Secundair onderwijs van de toekomst

Beschikbare documenten in map Presentatie + notities bij de dia’s Tekst: ‘Toelichting en argumentatie bij de invulling van de studiedomeinen van de derde graad’ Schema’s: Traject van de leerling in de toekomst Overzicht studiedomeinen (derde graad)

SITUERING Visie VVKSO (Toekomst-SO-inKleuren) Masterplan (Masterplan) VKS (Decreet, Memorie) Bestuurlijke schaalvergroting (krijtlijnennota vsko) Maatregelen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften (ontwerp van decreet) Sleutelcompetenties voor een leven lang leren (Sleutelcompetenties) Toekomst SO inKleuren: visie VVKSO resulterend in de visiedag 8 mei 2012 Masterplan hervorming SO: plan van de Vlaamse regering VKS (Vlaamse kwalificatiestructuur) Bestuurlijke schaalvergroting: nood aan grotere schoolbesturen Maatregelen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften (ontwerp van decreet): mogelijke repercursies voor de eerste graad Sleutelcompetenties voor een leven lang leren: Europees referentiekader

Structuren kunnen enkel faciliteren Bescheidenheid Voorstellen Structuren kunnen enkel faciliteren Bescheidenheid De visieontwikkeling staat niet voor alle aspecten even ver: concretisering basisopties in de eerste graad concretisering studiedomeinen in de tweede graad In de presentatie doen we voorstellen waarbij we de nodige bescheidenheid aan de dag leggen: structuren kunnen enkel faciliterend werken.

Borgen <> verbeteren Visieontwikkeling <> politiek SPANNiNGSVELDEN Borgen <> verbeteren Visieontwikkeling <> politiek Regionale verscheidenheid <> één visie Inhoudelijke benadering <> organisatorisch Betrokkenheid directies/schoolbesturen <> betrokkenheid leraren Inhoud <> communicatie Bij het ontwikkelen van een gedragen visie zijn er verschillende spanningsvelden: het onderwijs is niet in crisis politieke ontwikkelingen kunnen de eigen visie doorkruisen respect voor regionale verscheidenheid noopt tot bescheidenheid bij het ontwikkelen van één gedragen visie vanuit deze bescheidenheid kan een gedragen visie enkel een inhoudelijke benadering hanteren deze toelichting wil inhoudelijke argumenten aanreiken om als directie/schoolbestuur in dialoog te gaan met o.a. leraren over de mogelijke richting (met organisatorische consequenties) die de school/SG in de toekomst wil uitgaan communicatie (politiek, media, brede onderwijsveld …) gaat vaak voorbij aan de vele nuances bij een inhoudelijke benadering

Kritische succesfactoren Sterke schoolbesturen De leraar Lerarenopleidingen Implementatietraject + duidelijk tijdpad Maatschappelijke perceptie … Om een transparant(er) studieaanbod binnen de regio uit te tekenen zijn sterke schoolbesturen nodig. De leraar is de spilfiguur bij vorming (differentiatie, beheersingsniveaus, motivatie), observatie-oriëntatie, begeleiding van leerlingen tijdens keuzeprocessen. Lerarenopleidingen spelen een belangrijke rol bij de vorming van sterke leraren (pedagogisch-didactisch, inhoudelijk), bij het omgaan met differentiatie … Implementatietraject: geen revolutie maar evolutie, voldoende tijd, evolutie schoolbesturen. Er is nood aan een duidelijk tijdpad (einddoel, tussenliggende stappen). Evolutie van de maatschappelijke perceptie m.b.t. hiërarchie van studierichtingen, theoretisch-praktisch.

ENKELE vaststellingen Beoogd profiel wordt niet altijd gerealiseerd doorstroming HO tewerkstelling Sterkste leerlingen in Vlaanderen achteruitgang Keuzetrajecten meer schoolgebonden, SES-kenmerken, peergroep … minder inhoudelijk gebonden transparantie studieaanbod Op basis van analyses van de verworven studiepunten van generatiestudenten van drie academiejaren 2007-2008 tot 2009-2010 Voorbeelden: Wetenschappen-wiskunde is succesvol op gebied van doorstroming naar academische bachelor, Humane wetenschappen is minder succesvol voor doorstroming naar academische bachelor en vrij succesvolle voor doorstroming naar professionele bachelor. Elektromechanica realiseert een succesvolle doorstroming naar professionele bachelor (beoogd profiel) Tewerkstelling van studierichtingen bso (arbeidsmarktgerichte opleidingen) varieert: Succesvolle doorstroming naar de arbeidsmarkt van Thuis- en bejaardenzorg, minder succesvol voor Kantoor Uit recent internationaal onderzoek blijkt dat er een (licht) dalende tendens t.o.v. de Europese top waar te nemen is bij de best presterende leerlingen. Bij de middengroep blijkt deze achteruitgang nog sterker. Huidige keuzetrajecten van leerlingen worden sterk bepaald door de schoolkeuze, SES (socio-economische-status)-kenmerken, peergroep … en in mindere mate door interesse en cognitieve mogelijkheden. Dat leidt bij sommige leerlingen tot onderpresteren, schoolmoeheid, ongekwalificeerd uitstromen. Ons onderwijsaanbod is vaak niet transparant voor leerlingen en ouders. Ook het onderwijsveld heeft niet altijd een inhoudelijk zicht op het brede onderwijsaanbod in de regio. Dat bemoeilijkt vaak een goede oriëntering van leerlingen.

VISIEONTWIkkeling VVKSO Wat niet? Groeperingsvormen Schoolstructuur Planificatie studieaanbod Schoolcontext, regionale verscheidenheid … zorgen voor een organisatorisch gediversifieerd onderwijslandschap. Bij de visieontwikkeling spreken we ons niet uit over organisatorische aspecten (campusschool, domeinschool, autonome eerste graad …). De visie moet hanteerbaar zijn binnen de verschillende organisatorische modellen. In de toekomst kan op vraag van het schoolbestuur/directie het VVKSO mee nadenken (faciliterend) om de visie te vertalen naar de concrete scholengemeenschap/school. We doen geen uitspraak over welke studierichtingen in welke school aangeboden moeten worden.

Visieontwikkeling VVKSO Wat wel? De leerling als focus Vorming van de totale persoon Verschillende leerlingenprofielen Transparanter aanbod Vorming van de totale persoon Finaliteit niet louter economisch gericht Niet beperkt tot de eisen van de maatschappij Oog voor de gehele persoon van de leerling (kwetsbaarheid, mogelijkheden en beperktheden, morele en vrije persoonlijkheden, dromen en idealen, niet louter Bob de Bouwers) We gaan uit van leerlingenprofielen die aansluiting vinden bij: verschillende abstractieniveaus het studieaanbod (studiedomeinen, continuüm …)

Verder uit te klaren Attesteringsbeleid BuSO en SO Invulling matrix tot op het niveau van een studierichting Link tussen studierichting en beroepskwalificatie Personeel Omkadering …

Traject leerling in toekomstig SO Zie schema ‘Traject van de leerling in de toekomst’ in mapje

keuzemomenten tijdens het traject Na BaO en na het eerste leerjaar Keuzepakket/basisoptie/beroepenveld Na de eerste graad Keuze voor een studiedomein Keuze voor een studierichting (plaats op het continuüm) Na de tweede graad Keuze voor een studierichting (plaats op het continuüm) Na de derde graad Keuze hoger onderwijs of arbeidsmarkt Zie schema ‘Traject van de leerling in de toekomst’ in mapje In de loop van de tweede graad moet de leerling nog van studiedomein en/of studierichting kunnen veranderen. Ook na de tweede graad moet veranderen van studiedomein – in mindere mate – nog mogelijk blijven.

Leerling basisonderwijs Nieuw (masterplan): getuigschrift BaO = behalen ET-gerelateerde leerplandoelen lln met getuigschrift BaO  1A Meer gedifferentieerde instroom Omvang van extra instroom? Veranderend beleid basisonderwijs? lln zonder getuigschrift BaO  B-stroom Volgens het masterplan moet elke leerling met een getuigschrift basisonderwijs naar de eerste graad A-stroom. Het getuigschrift wordt gekoppeld aan de realisatie van de eindterm-gerelateerde leerplandoelstellingen. Dit zal resulteren in een meer gedifferentieerde instroom in de eerste graad A-stroom. De B-stroom is enkel voorbehouden voor de leerlingen zonder getuigschrift basisonderwijs. Wat zullen voor de B-stroom de gevolgen zijn van de maatregelen opgenomen in het ontwerp van decreet: ‘Maatregelen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften’?

Eerste graad A-stroom

vorming Heterogene populatie (interesse, beheersingsniveau)   Heterogene populatie (interesse, beheersingsniveau) Differentiatie in functie van beheersings-niveau   vorming verdiepend basis … Vorming in de eerste graad A-stroom Heterogene populatie: verschillende interesses verschillende beheersingsniveaus leerplannen: bv. zie huidig leerplan wiskunde met oog voor zowel de concreet denkende als de meer abstraherende leerlingen Alle vormingscomponenten zijn vervat in de basisvorming voor elke leerling m.i.v. de socio-economische component. talen Vorming voor elke leerling:   alles – allen - geheel wiskunde natuurwetenschappen/techniek socio-economische … … godsdienst

vorming Heterogene populatie (interesse, beheersingsniveau) verdiepend   Heterogene populatie (interesse, beheersingsniveau) Leerlingen met interesse in onderzoekende en technische aspecten   vorming verdiepend basis … talen Keuze van een basisoptie Leerlingen hebben op basis van interesse keuze uit een beperkt aantal basisopties. Leerlingen kunnen niet uitgesloten worden op basis van abstractieniveau. We gaan ervan uit dat in de toekomst de verschillende leerlingenprofielen meer gelijkmatig verspreid zullen zitten in de verschillende basisopties. De basisoptie gaat uit van een geïntegreerde aanpak van de doelen van sommige vakken (afhankelijk van de gekozen basisoptie) van de basisvorming, rekening houdend met de verschillende beheersingsniveaus. Voorbeeld: in de basisoptie met accent op onderzoekende en technische aspecten worden lessen (thema’s, projecten …) uitgewerkt waarbij doelen van natuurwetenschappen, techniek, ICT, wiskunde gerealiseerd worden. Het keuzegedeelte in het eerste jaar kan beïnvloed worden door de aangeboden basisopties. wiskunde Basisoptie met accent op onderzoekende en technische aspecten natuurwetenschappen/techniek socio-economische … … godsdienst

B-stroom Geletterdheid Beroepenvelden Ook voor de B-stroom ambiëren we een brede algemene vorming met geletterdheid als uitgangspunt. Geletterdheid: een ruim en variabel begrip. Geletterdheid veronderstelt dat jongeren kunnen functioneren in zo veel mogelijk contexten en ook dat ze zichzelf kunnen blijven ontwikkelen. In ruime zin heeft het betrekking op basiscompetenties zoals informatieverwerkende vaardigheden, gecijferdheid, ICT-vaardigheid maar ook samenwerken, probleemoplossend denken, communiceren ... Beroepenvelden: ook hier nadenken over reductie. Twee ruime beroepenvelden die verkenning van ‘harde’ en ‘zachte’ sector mogelijk maken.

Keuze na de eerste graad Keuze voor een studiedomein Keuze voor een plaats op het continuüm Keuze voor een studierichting In het keuzeproces na de eerste graad zijn er drie keuze-aspecten die een rol spelen: studiedomein, continuüm, studierichting. Interesse en abstractieniveau zijn bepalend bij de uiteindelijke keuze. De school zal meer dan vroeger een belangrijke rol spelen in het keuzeproces van de leerlingen.

Tweede graad In de tweede graad onderscheiden we drie abstractieniveaus en vijf studiedomeinen. Een studiedomein heeft op elk abstractieniveau minstens één studierichting. Sommige studiedomeinen hebben nood aan clusters (zie verder). Leerlingen uit de A-stroom zullen breed over het continuüm doorstromen naar de tweede graad. Vanuit de B-stroom zal de doorstroming vooral gericht zijn naar de toepassingsgerichte studierichtingen.

DERDE GRAAD Op basis van analyse finaliteit van doorstroming: Van drie naar vier abstractieniveaus. Gericht oriënteren na de tweede graad. Veranderen van studiedomein blijft mogelijk maar is eerder uitzonderlijk. Analyse van de huidige doorstroomcijfers (zie toekomstso.vvkso.be): Vier leerlingenstromen Ontbreken van studierichtingen op bepaalde plaatsen van continuüm Overlappende studierichtingen D (AB) D (PB) D (PB) + A A Op basis van analyse finaliteit van doorstroming: vier leerlingenstromen in de derde graad ontbrekende/overlappende studierichtingen

Economie en maatschappij zie overzicht van sectoren in map Werkbenamingen … … … Economische wetenschappen Toegepaste economische wetenschappen … … D (AB) D (PB) D (PB) + A A Diploma secundair onderwijs Se-n-Se of A PB of HBO5 AB of PB

Welzijn en maatschappij zie overzicht van sectoren in map … Werkbenamingen … … Humane en sociale wetenschappen Toegepaste humane en sociale wetenschappen … … D (AB) D (PB) D (PB) + A A Diploma secundair onderwijs Se-n-Se of A PB of HBO5 AB of PB

Wetenschappen en techniek Cluster: mens, natuur en milieu Werkbenamingen Cluster: industrieel Twee clusters van studierichtingen

Wetenschappen en techniek zie overzicht van sectoren in map Cluster: mens, natuur en milieu … … … Natuur- en levenswetenschappen Toegepaste natuur- en levenswetenschappen … … Werkbenamingen D (AB) D (PB) D (PB) + A A Diploma secundair onderwijs Se-n-Se of A PB of HBO5 AB of PB

Wetenschappen en techniek zie overzicht van sectoren in map Cluster: industrieel … Mechatronica … … Wetenschap en engineering Bouw- en houtkunde … … Werkbenamingen D (AB) D (PB) D (PB) + A A Diploma secundair onderwijs Se-n-Se of A PB of HBO5 AB of PB

Kunst en creatie Werkbenamingen Twee clusters van studierichtingen Cluster: beeld Werkbenamingen Cluster: performance Twee clusters van studierichtingen

zie overzicht van sectoren in map Grafische vormgeving en multimedia Kunst en creatie Werkbenamingen zie overzicht van sectoren in map Cluster: beeld … Beeldende vormgeving … Beeld en ruimte … Grafische vormgeving en multimedia … … D (AB) D (PB) D (PB) + A A Diploma secundair onderwijs Se-n-Se of A PB of HBO5 AB of PB

zie overzicht van sectoren in map Sociaal-artistieke communicatie Kunst en creatie Werkbenamingen zie overzicht van sectoren in map Cluster: performance … Muzische vormgeving … Muziek, woord, dans … Sociaal-artistieke communicatie … … D (AB) D (PB) D (PB) + A A Diploma secundair onderwijs Se-n-Se of A PB of HBO5 AB of PB

Taal en cultuur Werkbenamingen D (AB) D (PB) D (PB) + A A zie overzicht van sectoren in map … Klassieke talen en cultuur … … Talen en communicatie Moderne talen en cultuur … … D (AB) D (PB) D (PB) + A A Diploma secundair onderwijs Se-n-Se of A PB of HBO5 AB of PB

Studiedomeinen/studierichtingen … Maar ook breedvormende domeinoverstijgende studierichtingen: (klassieke)talen - wiskunde …

Na het so: principes Elke leerling die slaagt in het zesde jaar krijgt een diploma SO

Ter afronding Evolutie (geen revolutie) Voorstellen Tweede trimester: aanbod VVKSO per scholengemeenschap