Sedatie in het veld bij het Paard Drs. Thijs van Loon Anesthesiologie en Intensive care Departement Gezondheidszorg Paard, Faculteit Diergeneeskunde, Utrecht

Inhoud Programma Sedativa: acepromazine alfa2-agonisten Opiaten Locale anesthesie technieken bij gebitsingrepen TIVA

Acepromazine Voor het eerst bij de mens toegepast in 1950 Sedatie, evt. in combinatie met opioid: Stehnarcose Vasodilatatie bij hoefbevangenheid Uitschachten penis voor diagnostiek Gecombineerd met alfa2-agonisten in premedicatie voor algehele anesthesie Gecontraïndiceerd bij hypovolemie, excitatie en epilepsie Priapismus en penisverlamming bij de hengst/de ruin: hele kleine kans, afh. Van dosering, doseringsroute (bij im minder dan bij iv). Mogelijk zou testosteron een rol kunnen spelen. Bij het oudere proprionylpromazine was de incidentie groter dan bij acepromazine.

alfa2-agonisten Xylazine Sedamun®, Rompun® Romifidine Sedivet® Detomidine Domosedan® , Cepesedan®

alfa2-agonisten Indicaties en toepassingen Sedatie voor kleine chirurgische ingrepen, diverse behandelingen (gebitsbehandeling, endoscopie, Rx, verbandwissel etc.) en als premedicatie voor algehele anesthesie.

alfa2-agonisten Bijwerkingen en contra-indicaties Cardiovasculaire bijwerkingen hypertensie, bradycardie/bradyarithmie Ataxie, toegenomen huidsensibiliteit Zweten Verhoogde urineproductie Verminderde maagdarmmotiliteit Tachypneu Sedamun: niet gebruiken bij dieren jonger dan 2 weken, geeft bij runderen kans op partusinductie. Voor het paard staat hierover op de bijsluiter niets vermeld. Voor Domosedan staat op de bijsluiter vermeld dat het niet bij paarden in de laatste maand van de dracht gegeven moet worden. Sedivet is niet bij drachtige merries getest.

Opioïden Butorphanol Morfine Buprenorfine Fentanyl Pethidine Methadon Registratie voor koliek en voor combinatie met α2-agonisten Butorphanol Morfine Buprenorfine Fentanyl Pethidine Methadon Nalbufine Pentazocine Geen registratie, wel op 6 maanden lijst Morfine is in de vorm van opium al heel lang bekend. Het eerste geregistreerde medicinale gebruik van opium is bekend van 200 voor Christus. In de 16e eeuw heeft Laudanus, een zwitserse arts, geexperimenteerd met opium, hij noemde het Laudanum. 1803 kan worden beschouwd als de echte geboortedag van morfine. Een duitse pharmacoloog, Serturner, identificeerde en isoleerde het belangrijkste ingredient van opium, morfine. De naam is afkomstig van Morpheus, de griekse God van de dromen. Morpheus is de Griekse god van de dromen. Hij is een zoon van Hypmons en verschijnt in mensengedaante bij de mensen in hun dromen. Hij speelt verder geen belangrijke rol in de Griekse mythologie. Het gezegde 'in morpheus' armen liggen,' wat inhoudt dat iemand slaapt, is aan hem ontleend. In de amerikaanse burgeroorlog (1861-1865) werd heel veel morfine gebruikt als een chirurgisch anestheticum. Aan het einde van de oorlog hadden 400.000 mensen de legerziekte, morfine verslaving. Geen registratie, niet op 6 maanden lijst alleen toepassen bij niet-slachtpaarden

Opioïden Indicaties en toepassingen analgesie verdieping van de sedatie i.c.m. sedativum spasmolytisch effect bij koliek systemische toepassing (iv, im, sc, pleister) locale toediening (epiduraal, intra-articulair)

Bijwerkingen opioïden Locomotie stimulatie Buprenorfine: Carregaro et al. 2007 Verminderde maagdarmmotiliteit Morfine: Boscan et al. 2006, Andersen et al. 2006 Excitatie/dysphorie Morfine: Mircica et al. 2003

alfa2-agonist/opiaat combinatie Detomidine + morfine/methadon/butorphanol Clarke et al. 1988 Taylor et al. 1988 Stucki et al. 1999 Romifidine + morfine/butorphanol Corletto et al. 2005

Locale anesthesie-technieken bij gebitsbehandeling

Innervatie van het hoofd N. Facialis: - Auriculopalpebralis - Buccalis dorsalis Buccalis ventralis N. Trigeminus: Ophthalmicus Maxillaris - Mandibularis N. Facialis: N. auriculopalpebralis N. buccalis dorsalis N. buccalis ventralis N. Trigeminus: N. ophthalmicus: lacrimalis, frontalis, infratrochlearis N. maxillaris: zygomaticus, pterygopalatinus, infraorbitalis N. mandibularis: lingualis, alveolaris inferior, mentalis Rechterplaatje: 1=supra orbitalis, 2=infratrochlearis, 3=zygomaticus, 4=lacrimalis, 5=infraorbitalis, 6=facialis tranversus Let op: frontalis, lacrimalis, zygomaticus en infratrochlearis zijn sensibele takken van de trigeminus

Infra-orbitalisblok

Mentalisblok

Mandibularisblok Mandibularisblok wordt in de literatuur meestal het alveolaris inferior blok genoemd

Maxillarisblok

totaal intraveneuze anesthesie (TIVA) Ketamine + midazolam Thiopental + guaiphenesine Triple drip

Triple drip anesthesie Voordelen Geen apparatuur benodigd Weinig ademdepressie Weinig cardiovasculair depressieve anesthetica Nadelen Alleen geschikt voor korte ingrepen (< 1 uur)

Recovery Vrije recovery Geassisteerde recovery - Sling systeem - Tilt table recovery - Pool recovery

Postoperatieve pijnbestrijding Voorkomen is beter dan genezen!

de kiesextractie en behandeling van sinusitis Peroperatief: alfa2-agonist, opiaat, ketamine, lidocaïne Postoperatief: NSAIDs

Vragen?