door Heimen en Peter
De kerkruimte ‘Vieren’ kun je overal, in een schuur, in een vergaderruimte. Toch blijkt in de geschiedenis dat mensen die voor de ere dienst, de ontmoeting met de Heer van de Kerk, bijeenkomen ‘meer wensen’. Wat vertelt de ruimte je? Wat zijn de concentratiepunten? Zijn de stoelen en banken hulpmiddelen? Is de ruimte ‘vast’ of ‘dynamisch’? Wat staat centraal?
De aankleding Kleuren Kaarsen Kinderen Bloemen
Symbolen in de kerk Een symbool is een drager van een betekenis; het heeft enerzijds een vorm of representatie (drager), en anderzijds een betekenis. De betekenis van een symbool berust meestal op afspraken die de gebruikers van het symbool ooit hebben gemaakt.
Gezicht, staat voor het Alziend oog Gezicht, staat voor het Alziend oog. Gericht op de plaats van de priester voor het altaar
Lam Gods met aureool, kruis en overwinningsvaan, symbool van Jezus
Gods alziend oog Gods alziend oog
Klaver vier, geluksbrenger. Een klavertjevier (ook wel klavervier) is een zeldzame mutatie van een klaver die uit vier deelblaadjes bestaat. Het vinden of het krijgen van een klavertjevier wordt sinds de middeleeuwen beschouwd als een geluksbrenger. Niet enkel de zeldzaamheid, maar ook de vorm die doet denken aan een kruis zorgt ervoor dat het klavertjevier als een geluksbrenger beschouwd wordt. Volgens de legende stelt elk deelblad iets voor: het eerste de hoop, het tweede vertrouwen, het derde liefde en het vierde vanzelfsprekend geluk.
Sint Nicolaas, de schutspatroon van deze kerk
Adelaar, symbool van Johannes In de christelijke iconografie is een arend het symbool van de apostel Johannes, die de "Adelaar van Patmos" wordt genoemd.
St. Nicolaas, beschermheilige van zeevarenden, Sint-Nicolaas is de beschermheilige van kinderen, ongehuwde vrouwen, kooplieden, studenten, geliefden, slagers, dieven, moordenaars, piraten et cetera en schutspatroon van de zeelieden. Veel havensteden hebben Sint-Nicolaas als beschermheilige: Aberdeen, Amsterdam, Sint-Niklaas . Sint-Nicolaas wordt in de Oosters-orthodoxe Kerk zeer vereerd en zijn beeltenis is op veel iconen te vinden. Hij is één van de beschermheiligen van het belangrijkste orthodoxe land, Rusland.
De ondertiteling
Jezus’ doop in de Jordaan door Johannes de Doper
Sint Johannes de doper
Elia met drie broden in de hand. Elias is de latijnse naam van Elia Elia met drie broden in de hand. Elias is de latijnse naam van Elia. Elia is de profeet die de komst van de Messias aankondigt.
Simon (de Zeloot) herkenbaar aan de zaag, verwijzend naar zijn marteldood. Er is verder niets van hem bekend
Judas Thaddeus. Broer van Jezus Judas Thaddeus. Broer van Jezus? Uitgerust met een knots/ en boekrol, die verwijst naar zijn Bijbelboek. . In de Rooms-katholieke Kerk is hij de patroon heilige van wanhopige gevallen en verloren oorzaken.
Apostel Thomas. Attribuut is lans
Fasces, Het bestaat uit een bundel houten roeden die een bijl insluiten, bijeengehouden door roodleren riemen. Fasces werden door ambtenaren (lictores) voor de magistraten uit gedragen. De roeden, gewoonlijk berk maar soms iep, waren symbolisch voor de "Macht om te Straffen". De bijl symboliseerde de "Macht over leven en dood" en de riemen de "Macht om te arresteren". In de iconografie is een fasces een attribuut van de gepersonifieerde rechtvaardigheid.[1] Daarom is dit symbool aangebracht in de Amerikaanse senaat aan weerszijden van de zetel van de voorzitter. Ook is de fasces het symbool van eendracht, bijvoorbeeld in het huwelijk. Dan wordt het gedragen door Amor.
Helm, symbool van de adel Helm, symbool van de adel. In de heraldiek kan een helm naar links kijkend duiden op een bastaard ( links = sinstre in het latijn i.t.t. dexter = rechts)
Gedenkplaats, regenboog, rots, stenen
Het symbool in het midden lijkt te duiden op gehuwden, twee ringen en een kruis
Doodshoofd = vergankelijkheid. Momento Mori = gedenk te sterven.
Kruis, vijf broden, twee vissen. O.a. Mat. 14 i.t.t. Mat. 15: 32 e.v. Groen, kleur van de verwachting en hoop.
Kruis en bijbel
Wit Alpha en Omega
Beker, brood, korenaren, druiven. Wit, kleur van hoogtijdagen als Kerst, pasen en reinheid.
Xp = Chi Rho, de eerste twee letters van Christus = Xpistos, korenaren Paars symbool voor soberheid, berouw, inkeer en voorbereiding
Zie het lam van God, dat de zonden der wereld wegdraagt (Joh. 1: 29)
Zevenarmige kandelaar = Een menora of menoure (Nederlands-Jiddisch) is een zevenarmige kandelaar. Het was het oude symbool voor het Hebreeuwse volk en een van de oudste symbolen voor het jodendom in het algemeen. De menora symboliseert het brandende braambos dat Mozes zag op de berg Sinaï. De traditionele menora heeft zeven armen. Tijdens het chanoeka feest gebruikt men een kandelaar met negen armen, de chanoekia. Mozes moest van God volgens precieze voorschriften een zevenarmige kandelaar laten maken en plaatsen in de Tabernakel bij de Ark van het Verbond waarin de stenen platen met de Tien geboden lagen (Exodus 25). In de eerste tempel, gebouwd door koning Salomo, brandden tien menora's. Rood kleur van de Heilige Geest, vuur en symbool van het bloed van de martelaren
Alpha en Omega, Tongen als van vuur (Handelingen 2) , cirkel, en hand (3 vingers, drieëenheid?)
Alpha en omega (Openbaringen) Openbaring 1:8 ‘Ik ben de alfa en de omega, ‘zegt God, de Heer, ‘ik ben het die is, die was en die komt, de Almachtige.’ Openbaring 21:6 Toen zei hij tegen mij: ‘Het is voltrokken! Ik ben de alfa en de omega, het begin en het einde. Wie dorst heeft geef ik vrij te drinken uit de bron met water dat leven geeft. Openbaring 22:13 Ik ben de alfa en de omega, de eerste en de laatste, het begin en het einde.’ Kruis, korenaren (als de graankorrel niet sterft …., zonnerad (heidens van oorsprong, nu zon als symbool van Christus), druiven verwijzen naar de wijn aan het Avondmaal en naar de dood van Christus. 5 wierookkorrels verwijzen naar de 5 kruiswonden van CHristus
Toga, wit, doopkleed, priesterlijk, onderkleed in RK traditie is albe onder kazuifel
Bijbel als symbool van het ’centrum’ op lezenaar voor de voorzanger of cantor
Preekstoel “Gods woord”, doopvont en collecteschaal Preekstoel “Gods woord”, doopvont en collecteschaal. Wat zegt het als de doopvont in het midden van de kerk staat en niet bijvoorbeeld bij de ingang (drempel)?
Doopvont, rond, symbool van oneindigheid
Doopvont en doopkan
Avondmaalstel
Symbolen in de eredienst Liturgische schikking – als verwijzing naar de kleur, het thema, de lezingen van deze zondag Paaskaars – als verwijzing naar Jezus Christus, de Levende. Licht is sterker dan duisternis Geopende bijbel – als symbool van Gods Woord dat tot ons komt Doopvont Tafel Toga Kleuren
Een ritueel is een serie handelingen die gezien worden als een gebruik en bepaald zijn door achtergrond en cultuur. Een ritueel kun je ook zien als een serie handelingen met of rondom een symbool.
Rituelen in een eredienst stilte in de eredienst: bij de aanvang van de dienst; voor het gebed van de zondag; na de lezingen; na de prediking; tijdens de voorbede (voor persoonlijk gebed); na het ontvangen van brood en wijn.
Rituelen in een eredienst knielen bij schuldbelijdenis, gebed en (persoonlijke) zegen – als teken van ootmoed en concentratie; gebedshoudingen (vouwen van de handen, opheffen van de handen) – als teken van toewijding en ontvankelijkheid; handoplegging - als teken van zegen (bij doop, ambtsdragers en gemeenteleden aan wie een ambt of taak wordt toevertrouwd, mensen in specifieke persoonlijke situaties); zich bekruisen – als teken van belijdenis en gedachtenis van de eigen doop.
Rituelen in de eredienst lopen bij avondmaal, kruismeditatie – als teken van opstaan, in beweging komen, onderweg zijn, pelgrimeren ……. (‘Gaandeweg Hem tegemoet staan bij het gebed, de lezing(en), de geloofsbelijdenis, het avondmaalsgebed – als teken van eerbied. kring bij Avondmaal, doop – als teken van gelijkwaardigheid voor God groeten bij Groet, vredegroet (opgestoken hand, hand, kus, omhelzing) – als teken van open staan voor God en elkaar
Rituelen in de eredienst Zegen (als handoplegging) – als teken van de nabijheid van God Binnenbrengen van het Licht, voorbedeboek, doopwater, ….. – als teken van het niet vanzelfsprekende, het geschenkkarakter Het uitschenken van het water bij de doop – als teken van het levende (niet stilstaande) water, d.w.z. Jezus Aansteken van kaarsen – als teken van donker naar licht, van verbondenheid met het Licht
Liturgisch Jaar Kerstkring Paaskring Advent Kerst Epifanie Paaskring Veertigdagentijd of lijdenstijd Stille week Drie dagen van Pasen (Witte Donderdag, Goede Vrijdag, Stille Zaterdag) Paastijd (van Pasen tot en met Pinksteren) Trinitatis (Zondag na Pasen: kerst, Pasen en Pinksteren) Zomertijd (vanaf 21 juni) Herfsttijd (vanaf 21 september) Allerheiligen en ‘Christus Koning’
Kleur Periode Verklaring Paars Advent Soberheid, inkeer, wanhoop. De dofheid van de kleur is een teken van rouw en boete. Eerst werd paars alleen gebruikt in de veertigdagentijd, later ook in de Adventstijd. Rose 3e zondag van Advent Het paars licht op deze vreugde-zondag op tot roze. Wit Kerstfeest tot en met de zondag na Epifanie (6 januari) Zuiverheid. Gebruikt op de feesten die te maken hebben met nieuwheid en verlossing; Pasen en Kerst. Groen Zondagen na kersttijd tot aswoensdag Groei en aarde. Groen drukt de verwachting uit : Eens komt de grote zomer. Veertigdagentijd Pasen tot en met de zondag na Hemelvaart. Rood Pinksteren Rood wordt verbonden met het vuur van de geest. Het is de kleur van Pinksteren en sommige heiligenfeesten. Zondagen na Pinksteren tot Advent
Palm- en Passiezondag Witte Donderdag Goede Vrijdag Stille Zaterdag Deze laatste drie zijn de drie dagen van Pasen en worden als één doorgaande viering gevierd
Witte Donderdag Kleur Wit (verwijst naar Pasen: Ik heb macht het leven af te legen en macht het weer op te nemen ‘ (Joh. 10:18) Witte Donderdag is een samenvatting van de drie dagen van Pasen Inzetting van het Avondmaal Voetwassing Thema’s: Uittocht, bevrijding, dienstbaarheid, maaltijd, verraad Kringviering Afruiming van de Tafel, de nacht begint
Goede Vrijdag Kleur Paars of Rood (martelaarschap) De Schriften spreken Gebeden Kruismeditatie Thema’s: Mensen doen elkaar het lijden aan. ‘’t en zijn de joden niet, Heer Jesu, die u kruisten’ Jacob Revius ‘Jezus is in doodsnood tot nu toe’ Blaise Pascal
Stille Zaterdag Kleur Paars of Rood Voorafgaand aan de Paaswake Thema’s: Graflegging, ‘nedergedaald ter helle’, godverlatenheid
Paaswake Kleur Wit Thema’s: lijden, sterven, opstanding, uittocht, doortocht, intocht, doop, doopgedachtenis Wake, wachten op het Licht Het licht Wakend bij het vuur (vuurkolom in Exodus) Aansteken van de nieuwe Paaskaars Intocht van het Licht(door diaken) Paasjubel
Paaswake Proclamatie Paasevangelie (klokgelui) Lezingen rondom ‘doortocht’ als wake Doop en doopgedachtenis Doortocht Doop en doopgedachtenis op basis van belijdenis Openbare belijdenis (eventueel) en verzaking d.i. afwenden van het kwaad en toewenden naar de Levende Proclamatie Paasevangelie (klokgelui) De Maaltijd
Kleur Wit Vijftig-dagen tijd Trinitatis (Drieëenheid) Hemelvaart Pinksteren (Rood)
Allerheiligen Allerzielen Christus Koning (gedachtenis overledenen)