Het legalisme voorbij: gedeelde verantwoordelijkheid voor belastingen Prof. Mr. Dr. J.L.M. Gribnau EUR, 21 juni 2013

Inleiding Sociologische, morele en ethische kijk op belastingontwijking Wij praten u even bij En dat in een halfuurtje … Legale (maar agressieve) tax planning in het nieuws Gezamenlijke en zelfstandige verantwoordelijkheid voor belastingstelsel

Zomaar wat quotes Every tax system is an expression of a country’s basic values – and its politics [J. Stiglitz] All rights presuppose taxpayer funding of effective supervisory machinery for monitoring and enforcement [&] depend on the state that is willing to tax and to spend [Holmes/Sunstein] The modern economy would be impossible without the framework provided by the government supported by taxes [Murphy/Nagel] The subject of every state ought to contribute towards the support of the government … in proportion to their respective abilities [Adam Smith] Herkent u dit? Stiglitz: values=> morele categorie Oliver Wendell Holmes ‘Taxes are what we pay for a civilized society 3

Belastingen, staat, maatschappij Society is a cooperative venture for mutual advantage (…) typically marked by a conflict as well as by an identity of interests (John Rawls) Samenwerking schept afhankelijkheid van anderen (arbeidsdeling) wederkerige verplichtingen (tot bijdragen) Staat heft belastingen slechts als intermediair Belastingen zijn moreel fenomeen: Verdeling van lasten: wie betaalt? Verdeling van baten: wie ontvangt? dus distributie en redistributie van inkomen/vermogen Vastleggen fair share in democratisch gelegitimeerde belastingwet

Ontwikkelingen 1 Globalisering Enron, Parmalat etc. NGO’s: Maar belastingstelsels bleven nationaal georienteerd (soevereiniteit) Gebrek aan aandacht voor impact op andere stelsels Enron, Parmalat etc. Sarbanes Oaxley: tax belandt in boardroom NGO’s: Tax Justice Network, Somo, ArtUncut etc: vragen aandacht voor fiscale problematiek ontwikkelingslanden: fair share OESO / EU/ G8 / G20 Strijd tegen agressive tax planning Action Plan to strengthen fight against tax fraud and tax evasion Enron, Parmalat etc Accountancy & tax in negatief daglicht Beterschap beloofd U2 Globalisering fiscale markt

Ontwikkelingen 2 Staten balanceren op wankel koord Internationale fiscale concurrentie: Belastingstelsel als unique selling point (soevereiniteit) Tax competition is vorm van regulatory competition Gevolg: grotere complexiteit => financial engineering / aggressive tax planning Maar ook: bestrijden structuren Anti-misbruikclausules Of opportunisme??

Ontwikkelingen 3 Financiële / economische crisis Staten hebben geld nodig ‘Austerity’: burgers moeten broekriem aantrekken: Maar dat geldt niet voor iedereen: Fiscale structuren & belastingvlucht in het nieuws: Bono/U2, Rolling Stones, Starbucks, Google, Amazon, Facebook, Apple, Bernard Arnault, Gérard Depardieu & Koningin Fabiola …etc. Publieke verontwaardiging: pay your fucking taxes Aggressive tax planning: we’re not accusing of being illegal, we’re not accusing of being illegal Level playing field

Tax planning Hoge Raad: voordeligste weg kiezen mag Belastingontwijking [avoidance] Niet roken; dan niet tabaksaccijns betalen Hypotheek: ingewikkelde fiscale ‘structuur’ Belastingontduiking [evasion] Fraude, zwart geld, etc. Belastingvlucht Naar buitenland verhuizen om fiscale redenen Duidelijk onderscheid toch? Uhuh, niet meer!! we’re not accusing of being illegal, we’re not accusing of being illegal. Ergo, morele toets verdringt juridisch onderscheid evasion/avoidance Freedman: For many tax advisers and taxpayers, the line that is seen to matter is that to be drawn between avoidance and evasion, with only evasion being illegal. All forms of avoidance, be they described as aggressive, acceptable or unacceptable, are legal and for the adviser the question is whether or not they work technically and can happily be fully disclosed to the authorities. Lodr Hoffman The fact that steps taken for the avoidance of tax are acceptable or unacceptable is the conclusion at which one arrives by applying the statutory language to the facts of the case. It is not a test for deciding whether it applies or not.” JF: Consequently tax avoidance is used in its widest sense, comprising all arrangements to reduce, eliminate or defer tax liability that are not illegal. 8

Gedeelde verantwoordelijkheid belastingen vormen in wezen verplichtingen jegens medeburgers/maatschappij waar je (veel) baat bij hebt bijdragen is vorm van solidariteit verantwoordelijkheid ligt niet enkel bij staten/overheid, is ook zaak van individuele belastingplichtigen wetgever dient respect te hebben voor beginselen geldt ook belastingplichtige: Gelijkheidsbeginsel, draagkrachtbeginsel wettelijke verplichtingen zijn onvolmaakte uitdrukking beginselen (letter vd wet >< geest vd wet)

Profijt van staat/ maatschappij Fiscale incentives/ faciliteiten Research & Development 30%-regeling Rechtszekerheid via rulings Niet-fiscaal: infrastructuur, opleidingsniveau bevolking, talenkennis, publieke voorzieningen, weinig stakingen, toegankelijke Belastingdienst (afspraken), etc. Bijv. Bancair systeem overeind houden, WW voor tijdelijk overtollige werknemers Profiteren, maar bijdragen minimaliseren? 10

Fair share ‘Dat is de wet’ [dus: letter van de wet] Klopt verantwoordelijkheid wetgever, maar wetgeving is imperfect, en mismatches tussen systemen Prisonner’s dilemma: staten moeten samenwerken [en minder concurreren] Geest, of doel en strekking van de wet Dat werkt niet? Bepalen fair share is lastig, maar omgekeerd eerder overeenstemming: Wat is zeker geen fair share? Verantwoordelijkheid nemen: tax professionals en MNEs G 20 June 16, 2013 Junior minister Ireland: we have nothing to apologise for Familie Obama heeft lunch met vriend Bono

12

Afronding Belastingen zijn moreel fenomeen Samen in stand houden van maatschappij waar je niet zonder kunt Niet enkel calculerend omgaan met je bijdrage Staten, multinationals, en tax professionals moeten dialoog aangaan