GEWILD GEWELD PHILOS ofisch cafe 19 mei

Inhoud Geweld Willen Beleving WIJ-ZIJ

GEWELD

WAT ? Voorbeelden: Fysiek gevecht: zinvolheid, krachtsverschil, spelvorm Verbaal geweld: Echt of metafoor? Vandalisme: pubervorm, brandstichting, stadsvernieuwing Oorlog: leger of bevolking, burgeroorlog Definitie : Invloedspoging die zich baseert op (fysieke?) kracht Geëscaleerde invloedspoging Schade toebrengen aan iets Oorzaak van verschil tussen ideaal en werkelijkheid (Galtung) Vragen: Kan een muis geweld gebruiken tegen een kat? (overmacht) Is een duel geweld? Bestaat overheidsgeweld? (normen & regels) Is verschil emotioneel-instrumenteel vol te houden?

Perspectieven op geweld Politiek: middel om eigen wil te laten prevaleren Sartre: institutioneel geweld rechtvaardigt revolutionair geweld “ For in the first days of the revolt you must kill: to shoot down a European is to kill two birds with one stone, to destroy an oppressor and the man he oppresses at the same time: there remain a dead man, and a free man; the survivor, for the first time, feels a national soil under his foot. ” Utopisten: geweld is middel om ideale staat te bereiken Vroege ethologen: geweld is een natuurlijk instinct Lombroso: Geweld is een atavisme Kant: we kunnen het hart van een man beoordelen op grond van zijn behandeling van dieren.

© 2006 JP van de Sande RuG Wat is agressie? Letterlijk: toenaderen (in plaats van vluchten) Alle dieren kennen een Fight/Flight mechanisme Zeer snelle en omkeerbare beslissing ogv schatting Twee soorten A: Binnen Soort (affectief) en Tussen Soorten (prooi) Affectief Systeem kent vele remmen en controlemechanismen –instinctief: Niet te ver gaan, Dominantie, Schattigheid –Cultureel: normen, formele aspecten, wetten en practische bezwaren (cf Elias) Prooi systeem veel minder. (cf ontmenselijking)

© 2006 JP van de Sande RuG AGRESSIE: NEUROLOGISCH ONDERZOEK (McEllistrem, 2004) Electrische of chemische stimulering van hersengebieden (Limbisch systeem: Hypothalamus, Amygdala, e.a.) Gevolg: twee typen agressie (afh. van localisatie): Affectieve aanval (Hypothalamus) Prooi-aanval (Amygdala e.a.) Vraag is: wat gebeurt bij stimulering: activatie gedragsmechanisme Of verandering waarneming omgeving? (NB: er is altijd omgeving)

Een belangrijk modern probleem? Ik waarschouw nog een keer! O ja? Kom maar op!

© 2006 JP van de Sande RuG Toch niet zo modern

Agressie als ‘normaal’ verschijnsel, historie MARTELING DUELS DOODSTRAF VUURWAPENGEBRUIK VUURWAPENBEZIT VERKRACHTING VROUWEN SLAAN KOLONIALISME VECHTERIJ KINDEREN SLAAN VERZET TEGEN OVERHEID Zie ook Pinker, A Hist.of Violence New Republic,2007

Wat is veranderd? Aantal mensen is enorm toegenomen Daarom wordt beheersing van emoties gevraagd Overheid heeft een bijna totaal geweldsmonopolie De perceptie van geweld is sterk veranderd: Werkelijk geweld is sterk verminderd Imaginair geweld is sterk toegenomen De techniek is enorm dominant geworden De techniek staat ons ‘onpersoonlijk geweld’ toe

WILLEN

© 2006 JP van de Sande RuG Wat is waarheid? Twee visies Immanuel Kant: waarheid bestaat wel (das Ding an sich), maar we kunnen hem niet kennen Daarom zijn vele verschillende meningen over één zaak mogelijk Daarom is zorgvuldige toetsing van meningen nodig Wetenschap reduceert chaos maar lost niet op Thomas: Things that people believe to be real, are real in their consequences Waarheid is daarom een te abstract begrip Waarheid is eerder een waarde dan een feit Feiten kunnen dus meer of minder waar gevonden worden De verwachte consequenties spelen hierbij een grote rol 2 dimensies beinvloeden waarheids-gevoel sterk: Angsten en Wensen

© 2006 JP van de Sande RuG Invloed & Macht Machiavelli (1513) Macht is iets dat je kunt bezitten. Om hem niet te verliezen zijn soms drastische maatregelen nodig Hobbes (1651) Natuurstaat mens is oorlog van allen tegen allen. Om dat te reguleren is staatsmacht nodig (Leviathan) Nietzsche (1885) Mens, maar ook natuur, heeft machtswil. Wille zur Macht. Wil is wat een noodzaak heeft. Adler (1920) Macht is de basis van het menselijke denken en voelen. Minderwaardigheidscomplex.

© 2006 JP van de Sande RuG Conflict (Herakleitos, 600 BC)  Alles stroomt Men kan geen twee keer in dezelfde Rivier stappen De oorlog is de vader van alle dingen, de koning van alle dingen  

conflict (Herakleitos, 600 BC) EENHEID VAN DE TEGENDELEN Tegenovergestelde spanningen zijn op elkaar afgestemd. Is dat het goede van het conflict, dat in de strijd tegendelen samenwerken om een beweging te scheppen die harmonie is? Herakleitos gaat hierin ver: "Goed en kwaad zijn één." Ook hier zien we weer het Griekse gevoel voor een kosmische rechtvaardigheid: de strijd van de tegendelen zal nooit uitlopen op de volledige overwinning van één er van. Denk ook aan de "struggle for life" van Darwin en aan de dialectiek van Hegel: These en Antithese brengen samen de Synthese voort.

© 2006 JP van de Sande RuG conflict T HOMAS H OBBES De mens is de mens tot wolf De oorlog van allen tegen allen Door ingrijpen staatsmacht [LEVIATHAN] kan dit gereguleerd.

© 2006 JP van de Sande RuG Conflict (Nietzsche) My idea is that every specific body strives to become master over all space and to extend its force (--its will to power:) and to thrust back all that resists its extension. But it continually encounters similar efforts on the part of other bodies and ends by coming to an arrangement ("union") with those of them that are sufficiently related to it: thus they then conspire together for power. And the process goes on

© 2006 JP van de Sande RuG Twee manieren van denken

Idealisme Georg W.F. Hegel ( ) Leende term van Herder (Geist der Völker & Zeite) –Er zijn eeuwige waarden & ideeën –Deze ontwikkelen zich lineair –Doel is “het absolute” De verandering uit zich in ZEITGEIST –Kracht, stroming, tendens kenmerkend voor tijdperk –Universeel, maar ongrijpbaar en onzichtbaar –Uit zich in: Gedachten, ideeën, emoties, beslissingen, inschattingen, waarderingen, doelen –En dus in het wereldbeeld

BELEVING

Geweldsontwikkeling kent traagheid (Chaos model) STERKTE GEWELD STERKTE CONFLICT

Plezier in geweld

WIJ-ZIJ

© 2006 JP van de Sande RuG GEMEINSCHAFT: GROEP STATUSSTATUS INCLUSION KERNGROEP   PERIFERE LEDEN

Formele vs Informele hierarchie gesellschaft gemeinschaft

© 2006 JP van de Sande RuG Conflict is bron en gevolg van crisis VRIEND VIJAND MENS ROBOT VERZETSSTRIJDER TERRORIST HELD GEK of ROEKELOZE goed slecht dapper laf sterk zwak MAAR GEVAARLIJK taai koppig WIJZIJ

© 2006 JP van de Sande RuG Intergroepsconflict COMPETITIE MACHTS TACTIEKEN CATEGORISATIE CONFLICTCONFLICT EXT.ATTRIBUTIE MISPERCEPTIE IN- OUT BIAS STEREOTYPEN MOREEL (DIABOLISERING) VIRIEL COMMITMENT RECIPROCITEIT AROUSAL CONFLICTCONFLICT COHESIE IN-G-COOPERATIE substantial procedural personal

Conclusies Agressie is normaal Geweld misschien niet Maar beiden zijn van alle tijden Maar niet altijd en overal hetzelfde Geweld impliceert krachtsverschil In westen wordt geweld onderdrukt Maar het bestaat wel degelijk Publieke opinie heeft weinig effect