Vallen? Voor mij geen struikelblok! Voorlichtingsbijeenkomst Vallen? Voor mij geen struikelblok! Graag een nieuwe achtergrondslide maken waar de logo’s van ZZG en de GGD uitgehaald zijn. Woensdag 4 september 2013

Programma: Wat komt er zoal kijken bij: zo lang mogelijk veilig en zelfstandig blijven wonen? Voorkómen van vallen? En: Wat kunt u er zelf aan doen? Voordat we gaan beginnen wil ik eerst even met u het programma doorlopen. De bijeenkomst zal ongeveer een uur duren. Ik ga u in deze bijeenkomst wat achtergrondinformatie geven over vallen, hoe vaak vallen mensen en waardoor dit door veroorzaakt wordt. Natuurlijk gaan we het ook hebben over het voorkomen van vallen. En heel belangrijk, hoe u zelf aan de slag kunt gaan om het veiliger te maken. U hoeft niet alleen te luisteren naar wat ik te vertellen heb. U mag zelf ook actief mee doen. Wanneer u een vraag heeft, mag u mij gerust onderbreken om hem te stellen. Ook als u een goede aanvulling of tip heeft waar we allemaal wat aan hebben, kunt u mij altijd even onderbreken.

Bij veilig en zelfstandig blijven wonen denk ik aan… Ok ik zou nu graag als inleiding met u een korte opsomming willen maken over wat er in u opkomt als u aan veilig wonen denkt..... …en wat er in u opkomt als u aan zelfstandig wonen denkt…. We kunnen hiervoor een flapover gebruiken en opschrijven wat er allemaal gezegd wordt

Weet u … Welk percentage van mensen ouder dan 65 jaar 1x per jaar valt? Welk percentage van mensen ouder dan 80 jaar 1x per jaar valt? …dat slechts een klein deel hierdoor ernstig letsel oploopt? Ruim 30% vd mensen ouder dan 65 jaar valt 1x per jaar 65% vd mensen ouder dan 80 jaar valt 1x per jaar Dit is 2x zoveel! De kans op vallen neemt dus toe met de leeftijd Ongeveer 2% van de “vallers” loopt iets ernstigs op, zoals een botbreuk

Informeer ook bij lokale ggd Als voorbeeld: Ga naar www.cbsinuwbuurt.nl en zoek actuele gegevens over het aantal ouderen in de locatie waar u deze ppp geeft en maak vertaalslag Informeer ook bij lokale ggd Als voorbeeld: Wijchen 40559 inwoners (1-4-2011) Landelijk 15 % ouder 65+(2008) 22 % ouder 65+ (2020) In wijchen ong 6000 ouderen in 2008 stijgend naar 9000 in 2020 Hiervan valt 1/3 per jaar 1x per jaar (=2000 ouderen) 2% loopt ernstig letsel op(=40 ouderen in wijchen) Van deze 40 overlijden er 2,2 tgv heupfractuur (1 : 17) en 2,2 houden er blijvend letsel aan over (1 :17) Bij de groep 80+ is het aantal valincidenten 2x zo hoog!! : Dit is een voorbeeld dia Vertaalslag gemaakt (hier voor gemeente Wijchen) uitgaande van onderstaande feiten: 1/3 van 65+ valt 1x per jaar 2/3 van 80+ valt 1x per jaar 2% loopt ernstig letsel op; ongeveer 1:17 overlijdt binnen een jaar en 1: 17 houdt blijvend letsel

Heupfracturen Per jaar 17.000 ziekenhuisopnames door een gebroken heup na een val 1.000 ouderen overlijden hier aan binnen een jaar Nog eens 1.000 ouderen houden blijvend letsel Dit zijn landelijke cijfers, kan evt weggelaten worden

Soorten letsels Van klein letsel tot blijvende invaliditeit Botbreuk (heupen en polsen) Angst voor vallen en eenzaamheid Angst Val Gelukkig leidt niet elke valpartij tot een ernstig letsel. Een val kan een klein letsel zoals een blauwe plek veroorzaken maar ook zeer ernstige letsels. Zelfs zo erg dat het blijvende invaliditeit tot gevolg heeft. Oudere mensen breken bij een val sneller iets. Meer dan de helft van de mensen die na een val op de Spoedeisende Hulpafdeling van een ziekenhuis komen, heeft een fractuur. Dit is vaak een heup of bekken fractuur. Het vervelende is dat oudere mensen minder snel genezen en klachten kunnen blijven bestaan. Een andere vervelende bijkomstigheid is dat veel mensen na een val, angstig zijn geworden om nog een keer te vallen. Hierdoor bewegen mensen zich vaak krampachtiger en gaan minder de deur uit. De lichamelijke conditie wordt hierdoor minder wat er vervolgens voor zorgt dat de kans om te vallen groter wordt.. Zo kunnen mensen in een vicieuze cirkel terecht komen. Mensen worden bang om te vallen en vallen daardoor sneller, vervolgens worden ze nog angstiger om te vallen en vallen dus juist. Dit zorgt voor een negatieve cirkel. (Aanwijzen) Daarbij komt nog, dat mensen hierdoor kunnen vereenzamen, omdat ze minder de deur uitgaan en weinig leuke dingen meer ondernemen. Somberheid en een depressie liggen dan op de loer. Als u merkt dat u door een val angstiger bent geworden , minder gaat bewegen, en u zichzelf hier niet “doorheen kan helpen” trek dan aan de bel bij uw huisarts, fysiotherapeut, mantelzorger of Thuiszorg-medewerker, en vraag om hulp! Dit kan “gewoon” even nodig zijn!

Wat is het probleem? Het vallen zelf is niet het echte probleem, maar de mogelijke inactiviteit ten gevolge van de val! Behoorlijk wat mensen die gevallen zijn, staan op, en gaan weer verder. “Geen probleem”! Maar als mensen door de val echt geschrokken zijn, bang en onzeker worden, en daardoor minder gaan bewegen, niet meer naar buiten durven gaan, is er een echt probleem. Dan kan het nodig zijn om hulp van een fysiotherapeut in te roepen.

Vallen voorkomen We hebben nu veel narigheid gehoord over de grote aantal mensen dat naar het ziekenhuis moet na een val en dat er veel mensen ernstige verwondingen overhouden aan een val. Nu gaan we het hebben over hoe we ongelukken kunnen voorkomen. U ziet op dit plaatje een mevrouw die van de trap loopt met allemaal kussens om zich heen. Dit voorkomt misschien wel dat mevrouw zich zeer doet. Maar ik denk niet dat we vanaf vandaag er allemaal zo bij willen gaan lopen. Gelukkig zijn er genoeg andere dingen te bedenken die de kans op een val verkleinen.

Valpreventie Dit is de “schijf van 6” wat betreft Valpreventie. leefstijl Actieve gebruik Medicijn Balans 50% Conditie Rollator wonen Veilig ogen Dit is de “schijf van 6” wat betreft Valpreventie. Elke bol in de afbeelding geeft een factor aan die belangrijk is om vallen te voorkómen. Loop ze maar eens langs… Wist u dat bijvoorbeeld dat 40% van de valongelukken met een rollator gebeurt? Een rollator geeft van zichzelf geen grotere kans op vallen (tenzij de remkabels ergens achter blijven haken), maar meestal is het onveilig gebruiken vd rollator de oorzaak! En wist u dat “goed zien” een hele belangrijke faktor is met betrekking tot al dan niet vallen? U ziet ook dat conditie en balans belangrijke faktoren zijn. Het mooie is dat deze faktoren goed te trainen zijn!

Waardoor ontstaan valongelukken? Persoon Omgeving Val Bij een val spelen twee zaken een rol. De omgeving en de persoon zelf. Bijvoorbeeld ik ben laatst gevallen van de trap omdat ik post op de trap had liggen. De omgeving is dan de trap met het post er op waarover ik struikelde. Maar dat was niet de enige reden dat ik viel. Ik had namelijk veel haast om naar beneden te komen omdat de telefoon ging. Wanneer ik voorzichtig had gelopen had ik waarschijnlijk de post gewoon zien liggen. Dus ook ik als persoon, mijn haast, had invloed op mijn val. Dus mijn val is zowel veroorzaakt door de post op de trap (omgeving) als mezelf (mijn haast). Meestal gaat het om een combinatie van faktoren bij een valpartij. Uit onderzoek blijkt dat de oorzaak in de persoon het zwaarste weegt in het ontstaan van een val. We gaan beide onderdelen verder bespreken zowel de omgeving als de persoon

Omgevingsgebonden risicofactoren Inrichting van de woning Straat en openbare gebouwen Er zijn twee verschillende risico’s in de omgeving van de mensen. U kunt ten eerste denken aan verschillende risicovolle plekken in huis. Zoals de gladde vloer in uw douche of bad. En ten tweede zijn er ook risico’s buiten op straat of bij het bezoeken van openbare ruimte aanwezig. Bijvoorbeeld een slecht zichtbare blokkade op de stoep zoals bloembak o.i.d. Laten we nu eerste naar onze eigen woning kijken mbv een plattegrond van een huis: volgende dia laten zien

Inrichting van de woning Hier zien we dus een plattegrond van een huis. Deze afbeelding is tevens het spelbord van het spel Huisje Weltevree die Consument en Veiligheid ism haar Belgische zusterorganisatie het VIG heeft gemaakt. Het is een soort Ganzenbordspel met vragen en opdrachten. Degene die als eerste de eindstreep haalt, heeft gewonnen. Wij gebruiken het spelbord vandaag om gevaren in huis naar boven te halen. We gaan nu in groepjes van 6 zoveel mogelijk gevaren bedenken die in elke woonruimte aanwezig zijn: -Groep 1: Garage -Groep 2: Woonkamer -Groep 3: Slaapkamer -Groep 4: Keuken -Groep 5: Badkamer en toilet -Groep 6: Tuin U krijgt 5 minuten de tijd om zoveel mogelijk gevaren te benoemen. Pad naar voordeur: Tegels Algen Verlichting Drempel/opstapje Huiskamer: Voldoende loopruimte Meubilair hoog genoeg om makkelijk op te staan Telefoon makkelijk bereikbaar Vloer: voldoende stroef maar ook niet te hoogpolig Keuken: meest gebruikte spullen op grijphoogte Inrichting is zó, dat je bijna niet hoeft te bukken Toilet: Hoog genoeg Evt beugels/handgrepen Geen verschuifbare matjes Badkamer/douche: Stroeve vloer, liefst anti-slip vloer Handgrepen/beugels zo nodig Evt badplank Slaapkamer: Bed hoog genoeg Lichtknop bij bed 2e telefoon bij het bed Gang en trap: Goede verlichting Stevige trapleuning Er liggen geen spullen op de trap Rondom het huis: Buitenlamp Stoep/terrassen zijn egaal en vrij van groene aanslag Algemeen: Stopcontacten op goede hoogte Geen losliggende snoeren Drempels lager dan 2 cm, of zijn verwijderd Voldoende verlichting Vloerkleden/deurmatten liggen stroef en vlak op de vloer Ramen/luikjes zijn bereikbaar zonder te hoeven klimmen Lijst met alarmnummers bij de telefoon. Hals- of polsalarm. Vloer stroef Aanrecht heeft juiste hoogt

Straat en openbare gebouwen Zoals eerder gezegd, zijn de risico’s uit de omgeving niet alleen de risico’s in huis maar er kunnen ook gevaren op straat aanwezig zijn. Wie herkent deze foto? Wat doet u als u zoiets ziet? Kunnen we even naast deze foto nog andere situaties van gevaren op straat en in openbare gebouwen noemen die ons ten val kunnen brengen?

Persoonsgebonden risicofactoren Omgeving Persoon Val Sheet 23 Zoals eerder gezegd hebben niet alleen de factoren uit de omgeving, maar ook de persoon zelf invloed op het vallen. Hoe heeft een persoon invloed op een val? Daar gaan we het nu over hebben. Val

Valpreventie Valpreventie leefstijl Actieve gebruik Medicijn Balans 50% Conditie Rollator wonen Veilig ogen We gaan nu de bolletjes uitlichten die te maken hebben met persoonsgebonden factoren, factoren dus waar mensen zelf (geheel of gedeeltelijk) iets aan kunnen doen: Conditie en balans Ogen Medicijngebruik Veilig gebruiken van een rollator Actieve leefstijl. Wat zou hiermee bedoeld worden? Deze vraag kun je evt aan de deelnemers stellen. Hiermee wordt bedoeld dat je (op tijd) aktie onderneemt om bepaalde problemen het hoofd te kunnen bieden. Bv zorgt voor voldoende beweging door vaker de trap te nemen i.p.v. de lift, regelmatig een wandeling maakt of aan een beweegaktiviteit meedoet. Maar bv ook dat je sociale contacten onderhoudt, en geestelijk aktief blijft.

Persoonsgebonden risicofactoren Gebruik van medicijnen Slecht zicht Te weinig beweging Onveilig gedrag De persoon, de mens, kan (vaak onbewust!!)op verschillende manieren de kans op een val vergroten: Lees het rijtje op.. Het gebruik van bepaalde soorten medicijnen en dan met name de kalmerings- en slaapmiddelen zorgen jaarlijks voor vele valpartijen. Hoe we hier het beste mee kunnen omgaan zal zo dadelijk als eerste behandeld worden. Slecht zicht zorgt uiteraard ook voor veel valpartijen Te weinig beweging zorgt er voor dat spieren stijf worden en u minder spierkracht heeft. Veiligheid en fitheid kunnen niet los van elkaar worden gezien. Door een dagelijks een half uur te bewegen houdt u uzelf fit. Wie beweegt een half uur per dag? Wat doet u voor beweging? Vertel over het plaatselijke bewegingsaanbod en leg uit, waar men meer informatie kan inwinnen, verwijs naar de lijst ‘Handige nummers en adressen’. Door onveilig gedrag kan er een grotere kans op een val ontstaan zoals: haasten, spullen op de trap leggen, op een stoel staan enz. Hier komen we zo op terug.

Medicijngebruik Slaap- en kalmeringsmiddelen: Beïnvloeden het reactievermogen Medicatie die bloeddruk beïnvloedt: Duizeligheid bij positieveranderingen Als u twijfelt of vragen heeft: overleg met uw arts of apotheker! Slaap en kalmeringsmiddelen: Beinvloeden het reactievermogen Ze veroorzaken sufheid, slappere spieren, problemen met concentratie en coordinatie en soms ook wazig zien. Die problemen worden nog veel sterker als u een hogere dosering neemt dan is voorgeschreven, alcohol drinkt, of verschillende van deze middelen naast elkaar gebruikt. Onderschat deze problemen niet: jaarlijks breken honderden mensen hun heup of andere botten en gebeuren soms dodelijke ongelukken in het verkeer als gevolg van deze medicijnen. Neem de waarschuwingssticker op het doosje serieus. Vermijd deelname aan het verkeer (autorijden, fietsen), pas op met traplopen, ramen zemen en andere activiteiten waarbij u uw evenwicht moet bewaren, en kijk uit met het bedienen van zware machines. Medicatie die bloeddruk beïnvloedt: Duizeligheid bij positieveranderingen verstandig om eens met de huisarts te overleggen, of u de medicijnen nog wel gebruiken moet en of de dosis niet aangepast moet worden.

Bijwerking van slaap- en kalmeringsmiddelen Om u een beeld te geven van hoe uw zicht bijvoorbeeld kan zijn indien u nog versuft bent door deze medicijnen is deze foto hier een goed voorbeeld van. Kunt u zich een voorstelling maken van hoe snel dan een valpartij kan ontstaan??

Slecht zien? Gezichtsscherpte neemt na je 50e af. Bij twijfel: laat uw ogen testen!

Onveilig gedrag Ik zei net dat we terug zouden komen op het onderdeel, onveilige gedrag. Ik laat u nu een aantal foto’s zien over dit onderwerp. Wat valt u op? (Mevrouw staat op een stoel, lange strakke rok aan, houd zich vast aan een keukenkastdeur, ze bergt iets wat ze voor dagelijks gebruik nodig heeft hoog weg… en ze heeft sloffen aan) Hoeveel mensen gebruiken wel eens een stoel om iets hoog te pakken? Het is verstandig om ten eerste een degelijk huishoudtrapje aan te schaffen en te gebruiken. Daarnaast is het goed om eens kritisch te kijken naar de plek dat alles heeft in de kast. Spullen die u vaak nodig heeft, moeten op een gemakkelijk bereikbare plaats liggen. Door simpele hulpmiddelen is het soms ook niet meer nodig om ergens op te klimmen. Neem bijvoorbeeld het sluiten en openen van een hoog klapraampje. Er zijn haken te koop waarmee u de hoge klapraampjes kan bedienen. Het is dan niet meer nodig om op een stoel of trap te gaan staan. Veiliger maar ook veel makkelijker.

Onveilig gedrag Kunnen jullie verschillende gevaarlijke dingen ontdekken? Ze heeft haar handen vol, dus kan niet de leuning vast houden. Ze loopt op sloffen de trap op Er liggen tijdschriften op de trap. Een groot deel van de mensen die op de Spoedeisende Hulpafdeling van een ziekenhuis komen, is van de trap gevallen. U kunt er zelf voor zorgen dat het niet een risicovolle handeling is.

Onveilig gedrag Op de linkerfoto ziet u een vrouw de ramen wassen. Op de rechter foto is een deel van de foto uitgezoemd. U kunt daar zien dat de pootjes niet goed neer zijn gezet. Wat zou u haar aanraden? Mensen laten antwoorden eventueel aanvullen met: Gebruik van een zeem met uitschuifbare steel, zodat ze geen gebruik hoeft te maken van een trapje en niet zo ver hoeft te reiken. Mocht ze wel gebruik willen maken van een trapje. Moet het een stevig huishoudtrapje zijn met met antisliptreden. Daarnaast moet ze opletten dat het trapje op een rechte ondergrond staat.

Goed nieuws! U kunt zelf veel doen om het risico te verkleinen… ..en dát, wat u zélf kan doen, blijkt een grotere rol te spelen dan de omgevingsfactoren. Na het slechte nieuws over het grote aantal valongelukken en de ernstige letsels die daarbij optreden, is er ook goed nieuws. Het goede nieuws is dat er genoeg te doen is om de kans op een val te verkleinen. Laten we nog eens teruggaan naar dia 9.. (schijf van 6)

Vallen voorkomen Checklist O P Val Als handig hulpmiddel kunt u gebruik maken van de brochure ‘Val niet thuis’. Hiermee kunt u eenvoudig controleren of uw huis veilig is. Als u allemaal de brochure er even bij wilt pakken kunnen we hem even doorlopen. Op de eerste bladzijden staat informatie die ik zojuist ook verteld heb, deze kunt u thuis nogmaals rustig nalezen. Op bladzijden 6 en 7 vindt u een checklist die u in kunt invullen zo vind u vanzelf de risicopunten. Lees de eerste drie vragen van de checklist voor. U kunt beoordelen of het bij u thuis klopt of niet klopt, zo loopt u de hele lijst af. Bij alles waarbij u ‘niet klopt’ in moet vullen, zou actie ondernomen moeten worden. Daarom staan na de checklist op bladzijde 8 t/m 18 allemaal producten beschreven die u kunnen helpen om uw huisveiliger te maken. Er staan allemaal figuurtjes bij die aangeven waar het product gekocht kan worden. De betekenis van deze figuurtjes staan op bladzijde 19. Heeft iemand nog iets te vragen over het gebruik van deze brochure. Aanvullen met informatie van een klussendienst als deze in de gemeente aanwezig is. De klussendienst kan helpen met de uit te voeren klussen zoals bijvoorbeeld het wegwerken van snoeren of het plaatsen van handgrepen op de wc.

Valpreventie Valpreventie leefstijl Actieve gebruik Medicijn Balans 50% Conditie Rollator wonen Veilig ogen Loop nu de bolletjes langs en beschrijf wat men zelf kan doen per bolletje om het risico op vallen te verkleinen: Aandacht voor conditie en bewegen is een belangrijke pijler van valpreventie !!

Zelf aan de slag Het risico verkleinen door: Voldoende beweging Aandacht voor eigen woning Gebruik van de juiste producten en hulpmiddelen Klachten over de straat en stoep melden Bewust omgaan met medicijn gebruik Geen onnodige risico’s nemen Ik zal als samenvatting het rijtje opnoemen waarmee u zelf aan de slag kunt. Voldoende beweging is belangrijk om fit te blijven en zorgt dat er de kans op een val vermindert. Het advies is minimaal een half uur per dag bewegen. Dit kan ook een wandeling naar de winkel zijn! U kunt beginnen met aandacht voor de risico’s binnen uw eigen woning. Met behulp van de checklist kunt u in kaart brengen wat de knelpunten zijn en beoordelen wat u er aan kunt doen. Daarnaast kunt u nadenken of u nog meer gebruik kan maken van hulpmiddelen en gemakkelijke producten. Ik denk hierbij aan een goed huishoudtrapje maar ook bijvoorbeeld een lamp in de gang of overloop die aangaat als het beweging signaleert. Hierdoor hoeft u ‘s nachts niet in het donker naar de w.c. Zo zijn er veel producten die het leven gemakkelijker en veiliger maken. Een deel van de producten staan ook in de folder ‘Val niet thuis’ vermeld. Klachten over de straat en de stoep kunt u melden kijk op de lijst ‘Handige nummers en adressen’ voor het juiste nummer. Als iedereen het doorgeeft neemt de gemeente de klachten absoluut serieus. Als u slaap- of kalmeringsmiddelen slikt is het verstandig om niet uw herhalingsrecept te gebruiken, maar eens een afspraak te maken met de huisarts. Tenslotte is een hele duidelijke tip: Luister naar uw lichaam en houdt er rekening mee dat u helaas niet meer in een lichaam van een 18 jarige leeft. Dus: rust even uit als u vermoeid bent door een klusje. Houd overzicht in waar u mee bezig bent, dus doe geen 2 of 3 dingen tegelijk!

Zelf aan de slag Hoe? ‘Handige nummers en adressen’ Bel-en herstellijn Nijmegen: tel. 14024 (24u/dag) 024-3299000 Brochure ‘Val niet thuis’ Algemene vragen over veiligheid Consument en Veiligheid: (020) 511 45 67 (werkdagen tussen 9.00 en 13.00 uur) Op de lijst ‘Handige nummers en adressen’ vindt u telefoonnummers die u kunt benaderen zij zijn speciaal hiervoor beschikbaar. De brochure ‘Val niet thuis’ kunt u thuis rustig nalezen en met de checklist aan de slag. Voor allerlei vragen die met veiligheid te maken hebben kunt u iedere werkdag tussen 9:00 en 13:00 Consument en Veiligheid bellen. Dit kunnen allerlei vragen zijn bijvoorbeeld over een knelpunt waar u tegen aan loopt maar geen oplossing voor heeft. Maar ook vragen over een product waarover u in de brochure ‘Val niet thuis’ heeft gelezen.

Vragen? ? Sheet 31 Maar misschien heeft u nu al wel gelijk vragen. Die kunt u nu ook aan mij stellen. Wie heeft er nog iets te vragen? Moeilijke vragen doorverwijzen bijvoorbeeld naar het de lijst ‘Handige nummers en adressen’ of de Service Desk van Consument en Veiligheid 020 -511 45 67. Aangezien we graag willen weten wat u van deze bijeenkomst vindt, deel ik nu een kort vragenlijstje uit. Als u die voor mij zou willen invullen en op uw plek laat liggen dan neem ik die aan het eind mee. Als er niets meer te vragen is, wil ik deze themabijeenkomst graag afsluiten. Ik wil u allen bedanken voor de komst. Ik hoop dat u allemaal ervoor gaat zorgen dat u veilig zelfstandig kunt blijven wonen. U weet nu dat er verschillende dingen zijn die u daarvoor kunt ondernemen. Vergeet niet uw lijst ‘Handige nummers en adressen’ en de ‘Val niet thuis’ brochure. En een veilige terugreis naar huis toegewenst.