Kwaliteit van leven in Limburg Voordracht ten behoeve van politiek debat en maatschappelijke organisaties in Limburg Dr. Nol reverda, lector Hogeschool Zuyd

Inhoud Wat is krimp? Wat is sociaal kapitaal? Sociaal kapitaal in Limburg Noodzaak bovenlokale aanpak

Wat is krimp? Krimp in enge zin betekent minder mensen door demografische verandering Demografische veranderingen door: Natuurlijke stijging/daling (verschil tussen geboorte en sterftecijfer) Netto migratie (verschil tussen binnenkomende en uitgaande migratie) Krimpgerelateerde processen: ontgroening en vergrijzing

Krimp in Limburg (E’til) 0 -20 20 - 65 65 en ouder totaal Nederland 2009 3 934 24% 10 080 61% 2 472 15% 16 500 100% 2040 3 797 22% 9 194 53% 4 482 26% 17 500 Provincie Limburg 239 22% 686 62% 198 18% 1 123 122 13% (-49%) 491 53% (-38%) 308 33% (+45%) 921 (-18%)

Enkele conclusies Bevolking Nederland groeit tussen 2009 en 2040 van 16,5 naar 17,5 miljoen mensen Bevolking Limburg krimpt tussen 2009 en 2040 met 200.000 mensen (-18%) Aantal jongeren gehalveerd Potentieel werkende bevolking daalt met 38% Categorie 65+ stijgt met 45%

Enkele conclusies Grijze druk 2009: 29% (per 100 personen tussen 20 en 64 jaar zijn er 29 mensen van 65+) Grijze druk 2040: 63% (per 100 personen tussen 20 en 64 jaar zijn er 63 mensen van 65+) PSR in 2009: 1 – 3,4 PSR in 2040: 1 – 1,6

Wat is sociaal kapitaal? staat/overheid civil society/ markt/ burgermaatschappij economie staat/overheid civil society/ markt/ burgermaatschappij economie

Wat is sociaal kapitaal? Kernvariabele van civil society Formele en informele netwerken Kernwoorden: vertrouwen, steun, wederkerigheid ‘Goed’ and ‘slecht’ sociaal kapitaal Mediating structures: maatschappelijk middenveld Bindend en bruggenbouwend sociaal kapitaal Kwaliteit van samenleven hangt samen met kwaliteit van sociaal kapitaal

Sociaal kapitaal in Limburg (CBS bevolkingstrends 2010) Sociaal kapitaal: participatie en vertrouwen Limburg kent het hoogste lidmaatschap van sport- of hobbyvereniging (41% tegenover 37% landelijk) Limburg kent het laagst aantal vrijwilligers (21% tegenover 24% landelijk) Zes Limburgse gemeenten staan in de top-6 van gemeenten met het minste aantal vrijwilligers (alle Zuid Limburgse gemeenten) Limburg scoort het laagst bij opkomst Tweede Kamerverkiezingen

Sociaal kapitaal in Limburg (CBS bevolkingstrends 2010) 18 van de 34 Limburgse gemeenten scoren lager dan de landelijk gemiddelde opkomst bij Tweede Kamerverkiezingen In Limburg is het vertrouwen in elkaar het kleinst van Nederland Limburg kent een laag tot gemiddeld vertrouwen in overheidsinstellingen Kortom: werk aan de winkel

Noodzaak tot bovenlokale aanpak Investeren in vitaal sociaal kapitaal voorwaarde voor kwaliteit van samenleven Discussie over de kwaliteit van de Limburgse samenleving kan alleen gevoerd worden via het maatschappelijke middenveld Krimp dwingt tot: Bovenlokale samenwerking en afstemming Bruggenbouwend sociaal kapitaal door afname leden, korting op budgetten en ontwikkeling ‘open’ samenleving Inhoudelijk kennen veel vraagstukken een bovenlokaal karakter

Noodzaak tot bovenlokale aanpak: SER advies krimp Economische, maatschappelijke en ruimtelijke vitaliteit in krimpgebieden behoeft maatschappelijk draagvlak Krimpvraagstukken zijn gemeentegrens overschrijdend en regionaal van aard Regionale samenwerking is sleutelbegrip voor het omgaan met krimp op economisch, sociaal-cultureel en bestuurlijk terrein Provincies moeten het voortouw nemen voor regionale samenwerking en deze faciliteren