De conjunctuurindicatoren De kwartaalrekeningen en de conjunctuurenquêtes Isabelle Brumagne Jean-Paul Vonck Brussel, 21 oktober 2009

De economische activiteit omschrijven 2 / 34 Overzicht van de uiteenzetting 1. Wat dient er onder conjunctuur te worden verstaan? Waarom wordt ze geraamd? 2. Hoe wordt de conjunctuurontwikkeling geraamd? Traditionele statistieken versus conjunctuurenquêtes 3. De kwartaalrekeningen (principes, kalender, ramingsmethode) 4. De conjunctuurenquêtes (historiek, principes, opbouw v/d indicatoren) 5. Correcties voor seizoeninvloeden en kalendereffecten

De economische activiteit omschrijven 3 / 34 Conjunctuurcyclus  Conjunctuur = economische toestand op een bepaald ogenblik = schommeling van meerdere economische activiteiten vraag, tewerkstelling, enz.  Economische cyclus  Duur van een cyclus: 1,5 tot 8 jaar  Statistische indicatoren: - basisstatistieken (industriële productie, enz.) - kwartaalrekeningen - conjunctuurenquêtes t1t1 t2t2 t3t3 t4t4 1 cyclus tijd trend bbp dal expansie piek expansie recessie

De economische activiteit omschrijven 4 / 34 Belangrijkste conjunctuurindicatoren en hun verspreidingskalender (aantal dagen na afloop van het kwartaal) t -10t+30t+55t+70t+75t+120 * Enquête* Bbp- flashraming * Industriële productie * Btw- statistieken * 2e bbp- raming * Buitenlandse handel * 3e bbp- raming

De economische activiteit omschrijven 5 / 34 De kwartaalrekeningen en de conjunctuur- barometer van de Nationale Bank van België Bbp naar volume (linkerschaal) Veranderingspercentages t.o.v. het overeenstemmende kwartaal van het voorgaande jaar Afgevlakte curve Brutocurve Algemene conjunctuurindicator van de NBB (rechterschaal) Correlatie bbp - conjunctuurcurve 0,84

De economische activiteit omschrijven 6 / 34 Nut van de conjunctuurindicatoren Evaluatie van de conjuncturele toestand  Versnelling / vertraging van de economische groei  Keerpunten van de conjunctuurcyclus  Oorzaken en bepalende elementen (binnenlandse vraag, buitenlandse vraag, industrie, diensten, enz.)  Vooroplopende eigenschap (bv. België t.o.v. Europa) Voorspellingen en vooruitzichten van de toekomstige bbp-groei  Informeel (grafiek)  Volgens een model

De economische activiteit omschrijven 7 / 34 Keerpunten: de Belgische indicator als voorop- lopende indicator voor de Europese economie

De economische activiteit omschrijven 8 / 34 Kwartaalrekeningen exhaustieve statistieken (totale populatie)  resultaten worden pas op termijn verkregen (hoewel flink ingekort) + revisies  ex-post kwantitatief volledig en coherent beeld Conjunctuurenquêtes steekproef  real-time informatie (geen grondige maar snelle enquêtes over de lopende maand) + geen revisie  onmiddellijk kwalitatief onvolledig beeld

De economische activiteit omschrijven 9 / 34 De kwartaalrekeningen

De economische activiteit omschrijven 10 / 34 Doelstellingen van de kwartaalrekeningen  Enige volledige en coherente korte-termijnindicatoren (samenvoegen van de informatie uit verschillende statistische bronnen)  Informatiebron voor de economische schommelingen:  Observatie van vroegere conjunctuurcycli  Uitgangspunt voor vooruitzichtswerk

De economische activiteit omschrijven 11 / 34  Kwartaalrekeningen = "deel van de nationale rekeningen, consistente set van transacties, rekeningen en saldi op kwartaalbasis"  Zelfde principes / zelfde definities dan de jaarlijkse nationale rekeningen ( => ESR 1995 ) Bron: "Handbook on Quarterly National Accounts" Eurostat, 1999 Definities

De economische activiteit omschrijven 12 / 34  Vereenvoudigde structuur  Totale economie  7 bedrijfstakken  Grote aggregaten  Indirecte ramingsmethode: omzetting van jaar- naar kwartaalcijfers  Focus: groei / volume Drie belangrijke verschillen

De economische activiteit omschrijven 13 / 34 Publicatiekalender (aantal dagen na afloop referentiekwartaal) "Flash"-raming van de bbp-groei t+30bbp-groeicommuniqué Kwartaalaggregatent+70 3 invalshoeken + rekeningenstelsel + arbeidsmarkt communiqué + Belgostat Kwartaalrekeningent invalshoeken + rekeningenstelsel + arbeidsmarkt + overheidssector communiqué + Belgostat + papier

De economische activiteit omschrijven 14 / 34 Revisieprocedures  3 redenen tot revisie:  Wijziging in de jaarlijkse nationale rekeningen  Update basisgegevens  Correctie voor seizoeninvloeden

De economische activiteit omschrijven 15 / 34 Algemene methode: de indirecte methode (of omzetting van jaar- naar kwartaalcijfers)  Verantwoording: de basisbronnen van de jaarlijkse nationale rekeningen zijn niet beschikbaar op kwartaalbasis  3 fases:  Keuze van de kwartaalindicator  Kalibratie: de evolutie van de kwartaalindicator afstemmen op de jaarreeks  Afstelling: de verschillen tussen de gekalibreerde indicator en de jaarreeks worden over de 4 kwartalen verdeeld

De economische activiteit omschrijven 16 / 34 De drie invalshoeken van het bbp - Productie  Raming van de toegevoegde waarde per bedrijfstak  Belangrijkste indicatoren  Volumes (waarden = volumes x prijzen)  Industriële productie (landbouw, industrie)  Waarden (volumes = waarden / prijzen)  Btw-omzet (diensten over het algemeen)  Prijzen  Prijzen van de industriële productie  Consumptieprijzen

De economische activiteit omschrijven 17 / 34 De drie invalshoeken van het bbp - Bestedingen  Consumptieve bestedingen van de particulieren en van de overheid / investeringen / in- en uitvoer / veranderingen in voorraden (verschaft het evenwicht met de productieoptiek)  Belangrijkste indicatoren  Waarden (volumes = waarden / prijzen)  Btw (consumptieve bestedingen en investeringen)  Betalingsbalans (in- en uitvoer van diensten en toerisme)  Volumes (waarden = volumes x prijzen)  Buitenlandse handel (in - en uitvoer van goederen)  Prijzen  Consumptieprijzen  Productieprijzen van de investeringsgoederen  Prijzen van de buitenlandse handel

De economische activiteit omschrijven 18 / 34 De drie invalshoeken van het bbp - Inkomens  Beloning van werknemers / bruto exploitatieoverschot en bruto gemengd inkomen / nettobelastingen op productie en invoer  enkel tegen lopende prijzen  de som van het bruto exploitatieoverschot en het bruto gemengd inkomen verschaft het evenwicht met de productieoptiek  Indicatoren  RSZ (beloning van werknemers = brutolonen + werkgeversbijdragen)  gegevens van de overheid (nettobelastingen)

De economische activiteit omschrijven 19 / 34 Statistieken m.b.t. de arbeidsmarkt en de werkgelegenheid  Verschil: directe raming  7 bedrijfstakken (A7) / loontrekkenden & zelfstandigen / binnenlandse en nationale werkgelegenheid / arbeidsvolume werknemers (aantal gewerkte uren)  Indicatoren:  Gedetailleerde gegevens RSZ  RSVZ  Na 70 dagen: econometrische raming

De economische activiteit omschrijven 20 / 34 Statistieken m.b.t. de arbeidsmarkt - Lonen  Totale beloning van werknemers (D.1) voor 7 bedrijfstakken (A7)  Indicatoren:  Gedetailleerde gegevens RSZ  Gegevens overheid  Aantal werkzame personen  Indexcijfer van de conventionele lonen

De economische activiteit omschrijven 21 / 34 De conjunctuurenquêtes

De economische activiteit omschrijven 22 / : Start conjunctuurenquêtes van de NBB n.a.v. een verzoek van het VBO 1962: Start harmonisatie van de enquêtes door de EU Vanaf 1970: Van naar ruim ondernemingen 1972, 1983, 1990: Opeenvolgende revisies van de conjunctuurindicator 1994: Uitbreiding enquête naar dienstverlening aan bedrijven 1999: Publicatie van een artikel in The Wall Street Journal: de conjunctuurindicator van de NBB is een goede voorspeller van de economische groei in het eurogebied 2009: Laatste methodologische revisie van de conjunctuurindicator Historisch overzicht

De economische activiteit omschrijven 23 / 34 Principe Op regelmatige tijdstippen een representatief staal van economische actoren (ondernemingen en huishoudens) op snelle en betrouwbare wijze ondervragen teneinde informatie te verzamelen over de conjunctuur en de te verwachten korte-termijnontwikkeling (detectie van keerpunten) (eenvoudige kwalitatieve vragen, bv. werkgelegenheid, activiteit,...).

De economische activiteit omschrijven 24 / 34 Enquêtes van de Nationale Bank van België FrequentieEnquêteResultaatSinds MaandelijksConjunctuurenquêteConjunctuurindicator1954 ConsumentenenquêteConsumentenvertrouwen1985 Driemaandelijks Peiling naar de productiecapaciteit in de verwerkende nijverheid Bezettingsgraad van het productievermogen 1962 Enquête naar de kredietverlening en kredietvoorwaarden (Bank Lending Survey en enquête bij de ondernemingen) Volgens de perceptie langs de aanbodzijde (banken) 2002 Volgens de perceptie langs de vraagzijde (ondernemingen) Zesmaandelijks Investeringsenquête Jaargroei investeringen 1958 Jaarlijks Algemene informatie (economische bestemming, financiering en determinanten van de investering) Eenmalige enquêtes: bv. prijszettingsgedrag bij de Belgische bedrijven (maart 2004), loonvorming in de Belgische ondernemingen (oktober 2007). Enquêtes op vertrouwelijke basis: enquête bij de architecten (bouwontwerpen), trimesteriële conjunctuurenquête in de bouw, enquête naar de omzet van de handel in bouwmaterialen en meubelen. 1 Op basis van 2 vragen (tevredenheidsgraad over en verloop van de kredietvoorwaarden). Deze vragen werden voorheen opgenomen in de investeringsenquête van het najaar (op jaarbasis sinds 2002), maar maken nu deel uit van een afzonderlijke enquête die bij de ondernemingen op kwartaalbasis wordt afgenomen.

De economische activiteit omschrijven 25 / 34 Metadata per bedrijfstak (2006) Bedrijfstakken Verwerkende nijverheid HandelBouwDiensten Sinds Populatie (totale) 1 22,93633,10029,83127,888 Steekproef1,9501,3001,0501,100 Dekkingsgraad (pct.) Responsgraad (pct.) Aantal ondernemingen die een jaarrekening neerlegden bij de Balanscentrale. 2 In procenten van de totale omzet (industrie, handel) of van de werkgelegenheid (bouw, diensten) in de bedrijfstak.

De economische activiteit omschrijven 26 / 34 Soorten vragen in de conjunctuurenquête  Recente ontwikkelingen  Activiteit / omzet  Werkgelegenheid  Prijzen  Beoordelingen  Activiteit / omzet  Vooruitzichten  Activiteit / omzet  Totale vraag  Werkgelegenheid  Prijzen

De economische activiteit omschrijven 27 / 34 Recente ontwikkelingen  Uw productietempo is t.o.v. vorige maand:  versneld  onveranderd gebleven  vertraagd

De economische activiteit omschrijven 28 / 34 Beoordelingen  Uw activiteit is voor de periode van het jaar:  hoger dan normaal  normaal  lager dan normaal

De economische activiteit omschrijven 29 / 34 Vooruitzichten  In de komende 3 maanden zal uw activiteit:  belangrijker zijn  even belangrijk zijn  minder belangrijk zijn dan gewoonlijk gedurende die periode van het jaar

De economische activiteit omschrijven 30 / 34 Berekening brutoresultaten +=─

De economische activiteit omschrijven 31 / 34 +=-saldo vraag vraag vraag vraag

De economische activiteit omschrijven 32 / 34 Aggregatie brutoresultaten totaal sectoren subsectoren globalisatie producten individuele antwoorden

De economische activiteit omschrijven 33 / 34 Correctie voor seizoen- en kalenderinvloeden  Waarom een correctie?  Correctie voor kalendereffecten  Standaardkalender  Lengte van de kwartalen / aantal en aard werkdagen (1 tot 6 regressievariabelen) / Paseneffect  Correctie voor seizoeninvloeden

De economische activiteit omschrijven 34 / 34 Cvs cjo: voorbeeld voor de bedrijfstak "Machines, apparaten en werktuigen"

De economische activiteit omschrijven 35 / 34 De kwartaalrekeningen en de conjunctuur- barometer van de Nationale Bank van België Bbp naar volume (linkerschaal) Veranderingspercentages t.o.v. het overeenstemmende kwartaal van het voorgaande jaar Afgevlakte curve Brutocurve Algemene conjunctuurindicator van de NBB (rechterschaal) Correlatie bbp - conjunctuurcurve 0,84