Nieuwe psychoactieve stoffen in België 1

Definities “Klassieke illegale drugs”: cocaïne, (meth)amfetamine, heroïne, LSD, cannabis, … “Designer drugs”  volledig synthetische derivaten (vb. jaren 80: MDMA) “Smart drugs”  bv. kruidenmengsels (jaren 90) Heden: Nieuwe psychoactieve stoffen/”legal highs”  Aanpassingen op chemische basisstructuur, specifiek om wetgeving te omzeilen

1. Inleiding: Middelengebruik in België 3

Illegaal druggebruik in België: Algemene bevolking Bron: Gisle L, 2010. Het gebruik van illegale drugs (Gezondheidsenquête België, 2008) Illegaal druggebruik: Cannabis blijft meest populair Cocaïne/ecstacy/amfetamine-gebruik hoogst bij 15-34-jarigen Aandeel heroïne blijft laag (0.1 – 0.4%) 4

2. Nieuwe psychoactieve stoffen (NPS) 5

Nieuwe psychoactieve stoffen: definities Verschillende termen: ‘legal highs’, ‘designer drugs’, ‘smart drugs’, ‘badzouten’, ‘spice’, ‘K2’, ‘research chemicals’, …  nieuwe psychoactieve stoffen (NPS) (itt de klassieke illegale drugs, zoals cocaïne, heroïne, …) Specifiek ontworpen om wetgeving te omzeilen Proberen een legaal alternatief te zijn voor cannabis, MDMA, cocaïne, … Verkocht als “niet voor menselijk gebruik”, marketingstrategie! Nieuwe stoffen: niet wetenschappelijk geëvalueerd  bijwerkingen, toxiciteit op lange termijn = onbekend Gebruiker is letterlijk zelf “proefkonijn”!! 6

Nieuwe psychoactieve stoffen in België  Elk jaar meer nieuwe psychoactieve stoffen gedetecteerd:  43 NPS in België in 2011  71 NPS in 2012! Bron: BEWSD database, 2013 7

Nieuwe psychoactieve stoffen in België 2 grote groepen: Synthetische cannabinoïden in zgn. ‘Spice’-mengsels: verkocht als legaal alternatief voor cannabis; echter: psychoactieve werking vele malen sterker dan ‘natuurlijke’ cannabis Synthetische cathinones en amfetamine-derivaten (zgn. ‘badzouten’): verkocht als legaal alternatief voor MDMA, amfetamine, …; echter: nevenwerking/interacties met andere geneesmiddelen/drugs onbekend!! (vb. 4-methylamfetamine: interactie met amfetamine, resulteerde in 6 doden in België) Probleem: vele van deze stoffen zijn (nog) niet illegaal! Vrij te koop via het internet, smartshops, … Verschijnen van deze stoffen in België wordt opgevolgd door het Belgian Early Warning System on Drugs (BEWSD) Bron: BEWSD, National report EMCDDA, 2013 8

Nieuwe psychoactieve stoffen: voorbeelden Synthetische cannabinoïden Cathinones/”badzouten” Aantrekkelijke verpakkingen (marketing-strategie) Nadruk op legaal karakter Producten echter niet zo onschuldig, zelfs (levens)gevaarlijk! 9

Druggebruik in België: uitgaansleven Cannabis, ecstacy en cocaïne meest populair in uitgaansmilieu Gebruik smartdrugs/nieuwe psychoactieve stoffen (NPS) eerder beperkt! Prevalentie nieuwe psychoactieve stoffen in het uitgaansmilieu: 7 % heeft minstens 1 maal NPS of smart-drugs gebruikt 10

Gebruik NPS in België Leeftijdsklasse: 15-24 jaar Resultaat: 4% van de jongeren heeft wel eens een NPS gebruikt in België << dan het Europees gemiddelde (4.8%) In EU: voornamelijk oudere jongeren gebruiken nieuwe psychoactieve stoffen Deze stoffen werden vooral verkregen via vrienden (73.3%) of gekocht in een smartshop (17.2%). Een minderheid kreeg deze producten aangeboden op een fuif of in een club (11%). Bron: Flash Eurobarometer 2011 11

3. Wetgeving rond nieuwe psychoactieve stoffen in België 12

Wetgeving: doorlopende actualisatie Nominatieve lijst (KB tot reglementering sommige psychotrope stoffen, 1998) Alle stoffen op deze lijst worden aan controle onderworpen NPS zijn niet opgenomen  constante aanpassing wetgeving, naargelang het verschijnen van 1 of meerdere NPS in België: 1999: 4-MTA 2002: PMMA, 2C-B 2004: BZP, Salvorine A, TMA-2, TFMPP, 2C-I, 2C-T-2, 2C-T-7 2006: Salvia divinorum, khat, o/m/p-CPP 2010: Mephedrone 2011: Fentanylderivaten, 7 synthetische cannabinoïden, 6 cathinonen 2013: methylamfetamine, fluoro-amfetamine, 4 synthetische cannabinoïden Toevloed aan NPS maakt deze werkwijze moeilijk Nieuw wetgevend initiatief noodzakelijk! 13

Beleidsmaatregelen en wetgevend initiatief Interministeriële Conferentie Drugs 15 mei 2012 Goedkeuring strategische nota “Legal Highs” Drie luiken: * Aanscherpen Drugwet * Ontwikkeling preventiestrategieën * Ontwikkeling aangepaste hulpverlening Ministerraad 26 april 2013 Goedkeuring voorontwerp van wet tot wijziging drugwet Invoering van generieke classificatie voor de nieuwe psychoactieve stoffen. Gevolg: Basisstructuur NPS + alle mogelijke varianten worden aan controle onderworpen, zowel bestaande, als toekomstige stoffen Resultaat: * Geen update van lijst psychotropen (KB 1998) meer nodig * NPS zijn al onder controle nog voor ze op de markt komen in België 14

Beleidsmaatregelen en wetgevend initiatief Verplichte en onmiddellijke communicatie door laboratoria van nieuwe synthetische drugs aan BEWSD, ook ingeval het gaat om analyse uitgevoerd in het kader van een gerechtelijk onderzoek of een opsporingsonderzoek Strafbaarstelling van voorbereidende handelingen bij illegale drugproductie Invoering van verzwarende omstandigheden in geval van vereniging met het oog op het plegen van inbreuken op het vlak van de precursorenwetgeving  Verplichte vernietiging van illegale stoffen, grondstoffen en materiaal die hebben gediend tot, of bestemd waren voor de vervaardiging van drugs 15

4. Early Warning System Drugs in België 16

Belgian Early Warning System Drugs: Doelstellingen Snelle detectie van nieuwe psychoactieve stoffen (NPS) in België Opvolgen van de samenstelling van gekende illegale drugs (heroïne, cocaïne, MDMA, …) Opvolgen van gevaarlijke trends in de samenstelling van tabletten/poeders Beoordeling impact/risico van nieuwe psychoactieve stoffen voor de bevolking (symptomen, ongewenste effecten, gevaar voor volksgezondheid, …) Aanbevelingen maatregelingen beleid/preventie 17

BEWSD-netwerk: 18

Berichtgeving door BEWSD Zowel nieuwe stoffen als klassieke drugs met hoog risico (bv. te hoog gedoseerde MDMA tabletten) Communicatie naar professioneel netwerk (hulpverlening, preventie, politie, FOD, …) Risico-inschatting: indien reëel gevaar voor de volksgezondheid wordt er gecommuniceerd naar de bevolking via media (vb doden 2011-2012 door 4-methylamfetamine in vervuilde speed) Info naar het brede publiek kan contraproductief werken! (zeker in het kader van NPS die meestal nog legaal zijn) 19

5. Case studies 20

Case-study 1: ‘Krokodil’ Oktober 2011 21

Case-study 1: ‘Krokodil’  Berichtgeving overgenomen in vrijwel alle media: « Zeer gevaarlijke drug » « Momenteel nog legaal in België » « Drug rukt op naar België! »  Weinig feiten: ‘krokodil’: ‘home-made’ desomorfine (opioid-derivaat), aangemaakt door gebruiker mbv OTC-medicatie (oa. zwavelzuur  extreme weefselnecrose)  Reële situatie: Probleem specifiek voor Rusland Niet aanwezig in België Niet aanwezig in Europa (itt berichtgeving) Enkel ‘geruchten’ 22

Case-study 2: « Spice » Douane-diensten onderscheppen regelmatig grote hoeveelheden synthetische cannabinoïden (verschillende kilograms) Afkomstig uit China Bestemmeling: Belg In België: Ontvangst chemicaliën uit China Mengen chemicaliën met plantenmateriaal Verpakken Export 23

3. Drogen van het synthetisch cannabinoïd-mengsel Case-study 2: « Spice » 1. Aankoop grondstoffen in China 2. Mengen grondstoffen met (niet-psychoactief) plantenmateriaal 3. Drogen van het synthetisch cannabinoïd-mengsel 4. Verpakken 24

Case-study 2: « Spice » Website fabrikant: Producten worden aangetroffen in heel Europa Niet zozeer voor consumptie in België, eerder  export Omzet: 100 000’en euro’s Producent opereert legaal … 25

BEWSD: Peter Blanckaert, 02 642 54 20; Contactgegevens: BEWSD: Peter Blanckaert, 02 642 54 20; bewsd@wiv-isp.be, http://bewsd.wiv-isp.be FOD VVVL: Kurt Doms, 02 524 86 18; http://www.health.belgium.be/drugs 26