschappelijke legitimiteit Beschikbaarheid zorgen over krappe markt publieke toezichthouders

Van tweeluik naar driehoeken

Rol derde partijen Scherp houden RvB en RvT financiën en kwaliteit werkprocessen maatschappelijke legitimiteit en meerwaarde

Wie kan derde partij zijn? Rapport bespreekt een aantal opties financiële stabiliteit – maatschappelijke meerwaarde lichte – zware vormen binnen – buiten bestaande structuren variaties mogelijk combinaties mogelijk Aan RvT en RvB om keuze te maken

Opties 17

Opties 18

Maatschappelijke belanghebbenden Lichte vormen maatschappelijke adviesraden, cliëntenraden consultatie en advies RvB en RvT Zwaardere vormen raad maatschappelijke belanghebbenden inlichtingenplicht en enquêterecht instemmingsrecht strategisch beleid

Opties: vereniging 20

Ledenraden Nieuwe stijl professioneel secretariaat enquêterecht professionele auditcommissies strategische beslissingen

Opties: vennootschap 22

Aanbevelingen RvT en RvB Zorg voor een robuuste vormgeving van de interne checks and balances Leg hierover publieke verantwoording af, onder meer in het jaarverslag

Aanbevelingen branche Stimuleer de ontwikkeling van ‘best practices’, bijvoorbeeld door ‘Handvestgroep intern weerwerk’ Leg criteria voor interne checks and balances vast in branchecodes en visiteer leden daarop

Aanbevelingen extern toezicht Neem criteria voor effectieve en passende interne checks and balances op in het toezichtkader Beoordeel instellingen daarop

Aanbevelingen kabinet Ontwikkel als zelfregulering te weinig resultaat oplevert een ‘good governance’-kader Met daarin basisnormen voor de interne governance binnen de semipublieke sector