Managen van (top)muzikaal talent Is er bij het orkest behoefte aan een huispsycholoog?

Doelstelling workshop Als psychiater/psychoanalytisch psychotherapeut werk ik overwegend met individuele patienten Maar ik heb een bijzondere belangstelling voor werk, dus ook voor uw werk en dat van musici Eerst geef ik een korte toelichting bij mijn betrok-kenheid bij het ontwikkelen van artistiek talent Dan schets ik een beeld van de werkomstandigheden van de musici in een orkest Aan het eind konkluderen we samen of we het orkest iets te bieden hebben 29-11-13 het managen van muzikaal talent martin willems

Intensievere kennismaking met de wereld van het artistiek talent December ‘83 o.a. Rijks en Stedelijk in Amsterdam bezet; protest tegen de afschaffing van de BKR Op verzoek bezettingsleiding bezoek aan de nachtwachtzaal, centrum bezetting Zeker helft aanwezigen hyperventileerde door sensore deprivatie & spanning (latere konklusie) Wie zangles? → ademhalingsoefeningen in de groep! (simpelste interventie; bijna intuïtief) Leverde op: negen aanmeldingen voor mijn praktijk & een ongekend prestige Toen al verbaasd: die mensen gaan door ook na hun “pensioen” en ondanks meestal zeer matig inkomen 29-11-13 het managen van muzikaal talent martin willems

Prestige & consequenties 2003 voorzitter Stichting Wonen en Werken voor Kunstenaars SWWK verdeelt jaarlijks 70-100 ateliers en studio’s/1700 Herhaald onderzoek: > 80 % van kunstenaars kan geen commerciële huur betalen Maart ’11 SWWK 50 jaar 50 jaar discussie over talent - 3 jaar: CAWA neemt ons werk over: bijzondere gemeentelijke commissie Gehrels: (buitenlands) top-talent & jong talent voorrang 29-11-13 het managen van muzikaal talent martin willems

Wie is hier een muzikaal (top) talent, hoe ontdekt en verder? De spreker: meezingverbod LS Post aut propter het rechtshandig geslagen zijn Wie van u speelt? Wie ontdekte het? Wie stimuleerde hoe? Wat doet u er mee? 29-11-13 het managen van muzikaal talent martin willems

het managen van muzikaal talent martin willems Ontdekking van talent 30 mensen expliciet gesproken: podiumkunstenaars, een cultuurcriticus, een toneelprofessor, docenten, kollegaas, de huisarts van het Concertgebouw, directeur vakbond musici Talent is aangeboren capaciteit inclusief gevoel & capaciteit het te ontwikkelen, wordt door velen als + “gewoon” ervaren; besef van het “bijzondere” komt later door opmerkingen van anderen en dan herken je in retrospect: het gaat mij gemakkelijker af Essentieel zijn pleizier èn discipline (de pianoleraar”: “ontdekking talent overigens niet altijd simpel, maar vooral de factor discipline wordt onderschat”) Niet door iedereen vermeld, maar door sommigen heel nadrukkelijk: kwetsbaarheid! 29-11-13 het managen van muzikaal talent martin willems

het managen van muzikaal talent martin willems Managen van talent Eisen aan het managen: echte belangstelling, niet dwingen, stimuleren, waardering voor prestaties, taakgericht helpen, niet te belangrijk maken, te veel nadruk leggen op Intuïtie van de manager speelt volgens enkelen een essentiële rol: het gaat bij de kunstenaar niet om ratio, maar frekwent om onbewust voelen en handelen (Nancy C. Adreasen: The Creative Brain, the science of genius, Penguin books) in combinatie met kennis en skills. Anderen: je moet het voelen en kunnen wel in kaart brengen inclusief beperkingen Huisarts: hadden we maar een psycholoog ~ olympisch dames waterpoloteam China 2008 29-11-13 het managen van muzikaal talent martin willems

Nature of nurture: Volendam hoofdstad Nederpop Gesloten gemeenschap, 22.000 inwoners Gemeenschapscentrum € 3.500.000; vooral eigen geld Nieuwe band krijgt studio toegewezen 4 x in huis promoveren naar betere studio Geleidelijk aan alle nodige begeleiding Zo ongeveer ook bij voetbal en andere sporten Competitief! Samenhang met hoog cocaïne-gebruik en/of hoger zelmoordpercentage? Onderzoeksopzet daarvoor is gemaakt Volendammer meer getalenteerd? Of talent eerder ontdekt en beter begeleid? 29-11-13 het managen van muzikaal talent martin willems

Nature or nurture? Thorn blazershoofstad! Heel oud, Limburgs, wit stadje: 2500 inwoners Twee beroemde harmonieorkesten: Kerkelijke (200 jaar; 150 jaar geleden) → Koninklijke; beide absolute wereldtop 1999 Documentaire Hans Heijnen: “De bokken en de geiten” Succes: felle rivalitiet dwars door het stadje Leveranciers van blazers aan Nederlandse orkesten Meer talent in Thorn? Wat zou er gebeuren als we het kunstklimaat niet afbraken (Wilders, Zijlstra) maar opbouwden? Twee RK dorpen: speelt dat rol? (toneelprofessor: ja) 29-11-13 het managen van muzikaal talent martin willems

Conservatorium → levert (top) talent, maar vooral paradox Iedereen getalenteerd, niet automatisch de top Toekomst: les geven of/en ensembles Leren nauwelijks iets over samenwerking; worden opgeleid alsof ze solisten worden Eventueel samenspel leren door zelfstudie, als ze in orkest of kleiner ensemble gaan spelen Celliste zonder podiumdrang: “conservatorium om echt met muziek bezig te zijn! Dus (?) geen discipli-ne. Na een jaar: studie muziek: veel meer samen-hang tussen studenten” Paradox: leidt op tot samenspel, leert nauwelijks iets over samen 29-11-13 het managen van muzikaal talent martin willems

De oprichter & leider van een big band: pleizier ~ samenspel Hoe manage je die band? Ik manage niet! Zo noemt men tegenwoordig een band leiden! Zonder angst, met empathie vanuit erkenning van kwetsbaarheid, vanuit vreugde in het delen van plezier, met relativerende humor, door wederzijds respect te tonen. Te vermijden: onoprechtheid. Na te streven: wederzijds vertrouwen, erkenning van individueel enthousiasme en talent.  29-11-13 het managen van muzikaal talent martin willems

Pleizier en samenwerking Veel meer samenwerking en trouwens vaak ook meer pleizier in kleinere ensembles Dirigent en ervaren muzikant Iván Fisher richtte Boedapest Festival Orkest op; orkest speelt maximaal maar een half jaar per jaar Andere maanden moeten leden in kleine ensembles spelen om samenwerking te leren Voor hem zelf voordeel: kan in Amsterdam blijven wonen en van daar uit gastdirigeren Ik persoonlijk: Concertgebouw Orkest heel vaak ma-gistraal, maar sprankelend pleizier paar keer per jaar 29-11-13 het managen van muzikaal talent martin willems

Concertgebouworkest: topmusici en hun werkomstandigheden! Sollicitatie: spelen achter een gordijn: “Bloed, zweet en snaren: de mensen van het Concertgebouw-orkest”; AVRO 23/4/13 20.25 uur. Allerergste, wat er is voor een musicus. Laatste solo optreden!? In die documentaire mooie voorbeelden van mentori-zing door oud-lid, beroemde klarinettist Je wordt aangenomen op dat spel. Zegt verder niet veel over de geschiktheid om te werken in een groep, waarbij de sectie de referentie is, die je beoordeelt. “Komt van zelf” minstens een vraag Voorbeeld: Duitse musica, tot en met sollicitatie ouders volledig in dienst van haar talent → alleen op een kamer, met de tram, koken → bijna totaal mis 29-11-13 het managen van muzikaal talent martin willems

Vervolg werkomstandigheden Je wordt dus beoordeeld door je sectiegenoten, even grote of nog grotere ego’s, leden van het beste orkest van de wereld, die geen fouten mogen maken en dat natuurlijk ook niet doen. Horen wel al je fouten. In kleinere ensembles helpt men elkaar met afstem-ming van instrumenten etc; hier niet Intussen ben je al lang geen solist meer, maar moet je je volledig ondergeschikt maken: een krenking Als speler hoor je het orkest niet in zijn geheel, maar vooral je eigen sectie. Dirigent maakt de secties tot één geheel 29-11-13 het managen van muzikaal talent martin willems

het managen van muzikaal talent martin willems Werkomstandigheden 3 Je moet veel op reis. Op dit moment – naar Petersburg, Moskou, Beijing – mocht de huisarts tegen de uitdrukkelijke wens van de direktie voor het eerst mee Zij moeten wel telkens op het juiste moment pieken En hun uren per dag studeren En zij hebben last van al die spanningen o.a. door de opbloeiende relaties, jaloezie Naast het gebruikelijke ongenoegen in sommige secties Zij moeten ondanks eventuele lichamelijke onge-makken in topkonditie zijn 29-11-13 het managen van muzikaal talent martin willems

Mag je eindelijk in (groot) orkest spelen: kans op podiumangst! Absolute top, 50% minstens last! What would you think if I sang out of tune? Would you stand up and walk out on me? Lend me an ear and I'll sing you a song, And I'll try not to sing out of key, I get by with a little help from my friends. LENNON & McCARTNEY 29-11-13 het managen van muzikaal talent martin willems

Niet alle podia zijn hetzelfde: toneel versus muziek Prof. Elly Konijn: PhD Utrecht/Amsterdam: “Auteurs spelen emoties; het vormgeven aan emoties op het toneel, een psychologische studie” (Boom ’94) Musici hebben een instrument; de acteur is zijn instrument (zanger er tussen in). Muziek is de emotie Opleiding acteur: grondige kennis van dit instrument Speelt uit verworven kennis emoties (task-emotion theory van Konijn). Acteur heeft geen baas op het toneel, kan fouten corrigeren; musicus heeft een dictator op het podium Konijn ook physiologie: snelle hartslag in de coulissen (Muziek heilig sinds verbod bierverkoop. Vergelijk “Tomaat”) 29-11-13 het managen van muzikaal talent martin willems

‘Onmogelijk beroep’: musicus: speciaal werk met eigen spanning Podiumangst is te grote angst voor optreden in het openbaar; podiumspanning is eerder heilzaam Vaak extreem bij audities, sollicitaties Je legt je ziel rechtstreeks bloot Nauwelijks invulling van eigen werkzaamheid Onder soms zeer lastige (gast-)dirigent (over dirigen-ten heroïsche verhalen over podiumangst) Kritisch publiek + competitieve, eventueel naijverige, deskundige collega’s, die elke fout horen Een fout is niet goed te maken; op toneel meestal wel 29-11-13 het managen van muzikaal talent martin willems

‘Een onmogelijk beroep’: overige feiten, die voor spanning zorgen Reizen, ongunstige werktijden, matige beloning, zeker vergeleken met de andere topploeg Ajax Werk is wel topsport, eist dus topconditie Een normaal mens zou liever in de zaal zitten behalve .......bij het applaus? Beroepsziektes: rugpijn en allerlei andere pijnklach-ten door tendinitis, verkeerde houding, lawaaidoof-heid (ernstig falen Arbodienst?) etc Ziektes, die interfereren met beroepsuitoefening: blessures, rheuma, (beginnende) doofheid, CARA 29-11-13 het managen van muzikaal talent martin willems

het managen van muzikaal talent martin willems Overige feiten 2 Psychiatrische ziektes & “neuroses” Sociale problemen, bijvoorbeeld rond oefenruimte Relatieproblemen, door moeilijke werktijden, kinde-ren, die niet pikken: pa/ma nooit tijd, altijd weer weg (Olga Madsen: korte film Straf, 1974) Alcohol- en/of drugsmisbruik o.a. tegen de podium-angst Acculteratie problemen: inmiddels spelen er musici van 20 nationaliteiten in het orkest; moeten zich allemaal aanpassen aan het orkest 29-11-13 het managen van muzikaal talent martin willems

‘Het onmogelijke beroep’: ficties, die spanningen oproepen Het uitgangspunt: iemand zit op de juiste stoel?? Overinvestering in het hoogbegaafde kind Kan rem op normale sociale ontwikkeling zijn Strijkt of blaast alleen voor andermans pleizier Persoonlijkheid: te perfect, te angstig ‘Foute’ gedachte’: niet perfect, fout ≡ waardeloos (zwart-wit denken, catastroferen, ik ≡ mijn prestatie) Idem: allelei gedachten met betrekking tot faalangst 29-11-13 het managen van muzikaal talent martin willems

Literatuur over podiumangst Met name uit eerste twee veel zelfhulp te destilleren: Pim Wippoo & Liesbeth Citroen: ‘Podiumangst’, Boom, Amsterdam/Meppel 1998 Stuart Edward Dunkel: ‘The Audition Process, anxiety management and coping strategies’, Pendagrou Press, Stuyvesant NY, 1989 Voor professionals: R.T. Sataloff, A.G. Brandfon-brener, R.J. Lederman (eds): ‘Textbook of Performing Arts Medicine’ (sec. Ed.) 1998 29-11-13 het managen van muzikaal talent martin willems

het managen van muzikaal talent martin willems Zelfhulp Twee eerste boeken bevatten beschrijvingen en adviezen, ook heel nuttig voor de professional Benadrukken, dat podiumangst geen schande is Adviseren omtrent een goede conditie, een ontspannen leefwijze, een goede voorbereiding Wijzen op preventie via fysiotherapie Zelfmedicatie (alcohol + drugs) geen oplossing 29-11-13 het managen van muzikaal talent martin willems

het managen van muzikaal talent martin willems Psychofarmaca β-blokkers (o.a. propranolol) + 25 % van de musici gebruikt het ter eniger tijd; voorzichtig met dosering > 10 mg Benzodiazepines: nadeel; afhankelijkheid + bijwerkingen als sufheid; liever niet Azapironen: buspirone Selectieve serotinine heropname remmers: indien ernstig, chronisch en gecombineerd met meerdere sociale angstsymptomen; let op bijwerkingprofiel 29-11-13 het managen van muzikaal talent martin willems

het managen van muzikaal talent martin willems Psychotherapie Cognitieve Gedragstherapie twee wegen: Via imaginaire confrontatie of Uitdagen van ‘foute gedachten’ en foute basale aannames Psychoanalyse en psychoanalytische therapieën: Het bewust maken van onbewuste conflicten tussen strevingen, die vrijheid om prettig muziek te maken afremmen 29-11-13 het managen van muzikaal talent martin willems

Opmerkingen bij het aanbod aan het orkest Sport begon ook met dokter & “fysio” (CO uniek met zijn huisarts) Graag correctie feitenmateriaal Aanbiedingen oplossingen acceptabel Mentorizing moeilijk: kennis en skills? Dus coaching? Individueel? Sectie? Orkest? Adviezen leiding? 29-11-13 het managen van muzikaal talent martin willems