De grenzen van de overheid Van “grote overheid” naar “grote samenleving” Jan Van Doren Adjunct-Directeur Kenniscentrum VOKA

Huidig systeem botst op limieten De overheid is terug, meer dan ooit -Brandweer in de financiële crisis -Architect nieuw industrieel beleid -Crisismanager op arbeidsmarkt -Investeerder -Zorgdiensten

Geen tijdelijke maar structurele trend -Hoe rijker, hoe meer overheid (Wet van Wagner) -Trap omhoog na elke crisis (Peacock & Wiseman) -Diensten steeds duurder (Wet van Baumol) -Hoe meer globaal, hoe meer overheid buffert -Hoe minder internationaal competitief, hoe meer overheid compenseert -Hoe hoger afhankelijksgraad (vergrijzing), hoe meer overheid zorg opneemt

Zorgdiensten groeien als kool (toename aandeel in loonmassa ) -Onderwijs: + 6% -Publieke diensten: + 9% -Gezondheidszorgen: + 16% -Maatschappelijke dienstverlening: + 42%

Opwaartste druk op Belgische overheid houdt aan -Vergrijzing -Tanende internationale concurrentiekracht

Zorg is de koekoek in het nest van de overheid.

Factuur gezondheidszorg + ouderenzorg (overheidsuitgaven in % BBP) Bron: Hoge Raad van Financiën, Studiecommissie voor de vergrijzing, ,1 M €

Factuur ouderenzorg (bijkomende overheidsuitgaven in prijzen 2012) Bron: ECOFIN, Ageing Report, ,8 M+3,6 M

Huidig model leidt tot vicieuze cirkel Toenemende kosten Toename publiek budget Hoge belastingen Economisch draagvlak krimpt

Overheidsoptreden geen garantie voor succes -Overheid mee aan bron financiële crisis/eurocrisis -Geen track record inzake industriebeleid -Anti-cyclisch beleid vaak symptoombestrijding -Overheid kan niet alle zorgnoden dekken

Ouderen op wachtlijst woonzorgcentra bron: onderzoeksbureau Ablecare, 2012

 De afgelopen 10 jaar tot Bijkomende bedden nodig de komende 10 jaar bron: ING studie 2011

Overheid heeft belangrijke rol in maatschappelijke doelstellingen -Rule of law: eigendomsrechten, veiligheid, rechtszekerheid (état gendarme) -Bestaanszekerheid (stabilisatie) -Sociale gelijkheid (herverdeling) -Publieke voorzieningen aanvullend aan de markt (allocatie)

Niet elke overheid even succesvol -“Waar voor uw geld” -“Why nations fail”: instituties en vertrouwen

“Waar voor je geld”- index (overheidsbeslag gerelateerd tot de duurzaamheidsindex) 1Switzerland2.0818Spain Australia1.1519Luxemburg New Zealand1.0920United States Korea1.0121United Kingdom Iceland0.9122Austria Japan0.8923Slovenia Ireland0.7524Poland Slovakia0.7325Czech Republic Norway0.5626Estonia Chile0.5327Denmark Canada0.5228France Germany0.3829Greece Sweden0.1130Belgium Finland0.1031Turkey Portugal0.1032Hungary Netherlands0.0833Italy Mexico0.04

Wat bepaalt of een land welvarend is of niet? inclusieve instituties versus extractieve instituties Inclusive institutions: Inclusive economic institutions…are those that allow and encourage participation by the great mass of people in economic activities that make best use of their talents and skills and that enable individuals to make the choices they wish. Extractive institutions “such institutions are designed to extract incomes and wealth from one subset of society to benefit a different subset.” Belang van instituties

VERTROUWEN ? Landin nationale regeringin regionale & lokale regering België38%57% Duitsland41%63% Denemarken42%70% Nederland47%57% Zweden59%61% Griekenland7%22% Spanje11%21%

From “big state” to “big society” “ We are in a transition from a big state to a small state, and from a small society to a big society”

Van “grote staat” naar “grote samenleving

-Verantwoodelijkheid individu -Rol middenveld -Ondernemerschap in (semi)publieke diensten -Overheid: van actor naar regisseur -Alles heeft een prijs

Belgisch/Vlaamse praktijk -Levenslang leren (leerrekening) -Vlaamse zorgverzekering -Familiale solidariteit -Ondernemerschap in zorgdiensten -Rekening rijden -Meer inzetten of groei

De grenzen van de overheid CEDERDIALOGEN Jan Van Doren Adjunct-Directeur Kenniscentrum VOKA