DE PLANNING VAN DE NALATENSCHAPPEN VAN DE OUDERS VAN EEN GEHANDICAPT KIND Aalst 01.04.2009
Welke problemen doen zich voor? Financieel probleem Bestuursprobleem de moeilijkheid dat sommige gehandicapten niet zelf hun vermogen kunnen beheren. Het devolutieprobleem = het probleem dat sommige gehandicapten niet zelf kunnen bepalen aan wie hun nalatenschap zal toekomen. hoe voorkomen dat men bij het overlijden van kind diens erfgenamen zich blauw dienen te betalen aan successierechten. Probleem als het gehandicapt kind enig kind is Probleem van de wettelijke tegemoetkomingen
Voorafgaand Huwelijksvermogensrecht; Erfrecht; Schenkingen en testamenten Fiscaliteit.
A/ HUWELIJKSVERMOGENSRECHT Wettelijk stelsel drie vermogens; het eigen vermogen van de MAN, het eigen vermogen van de VROUW en het gemeenschappelijk vermogen. Quid bij Verdeling van het gemeenschap-pelijk vermogen
B/ ERFRECHT WIE KAN ERVEN WIE ZIJN DE ERFGENAMEN? men moet bestaan op het ogenblik dat de erfenis openvalt. Men mag niet onwaardig verklaard geweest zijn: Quid bij gezamenlijk overlijden? WIE ZIJN DE ERFGENAMEN? de afstammelingen van de erflater: de ouders van de erflater samen met zijn broers en zusters en/of afstammelingen enkel vader en moeder: enkel broers en zusters en/of hun afstammelingen: vader EN moeder alsmede broers en zusters. vader OF moeder samen met broers en zusters: De bloedverwanten in opgaande lijn: Ooms, tantes (3 graad), en hun nakomelingen
DE LANGSTLEVENDE ECHTGENOOT Voorrangregels Plaatsvervulling DE LANGSTLEVENDE ECHTGENOOT De overledene was gehuwd en had kinderen. De overledene was gehuwd en had geen kinderen. De overledene was gehuwd en laat geen kinderen en ook geen verdere familieleden na: STAAT
KAN MEN AFWIJKEN VAN DE WETTELIJKE DEVOLUTIE? WIE ZIJN DE RESERVATAIRE ERFGE-NAMEN HOEGROOTHEID VAN DE RESERVE De kinderen: De langstlevende echtgenoot de ouders of grootouders: elk 1/4 deel elk HOE WORDT DE RESERVE BEREKEND? INKORTING
C/ SCHENKINGEN ESSENTIELE ALEMEMENTEN VAN DE SCHENKING DADELIJKE VERARMING 1° Onderscheid met testament ONHERROEPELIJKHEID (EENS GEGEVEN, ALTIJD GEGEVEN) 2° onderscheid: Ook hier verschilt de schenking van het testament. Een testament is immers steeds herroepbaar UITZONDERINGEN op de herroepelijkheid Schenkingen tussen echtgenoten Ondankbaarheid Niet vervulling van de voorwaarden EEN CONTRACT
WIE KAN SCHENKEN EN KRIJGEN BEKWAAMHEID VAN DE SCHENKER BEKWAAMHEID VAN DE BEGIFTIGDE minderjarigen Mentaal gehandicapten NOTARIËLE AKTE VERPLICHT
ALTERNATIEVE SCHENKINGS-TECHNIEKEN DE HANDGIFT materiële overhandiging enkel voor bepaalde ROERENDE goederen Bewijs: intentiebrief uitgaaande van schenker en bedankingsbrief uitgaande van begiftigde Opletten bij afhaling met volmacht!!! - DE BANKGIFT
WAT ALS DE BEGIFTIGDE STERFT VOOR DE SCHENKER WETTELIJKE TERUGKEER CONVENTIONELE TERUGKEER SCHENKING EN ERFENIS Schenking buiten erfdeel Schenking als voorschot op het erfdeel. INBRENG Onroerende goederen Roerende goederen
D/ TESTAMENTEN Definitie Kenmerken: Vormen: eenzijdige akte Andere beschikkingen zijn ook mogelijk: is een strikt persoonlijke akte heeft alleen uitwerking bij overlijden kan steeds herroepen worden; Vormen: Eigenhandig Authentiek of notarieel Wie kan een testament maken? Wie kan bij testament ontvangen? Centraal Register van Testamenten (C.R.T.) Welke vorm kiezen?
Successieplanning VOORBEELD: een bemiddelde weduwe heeft een roerend vermogen van 900.000 euro. Ze heeft " drie kinderen (An, Jan en Bart). Elk van die kinderen heeft ook kinderen: An heeft er drie, Jan één en Bart twee. In totaal zijn er dus zes kleinkinderen.
1° hypothese: er is geen testament Indien de nalatenschap volgens het wettelijk erfrecht overgaat, erven An, Jan en Bart elk een derde van de nalatenschap: zijnde elk 300.000 euro. Verschuldigde successierechten: 3% op eerste schijf tot 50.000 euro =1.500 9% op schijf tussen 50.000 en 250.000 euro = 18.000 7% op resterende 50.000 euro =13.500 Totaal : 33.000 Totaal voor de 3 kinderen: 99.000
2° hypothese: er Is wel een testament De weduwe heeft een testament opgesteld waarin zij per 'staak'of familietak van elk kind een gelijk deel (een derde) van haar vermogen toevertrouwt, verdeelbaar in gelijke delen onder het kind en de kleinkinderen van die familietak. De familie van An ontvangt samen met haar drie kinderen 300.000 euro, of elk 75,000 euro. Verschuldigde successierechten: Elk:3.750 euro - voor deze staak: 15.000 euro. Jan en zijn kind krijgen samen ook 300.000 euro, wat ze verdelen onder hen beiden. Elk krijgt 150.000 euro. Verschuldige SR - Voor deze staak: 2 x 10.500= 21.000 euro. Bart en zijn twee kinderen krijgen ook samen 300.000 euro of elk 100.000 euro. Verschuldigde SR - 3 x 6.000= 18.000 euro. Het totaal van de SR bedraagt 54.000 euro SUCCESSIEBESPARING: 99.000 – 54.000 = 45.000 euro
E/ FISKAAL REGISTRATIERECHTEN REGISTRATIEPLICHT SCHENKINGSTARIEVEN de schenking van in België gelegen onroerende goederen dient steeds voor een notaris te gebeuren. Voor roerende goederen bestaan er alternatieve schenkingsvorm kan fiscaal nadelig uitdraaien SCHENKINGSTARIEVEN Er zijn verschillende schenkingstarieven roerende en onroerende goederen. de schenkingen tussen samenwoners genieten dezelfde schenkingstarieven als deze tussen gehuwden. de wettelijke samenwoners: de feitelijke samenwoner:
Onroerende goederen – tabel 1
Onroerende goederen – tabel 2
Roerende goederen
BELASTBARE GRONDSLAG de verkoopwaarde; zowel voor roerende goederen als van onroerende goederen. Wie bepaalt die waarde ?
DRIEJAARLIJKSE SCHENKINGEN VOORBEELD 1 (onroerende goederen) Een weduwnaar heeft één dochter en bezit een onroerend patrimonium met een waarde van €. 600.000, Hij bezit 3 onroerende goederen met een waarde van respectievelijk € 150.000, €200.000, en € 250.000. Hij is 50 jaar. Hypothese I: Hij overlijdt zonder schenkingen te hebben gedaan. De dochter betaalt dan successierechten op een totaal van € 600.000, hetzij: € 114.000. Hypothese 2: hij past de techniek van de driejaarlijkse schenkingen toe en wel als volgt: op leeftijd van 51 Jaar schenkt hij het goed van € 150.000 op leeftijd van 54 jaar schenkt hij het goed van € 200.000 op leeftijd van 58 jaar schenkt hij het goed van € 250.000: Er werden bijgevolg in totaal voor € 54.875 schenkingsrechten betaald. Besluit: gerealiseerde belastingbesparmg 114,000-€52.000 =€62.000.
VOORBEELD 2 (roerende goederen) Bert, gescheiden en 68 jaar oud, heeft één zoon, Dirk en beschikt over een roerend vermogen van € 300.000. hij heeft niets geschonken tijdens zijn leven. Zijn zoon betaalt dan successierechten: 33.000€ Had Bert tijdens zijn leven dit roerend vermogen (desgevallend met voorbehoud van vruchtgebruik) via een Belgische notaris geschonken aan zijn zoon Dirk dan was daarop 9.000€ RR, zijnde een besparing van 33.000 – 9.000= 24.000€
VOORBEELD 3 (tussen andere) De verschillen zijn nog grote als die successplanning tussen ooms/tantes en neven/nichten of tussen vreemden plaats heeft. Stel Bert, gescheiden en 68 jaar oud, heeft geen kinderen, doch een neef Dirk en beschikt over een roerend vermogen van € 300.000. Bert doet geen schenking De neef zal dan in totaal 151.875€ SR moeten betalen of meer dan de helft. Had Bert tijdens zijn leven dit roerend vermogen (desgevallend met voorbehoud van vruchtgebruik) via een Belgische notaris geschonken aan zijn neef Dirk dan was daarop 21.000€ RR verschuldigd, zijnde een besparing van 151.875 – 21.000= 130.875€
SUCCESSIERECHTEN TARIEVEN Tussen andere personen In rechte Lijn (grootouders-ouders-kinderen) en tussen echtgenoten en tussen samenwoners 0,01 – 50.000: 3% =1.500€ 50.000 - 250.000: 9% =18.000 Meer dan 250.000: 27% Tussen andere personen Tussen broers en zusters 0,01 – 75.000 : 30% 75.000 -125.000 : 55% Boven 125.000: 65% Tussen alle anderen 0,01 – 75.000:45% 75.000 -125.000: 55%
Waarom nog 3 jaar in leven blijven na een schenking? Progressievoorbehoud VOORBEELD Jan heeft één dochter en laat een vermogen na met een waarde van € 100.000. in de 3 jaar voor zijn overlijden had Jan al een schenking gedaan aan Hilde met een waarde € 80.000. Op deze schenking werd het schenkingsrecht betaald. Voor de berekening van de SR zal de waarde van deze belaste schenking zal opnieuw (fictief) bij het actief van de erfenis gevoegd worden. Het tarief dat toegepast wordt op de resterende € 100.000, zal dat zijn van de schijf tussen € 80.000 en € 180.000 en niet dat van de schijf tussen € O en € 100.000. Jan had de schenking meer dan 3 jaar voor zijn overlijden moeten doen.
Belastingsvrij schenkingen De goederen die de overledene binnen de 3 Jaar voor zijn overlijden vrij van schenkingsrechten heeft weggeschonken, worden - ondanks het feit dat ze bij de dood van de schenker niet meer tot zijn vermogen behoren - fictief bij de nalatenschap geteld. Schenking van roerend goed Bij schenking van roerende goederen aan het vlak tarief van 3% of 7% en al sterft de schenker binnen de 3 jaar, heeft men ook definitief afgerekend met de fiscus.
ROERENDE SCHENKING: NOTARIS OF HANDGIFT Schenking voor notaris of bij niet geregistreerde handgift? de leeftijd en de gezondheidstoestand van de schenker spelen een rol. Schonk u via een notaris of via een geregistreerde onderhandse handgifte – geen SR verschuldigd ook al komt gij te overlijden binnen de 3 jaar. Bij belastingvrije schenking bij handgifte en overlijden binnen de 3 jaar, SR verschuldigd aan progressief tarief. Men kan ook "speculeren" BV: u doet een roerende schenking via handgift. U wacht de 3 jaar af. Gebeurt er niets, dan onderneemt u niets. Na afloop van de 3 jaar, heeft u volkomen belastingvrij geschonken. Er komen ook geen successierechten meer bij te pas na die 3 jaar. Bij ernstige ernstig ziek binnen de 3 jaar, dan kan u alsnog de handgiftdocumenten nederleggen onder de minuten van de notaris en de 3% of 7% schenkingsheffing ondergaan.
ROERENDMAKING In rechte lijn wordt het SR afzonderlijk toegepast op de OG EN op RG. VOORBEELD Stel een vader heeft 2 Onroerende goederen, elk voor een waarde van € 50.000. Hij laat één zoon na. De verschuldigde SR bedragen 6.000€. veronderstellen we dat vader één onroerend goed vóór zijn overlijden, zelfs binnen de 3 Jaar, zou verkocht hebben. In dat geval zal het actief van de nalatenschap als volgt worden samengesteld: roerend gedeelte (prijs van het verkochte onroerend goed): 3% op 50.000€ = 1.500€ onroerend gedeelte [het resterend onroerend goed) 50.000€ = 1.500€ In dit geval betaalt de zoon slechts € 3.000 in plaats van € 6.000.
Vlaamse abbattement bij verkrijgingen door zwaar gehandicapte personen Hetgeen verkregen wordt door een gehandicapte persoon wordt vrijgesteld tot beloop van de som bekomen door toepassing van de volgende formule: Basisbedrag (3.000 €) x (coefficient aangeduid op hiernavermelde lijst) wanneer de verkrijging onderworpen is aan het tarief "in rechte lijn, tussen echtgenoten en tussen samenwonenden (1.000 €) x (voormeld coefficiënt) wanneer de verkrijging onderworpen is aan het tarief "tussen andere personen;
LeeftijdCoefficient 20 jaar of minder: 18 Meer dan 20 tot 30 jaar: 17
Voorbeelden verkrijging onderworpen aan het tarief "in rechte lijn. tussen echtgenoten en tussen samenwonenden" een 25jarig gehandicapt kind bekomt een erfdeel van 120.000,00 € (roerende goederen) uit de nalatenschap van zijn vader. De vrijstelling bedraagt 3.000,00 € x 17 = 51.000,00 €. Op de eerste 51.000,00 € betaalt het kind bijgevolg geen SR (vrijstelling). Op de daaropvolgende 69.000,00 € betaalt het kind 9% SR. Verkrijging onderworpen aan het tarief "tussen andere personen dan in rechte lijn, echtgenoten en samenwonenden" een 25jarige gehandicapte neef erft de ganse nalatenschap van zijn suikertante erft (120.000,00 €). de vrijstelling bedraagt 1.000,00 € x 17 = 17.000,00 €. Op de eerste 17,000,00 € betaalt de neef bijgevolg geen SR. Op de daaropvolgende 58.000,00 € betaalt het kind 45% SR en op het restant 55%.
OPLOSSINGEN Voor de planning van de nalatenschappen van de ouders van een gehandicapt kind A/ DE INVLOED VAN HET VERMOGEN VAN DE GEHANDICAPTE OP DE STEUN VANWEGE DE OVERHEID AAN DE GEHANDICAPTE Twee soorten tegemoetkomingen Inkomensvervangende tegemoetkomimgen Integratietegemoetkoming Vanaf de leeftijd van 21 jaar De aanvraag moet vóór de leeftijd van 65 jaar ingediend worden. Wie voor de leeftijd van 65 jaar reeds tegemoetkomingen geniet blijft die ook na zijn 65° verjaardag ontvangen.
Inkomensvervangende tegemoetkomingen Aan de gehandicapte bij wie is vastgesteld dat zijn lichamelijke of psychische toestand zijn verdienvermogen heeft verminderd tot 1/3 of minder van wat een valide persoon door een ander beroep op de algemene arbeidsmarkt kan verdienen Integratietegemoetkoming Aan de persoon bij wie een gebrek aan of vermindering van zelfredzaamheid is vastgesteld Vaststelling verdienvermogen en zelfredzaamheid geschiedt via medisch attest geneesheer bij Ministerie van Sociale Zaken
Bedrag tegemoetkoming bedragen vanaf l april 2007 op jaarbasis. Inkomensvervangende tegemoetkoming – Drie categorieën A, B en C. Categorie C: gehandicapte die een huishouden vormt of één of meerdere kinderen ten laste heeft. 10.523,26 EUR Categorie B: gehandicapte die alleen leeft, of die zelf niet behoort tot categorie C en die gedurende 3 maanden dag en nacht in een instelling verblijft: 7.892,45 EUR Categorie A: gehandicapte die niet behoort tot categorie B of C bvb. samenwonende gerechtigde: 5.261,63 EUR. ++++++++++++++++++++++++++++
Integratietegemoetkoming Vijf categorieën, volgens graad van vermindering van zelfredzaamheid Op jaarbasis Cat. l: gr. zelfredzaamheid 7 - 8 punten: 870,60 EUR Cat. 2: gr. zelfredzaamheid 9-11 punten: 2.966,67 EUR Cat. 3: gr. zelfredzaamheid 12 -14 punten: 4.740,37 EUR Cat. 4: gr. zelfredzaamheid 15 -16 punten: 6.906,12 EUR Cat. 5: gr. zelfredzaamheid min. 17 punten: 7.834,56 EUR
Vermindering van de tegemoetkomingen Van de maximale bedragen waarop gehandicapte recht heeft, worden zijn andere inkomsten in min gebracht alsook deze van zijn partner Gevolg Inkomsten die gehandicapte verkrijgt uit het door zijn ouders overgedragen vermogen leidt in beginsel tot vermindering van zijn tegemoetkomingen Voor de vermindering houdt men rekening met het gezamenlijk belastbaar inkomen inzake personenbelasting
Voor de berekening v/d vermindering wordt geen rekening gehouden met de volgende inkomsten: Inkomsten uit spaardeposito's voor zover ze 1.630 EUR (aj. 2008) niet overschrijden Inkomsten waarop bevrijdende RV is betaald: inkomsten uit zichtrekening, termijnrekeningen, kasbons, obligaties, aandelen Gedeelte van inkomsten uit spaardeposito's dat 1.630 EUR (aj 2008) EUR overschrijdt en waarop RV is ingehouden Lijfrenten die niet door rechtspersoon is uitbetaald Kadastraal inkomen van het eigen bewoond woonhuis Gevolg Vermindering uitkering indien gehandicapte meerdere onroerende goederen verkrijgt uitkering lijfrenten door financiële instelling of verzekeringsmaatschappij
B/ MOGELIJKE OPLOSSING VOOR TIJDENS HET LEVEN VAN DE BEIDE OUDERS. Tijdens het leven van de ouders zijn er meestal geen problemen gezien de ouders het ouderlijk gezag uitoefenen het kind beschikt nog niet over eigen goederen of inkomsten af te raden van tijdens het leven reeds schenkingen te doen. Een schenking impliceert een onmiddellijke en onherroepelijke eigendomsoverdracht Risico: het gehandicapt kind kan immers schulden maken de feitelijke situatie kan ook wijzigen: andere personen dan de begiftige kunnen meer bereid en/of geschikt zijn om voor het gehandicapt kind te zorgen. In uitzonderlijke gevallen kan het wel nuttig zijn om een schenking te doen:
Schenking met voorbehoud van VG - Artikel 918 BW. overwogen kan worden een onroerend goed aan het gehandicapt kind te schenken met voorbehoud van VG. het kind moet zelfberedzaam zijn; als de andere kinderen met deze schenking hebben ingestemd, kan daar later niet meer op teruggekomen worden ; Dit gaat enkel bij schenking aan het gehandicapt kind zelf, niet andersom. De tussenkomst van een onbekwaam mentaal gehandicapt kind om in te stemmen met dergelijke vervreemding is in principe niet mogelijk.
Schenking met fideï-commis de residuo Begripsbepaling is de beschikking waarbij een erflater/schenker het geheel of een deel van zijn vermogen vermaakt aan een eerste begunstigde (het gehandicapt kind) onder het beding dat wat van deze goederen bij het overlijden van de eerste begunstigde overblijft, toekomt aan een tweede begunstigde (meestal broer of zuster). Kwalificatie en gevolgen = dubbele gift: een 1° schenking aan het gehandicapt kind, en een 2° schenking aan de 2° begunstigde. de 2° begunstigde verkrijgt maar bij het overlijden van het gehandicapt kind, voor zover er nog iets overschiet;
Een praktijkgeval Een vader en een moeder op leeftijd hebben 3 volwassen kinderen, waarvan één verlengd minderjarige. De vader is terminaal ziek. Zij bezitten een aandelenparticipatie in een waardevolle familiale bvba. Als de vader nu zou overlijden vrezen zij dat gemelde activa grotendeels aan 27 % zullen worden getaxeerd. verwacht dat hun verlengd minderjarig kind wellicht niet lang zal leven. Een schenking is hier het aangepast middel, zeker ook nu schenking aan 3% kan getxeerd worden Nu het gehandicapt kind zelf niet kon schenken en of testeren zijn zij nu al zeker dat de overblijvende goederen zullen toekomen aan de broers en zusters mogelijkse besparing van successieten (62 %).
C /MOGELIJKE OPLOSSING VOOR NA HET OVERLIJDEN VAN DE EERSTE OUDER 1/ Probleemstelling Het bestuursprobleem ontstaat pas van het ogenblik het gehandicapt kind eigenaar wordt van goederen. meestal bij het overlijden van de eerste ouder Per hypothese zal het kind niet in staat zijn haar toestemming te geven. Zo het kind nog minderjarig is, blijft de LL ouder het ouderlijk gezag uitoefenen; doch blijft voor alle belangrijke rechtshandelingen machtiging van de vrederechter vereist. Zo het kind meerderjarig is zit hij helemaal in de impasse, De inmenging in het bestuur van het gezinsvermogen zal psychologisch bijzonder moeilijk te verteren zijn
2/ Oplossingen a/ Voor echtgenoten gehuwd onder het wettelijk stelsel: Het verblijvingsbeding – “Langst leeft al” clausule Enkel een oplossing voor gemeenschappelijke goederen. Voorbeeld Jan en Mia hebben samen een huis gekocht en hebben twee kinderen. bij overlijden van Jan zal diens helft in het huis in VG toekomen aan Mia en de BE aan de twee kinderen. Mia kan het huis blijven wonen zolang ze leeft. Mia beslist om het huis te verkopen en in de plaats daarvan een appartement te kopen. De kinderen zullen mee moeten tekenen en hebben recht op een deel van de prijs . Als er onvoldoende geld is om het appartement te kopen, is zij feitelijk geblokkeerd.
Kinderen uit voorgaand huwelijk Verblijvingsbeding kan via kleine wijzigingsprocedure van hun huwelijksvermogensstelsel. een eenvoudige notariële akte volstaat. Homologatie is niet meer nodig. Kinderen uit voorgaand huwelijk Als er kinderen zijn uit een vorig huwelijk zijn, zal inkorting mogelijk zijn. (in natura). Echtgenoten met persoonlijke eigendom Inbreng van eigen goederen valt te overwegen inkorting zal kunnen gevraagd worden maar enkel in waarde. Nadelen = fiscaal van aard – 2 x SR verschuldigd.
Voorbeeld: 1° HYPOTHESE : er is een verblijvingsbeding – GEEN gezinswoning: Mia is 72 jaar bij het overlijden van Jan. woning, andere dan gezinswoning 250.000€ Roerende goederen75.000€ Totaal gemeenschap/ 325.000€ Mia zal dan successierechten betalen op 162.500 €, zijnde 125.000€ Onroerend en 37.500€ roerende goederen: Totaal.9.375 bij het overlijden van Mia, zullen haar kinderen elk SR betalen op 162.500 EUR, te weten elk 9.375 €. Voor de twee nalatenschappen samen bedragen de SR 28.125 €.
2° HYPOTHESE: GEEN verblijvinsbeding: Overlijden jan Mia betaalt dan op enkel op de waarde van het vruchtgebruik, (= 24% van de waarde van de volle eigendom) :.1.170 De twee kinderen betalen elk op de blote eigendom: 1.852,50 of Samen 3,705€ Mia en haar twee kinderen betalen samen 4.875€ SR Overlijden Mia De 2 kinderen zullen SR betalen op 162.500€ 3.187,50€ elk of Samen 6.375,00€ Voor de twee nalatenschappen (Jan & Mia) samen bedragen de SR: 4875€ en 6375€ = 11.250€. Besparing t.o.v, de devolutie met verblijvingsbeding: 28.125 –11.250 = 16.875€
Oplossing KEUZEBEDING toebedeling van het ganse gemeenschappelijk vermogen aan de LL onder last aan de nalatenschap van de eerststervende een bedrag uit te betalen gelijk aan de netto-helft van gemeenschap. betaalbaar en opeisbaar gemaakt bij het overlijden van de LL. KEUZEBEDING in het HK wordt bedongen dat het gemeenschappelijk vermogen bij overlijden zal toebehoren aan de LL, naar keuze van deze laatste. rekening houdend met de omstandigheden, financiële toestand, de gezinstoestand. de leeftijd enz...
Voor echtgenoten gehuwd onder scheiding vqn goederen Wijziging huwvermogen Aanwasbeding
b/ Plaatsing van de gehandicapte onder een vertegenwoordi-gingsstatuut 1/ De verlengde minderjarigheid enkel geschikt voor "een minderjarige van wie gebleken is dat hij wegens ernstige geestelijke achterlijkheid ongeschikt is en schijnt te zullen blijven om zichzelf te leiden en zijn goederen te beheren” De geestelijke onvolwaardigheid moet aangeboren zijn of begonnen tijdens de vroege kinderjaren. De minderjarige wordt gelijkgesteld met een minderjarige beneden de 15 jaar, en kan dus niet huwen. Voordelen geen probleem van inmenging in het beheer van de familiegoederen de langstlevende van de ouders kan bepalen wie na zijn overlijden de voogdij zal uitoefenen, (bij testament of door een verklaring afgelegd voor een notaris of vrederechter) één of meer subsidiaire voogden geen jaarlijkse beheersrekening
2 Het voorlopig bewind voor elke meerderjarige "die, geheel of gedeeltelijk, zij het tijdelijk, wegens zijn gezondheidstoestand, niet in staat is zijn goederen te beheren". Het grote voordeel van dit statuut is zijn soepelheid. De vrederechter kan de omvang van de bevoegdheden aanpassen aan de gezondheidstoestand en tevens aan de aard en de samenstelling van de te beheren goederen. de beschermde persoon wordt niet onbekwaam wordt wat zijn persoon betreft. Hij kan dus wel nog huwen. probleem van de inmenging in het beheer. Wie kan aangesteld worden als voorlopige bewindvoerder? jaarlijks rekenschap is verplicht Machtiging vrederechter is nodig voor bepaalde handelingen
D/ MOGELIJKHEDEN VOOR NA HET OVERLIJDEN VAN BEIDE OUDERS 1/ Het legaat de residuo = een dubbele testamentaire beschikking waarbij de testator zijn goederen vermaakt aan een eerste begunstigde. (= de bezwaarde) en hetgeen van deze goederen overblijft bij het overlijden van de bezwaarde vermaakt aan een tweede begunstigde (= de verwachter). de ouder legateert tweemaal: 1 x aan het gehandicapt kind en een 2° maal (wat er nog overblijft) aan de andere kinderen of aan de instelling. Gevolg: tweemaal successierechten verschuldigd: 1 x bij het overlijden van de ouder op het erfdeel van het gehandicapt kind en tegen het gunstige tarief tussen ouder en kind. en een 2° maal bij het overlijden van het gehandicapt kind op het restant van diens erfdeel in hoofde van de andere kinderen, tegen het tarief in de verhouding tussen de ouder en de tweede begunstigde
Voorbeeld. Een ouder laat drie kinderen na en een vermogen van 750.000,00 €. Eerste hypothese: er is GEEN restlegaat voorzien: Elk kind bekomt 250.000,00 € en betaalt daarop 19.500,00 € successierechten bij het overlijden van de ouder.(3% op 50.000€ = 1.500€; 9% op 200.000€ = 18.000€) – Samen: 19.500 x 3 = 58.500€ In de hypothese dat het erfdeel van het gehandicapt kind bij zijn overlijden onveranderd is gebleven (250.000,00 €), komt zijn nalatenschap toe aan zijn broer en zijn zuster, aan ieder van hen voor 125,000,00 €. Het toepasselijke tarief is 30% (op de 1° 75.000€ = 22.500€) en 55% (op de laatste 50.000€ = 27.500€). Elk van de broer en zuster betaalt 50.000€ SR of samen 100.000€. Voor de beide nalatenschappen: 58.500 + 100.000= 158.500€.
Tweede hypothese: er is WEL restlegaat voorzien: De broer en de zus zullen op hun 125.000,00 € belast worden volgens het tarief rechte lijn zijnde 50.000€ x 3% = 1.500€ en 75.000€ x 9% 6.750€ of samen 8.250€ Voor beide broers: 8.250 x 2 = 16.500€ Voor de beide nalatenschappen: 58.500 + 16.500= 75.000€. Belastingbesparing: 158.500 – 67.500 = 91.000€ Voordelen: de vader blijft tot het eind van zijn dagen eigenaar van zijn vermogen. testamenten zijn steeds herroepbaar – aanpassingen blijven mogelijk
Het is aangeraden om in het testament uitdrukkelijke te bepalen dat eerste begiftigde steeds over de goederen kan beschiken, zowel ten kosteloze als ten bezwarende titel. Er is geen enkele reden om een beschikkingsverbod op te nemen, Het fideï-commis de residuo biedt slechts een oplossing voor de goederen die de gehandicapte bekomen heeft uit de nalatenschap van zijn ouders. Niet voor het vermogen dat hij zelf gespaard heeft of zijn inkomen uit arbeid of sociale tegemoetkomingen,
2/ Toekenning van levenslang recht levenslange rente of recht van vruchtgebruik. Bij het overlijden van het gehandicapt kind dooft dit recht uit geen successierechten verschuldigd De erfgoederen zelf komen toe aan de valide kinderen, zonder inmenging van derden in het beheer. OPGELET: de reservebescherming. Levensverzekering: Afstand door de ouder van een bedrag aan een levensverzekeringsmaatschappij met last aan hem maandelijks een bepaald bedrag uit te keren tot aan het overlijden van het gehandicapt kind. Schenking of legateren van dit recht aan het kind, een verzekeringsmaatschappij kan ,mits betaling van premies zich verbinden aan het gehandicapt kind na het overlijden van zijn ouders een lijfrente uit te betalen.
Probleem van de reserve 3/ Het legaat ten gunste van een broer of zus of ten gunste van een ander (vertrouwens)persoon met last om voor de gehandicapte te zorgen Algemeen Men kent aan de broer, zus of de vertrouwenspersoon, naast de eigen individuele reserve, de individuele reserve van de gehandicapte toe, en beschikbaar gedeelte, onder last om voor de gehandicapte te zorgen. = oplossing voor het devolutieprobleem. = geen oplossing voor de eigen goederen –arbeid of tegemoetkmingen -door de gehandicapte zelf verworven Probleem van de reserve Mogelijke vordering tot inkorting door de gehandicapte zelf of zijn wettelijke vertegenwoordiger.
Waarborgen dat de last ook effectie wordt uitgevoerd Oplossing in het testament aan de gehandicapte de keuze laten tussen de uitvoering van de last of aanspraken op de reserve in natura. Waarborgen dat de last ook effectie wordt uitgevoerd De aanstelling van een testamentuitvoerder Al dan niet met vergoeding vragen of hij desgevallend zal bereid zijn die taak op zich te nemen. Andere waarborgen bijvoorbeeld een hypotheek op de in het legaat begrepen goederen),
Schenking aan bepaalde kinderen welbepaalde goederen; 4/ Toekenning van bepaalde vermogensbestand-delen aan een welbepaald kind, zonder dat daardoor noodzakelijk afbreuk wordt gedaan aan de gelijkheid in waarde Probleemstelling Schenking aan bepaalde kinderen welbepaalde goederen; vermijden dat de gezinswoning in onverdeeldheid komt meer geven aan het gehandicapte kind dan zijn gewoon erfdeel meer geven aan de andere kinderen. Struikelstenen Principe van de verdeling in natura. 826 B.W Artikel 827 B.W. openbare verkoop wanneer de goederen niet gevoeglijk kunnen verdeeld worden.
Oplossingen Werken met het beschikbaar deel Hetzij aan gehandicapte: kan niet in eigen behoeften voorzien Hetzij aan broer/zus/anderen: gehandicapte heeft alle behoeften via de overheid Schenking met voorbehoud van VG - Artikel 918 B. W. Artikel 924 B.W. Bij schenking van RG of OG met vrijstelling van inbreng aan een reservataire erfgenaam en er is overschrijding van beschikbaar deel niet terug naar de nalatenschap aanrekenen op zijn reservatair deel op voorwaarde dat er voldoende goederen van dezelfde aard in de nalatenschap aanwezig zijn om de reserve v/d anderen te vullen Artikel 917 B.W. Toekenning van VGk aan gehandicapte op het enige OG v/d ouders dat het beschikbaar deel overtreft andere kinderen zullen de beschikking moeten uitvoeren zoniet zullen ze de volle eigendom van het beschikbaar deel moeten afstaan weinig belang van deze schenking te betwisten het goed wal hen toekomen na het overlijden van het gehandicap kind; betalen geen SR. Het VG dooft gewoon uit;
De wel op de kleine nalatenschappen recht om tegen schatting in volle eigendom over te nemen: de gezinswoning en het huisraad, geschiedt door de langstlevende ouder bij testament. geldt enkel voor OG met totaal KI van niet meer bedraagt dan 1565 euro. geen vervreemden gedurende 5 jaar persoonlijk betrekking De wet van 29 Augustus 1988 inzake landbouwbedrijven De ascendentenverdeling bij testament Ouder bepaalt en verdeelt zijn goederen aan zijn kinderen Een bepaald onroerend goed (gezinswoning) kan hij aan één van zijn kinderen toebedelen onder verplichting om aan andere kinderen een oplegsom te betalen Nadelen: alle kinderen betrekken gevaar voor benadeling (1/4) Voordeel: steeds herzien Strafclausule bij betwisting door één der kinderen zijn aandeel in BD ontnemen De ouder stelt de kavels volledig vrij samen.
De ascendentenverdeling onder de levenden Ouder(s) bepalen en verdelen de goederen tussen kinderen Hier kunnen beide ouders samen optreden in tegenstelling tot een testament Enkel voor tegenwoordige goederen Kinderen zullen aanvaarden Nadeel: alle kinderen betrekken - benadeling (1/4) waardering beoordeeld op datum overlijden ! (niet op datum schenking) Het procédé van de dubbele akte schenking aan al hun kinderen met daarna verdeling onder de kinderen fiscale kostprijs geen risico benadeling voor meer dan een vierde. Ook geen vordering tot inkorting mogelijk Ingeval van gehandicapte kind zal de Vrederechter zijn goedkeuring dienen te geven.
Het legaat met strafbeding van een goed aan één kind met strafbeding: legataris verliest gewoon erfdeel en bekomt slechts reserve als hij last niet uitvoert van recht van overname op schatting aan één kind met een gelijkaardig strafbeding
DUO-LEGAAT Definitie = een testamentair legaat ten voordele van een VZW of instelling van openbaar nut, waaraan de last verbonden is lastens deze VZW om de successierechten op een legaat aan een andere persoon voor zich te nemen. Voorbeeld twee broers zijn elkaars enige erfgenamen en de ene broer vermaakt een legaat in het voordeel van de andere van 500.000 eur. De toepasselijke successietarieven: van 1 tot 75.000€ 30% = Van 22.500 Van 75.000 tot 125.000€ 55% = 27.500 Van 125.000 tot 500.000€ 65% = 243.750 totaal293.750 De broer zal dus overhouden: 500.000€ - 293.720€ = 206.250 euro. Door het duo-legaat wordt de betaling van deze successierechten aan een derde opgelegd, meestal ten laste van een VZW.
Waarom aan een VZW ? Maar waarom zou een VZW willen instaan voor de betaling van deze successierechten? Dubbele Besparing successierechten
Voorbeeld 1 Mijnheer Dirk Peeters die geen reservataire erfgenamen nalaat, legateert 500.000€ aan zijn broer Jan. Hypothese 1: Geen duo-legaat Van 1 tot 75.000€ 30% = 22.500 Van 75.000 tot 125.000€ 55% = 27.500 Van 125.000 tot 500.000€ 65% =243.750 totaal293.750 Van dit legaat houdt Jan over: 500.000-293.750 = 206.250€
Hypothese 2: Met Duo-legaat Door gebruik te maken van het duo-legaat kan men twee partijen tevreden stellen. Dirk kan bv 250.000€ legateren aan broer Jan vrij van successierechten. De overige 250.000€ legateert Dirk aan VZW Levensvreugde, maar met de last voor de VZW om de SR op het legaat aan zijn Jan te dragen. De verschuldigde SR bedragen: SR op legaat aan VZW Op 250.000€ 8,8% = 22.000SR op legaat van broer – 250.000€ Van 1 tot 75.000€30% = 22.500 Van 75.000 tot 125.000€ 55% = 27.500 Van 125.000 tot 250.000€ 65% = 81.250 Totaal broer jan: 131.250 Totaal op beide legaten153.250 Ondanks het feit dat het legaat van Jan van 500.000€ naar 250.000€ is teruggeracht, zal hij netto toch meer overhouden, namelijk 250.000 - 206.250 = 43.750€. De besparing inzake successierechten bedraagt: 293.750€ - 153.250€ = 140.500€. De VZW Levensvreugde houdt ook een aanzienlijk deel over: 250.000 - 153.250 = 96.750€.
Voorbeeld 2 Ook voor minder grote vermogens blijft het duo-legaat interessant. Dirk Peeters wenst zijn vriend Jan te begiftigen Vriend jan is onderworpen aan het tarief vreende (minimum 45 % tot maximum 65 %) Dirk heeft een patrimomum van 200.000€, als volgt onderverdeeld: een kleine woning met een waarde van 75.000€; een appartement van 50.000€; cash en waardepapieren met waarde van 75.000€. Hypothese 1: Geen duo-legaat Dirk vermaakt zijn hele patrimonium aan zijn vriend Jan. Van 1 tot 75.000€ 45% = 33.750 Van 75.000 tot 125.000€ 55% =27.500 Van 125.000 tot 200.000€ 65%= 48.750 Totaal 110.000 Van dit legaat houdt Jan over: 200.000 – 110.000 = 90.000€
Hypothese 2: Met Duo-legaat Dirk legateert alles aan VZW onder last aan Jan een bedrag van 90.000€ uit te keren vrij van successierechten. Jan zal hetzelfde bedrag overhouden dan wanneer hij alles had verkregen. Voor hem verandert er niets. De door de VZW verschuldigde SR bedragen: Sr op legaat aan VZW op 110.000€ 8,8% =9.680 SR op legaat van broer – 90.000€ Van 1 tot 75.000€ 45% = 33.750 Van 75.000 tot 90.000€ 55% =8.250 Totaal: 42.000€ Totaal op beide legaten 51.680 De besparing inzake successierechten bedraagt: 110.000€ - 51.680€ = 58.320€. De VZW Levensvreugde houdt ook een aanzienlijk deel over: 200.000 – 90.000 – 51.680 = 58.320€.
Formulering Algemeen legaat Ik stel aan tot mijn enige algemene legataris van mijn nalatenschap in volle eigendom de VZW LEVENSVREUGDE, met maatschappelijke zetel te Aalst, onder de last om een bedrag van 250.000€ als bijzonder legaat, en vrij van successierechten en kosten, uit te keren aan mijn broer Jan. Vraag is te weten hoe LEVENSVREUGDE zeker is dat zij netto nog iets overhoudt? Bijzonder legaat
BESLUIT Hoewel voor elke concrete situatie een aangepaste regeling moet uitgewerkt worden, kunnen toch een aantal basisregels geformuleerd worden. alle besproken problemen kunnen uitgesteld worden tot aan het overlijden van de langstlevende door een verblijvingsbeding Het bestuursprobleem kan men best, via het statuut van de verlengde minderjarigheid of door de aanstelling van een voorlopige bewindvoerder. Erop toezien dat het erfdeel van de gehandicapte wordt samengesteld uit vermogensbestanddelen waarvan de inkomsten niet leiden tot vermindering van de tegemoetkomingen. Er is geen oplossing voor het erfrecht voor wat betreft het vermogen dat de gehandicapte zelf heeft verworven zoals de besparingen op de sociale tegemoetkomingen, inkomsten uit arbeid .... door de testamentaire ascendenten verdeling kan men het onroerend goed van de familie toebedelen aan de andere kinderen onder last om een oplegsom te betalen aan de gehandicapte. De langstlevende ouder kan het erfdeel van de mentaal gehandicapte bezwaren met een fïdeï-commis de residuo. Als er maar 1 kind is kan men overwegen een duolegaat te vermaken aan een VZW
MEERT Stéphane, Geassocieerd notaris Gentsesteenweg 6 9420 Erpe Tel: 053/72.95.93 Fax: 053/80.65.16 E-mail: stephane.meert@notaris-meert.be