Volgende dia is: Voorstellen Openingsdia Volgende dia is: Voorstellen IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011

Voorstellen Wie zijn wij, de trainers Wie zijn de cursisten Op welke afdeling ben je werkzaam? Wat is je taak binnen de afdeling? Heb je de IKR cursus ‘Crisisinterventie in de oncologie’ gevolgd? Wat verwacht je van deze training? Wat zijn je leerdoelen voor deze training? Verpleegkundige Tijd circa 5-10 minuten, afhankelijk van de groepsgrootte Werkwijze: Eerst voorstellen van de trainers: wie ben je, welke taken/wat doe je in het ziekenhuis, in hoeverre heb je te maken met (het signaleren van) psychosociale problemen. Aan cursisten vragen de aandachtspunten te bekijken en het laatste aandachtspunt ieder voor zich laten opschrijven. Het formuleren van verwachting cq leerdoelen is belangrijk voor de evaluatie aan het einde van de training; eventueel ook te gebruiken voor in de portfolio. Vervolgens een rondje maken. Laatste punt eventueel aantekeningen maken over wat zij wensen of hoe ze er over denken. Bespreekpunten: Eventueel kort reageren op de verwachtingen of verwijzen naar hoe dit in de training aan de orde komt. Opmerking: Wanneer de verwachtingen geheel anders zijn dan de inhoud van de training dan dit wel verduidelijken naar de cursist zodat zij geen verkeerde verwachting heeft. Volgende dia is: Opzet van de training 2 IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011 IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011

Opzet van de training Onderwerpen: Psychosociale zorg (PSZ) Signaleren psychosociale problemen Draagkracht en Draaglast De Lastmeter (thermometer en probleemlijst) Risicofactoren voor distress Integrale zorgverlening, wie doet wat Multidisciplinair overleg Gesprekspunten: Het kunnen bespreken van de Lastmeter met de patiënt Het adequaat verwijzen Het leveren van integrale zorg als taak van de verpleegkundige Verpleegkundige Werkwijze: Korte uitleg geven over de opzet van de training met de onderwerpen en gesprekspunten. Bespreekpunten: Aangeven dat de training uit twee bijeenkomsten bestaat. De nieuwe richtlijn ‘Detecteren behoefte psychosociale zorg’ (VIKC,2009) is er in verwerkt. Hierover straks meer (zie Achtergrond ontstaan training, dia 5+6). Naast informatie ook veel oefenen om vertrouwd te raken met de Lastmeter en de benodigde gespreksvaardigheden. Het aspect ‘Vertrouwelijkheid’ bespreken en afspraken over maken hetgeen besproken is dat dit binnen de groep blijft. Volgende dia is: Doel van de training 3 IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011 IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011

Doel van de training Het kunnen afnemen en interpreteren van de Lastmeter (thermometer en probleemlijst). Het aanleren van vaardigheden bij het bespreken van de Lastmeter met de oncologische patiënt. Het kunnen formuleren van een psychosociale consultvraag. Het adequaat kunnen verwijzen van oncologische patiënten. Verpleegkundige Werkwijze: Dia alleen laten lezen. Bespreekpunten: Met de oncologische patiënt de ingevulde Lastmeter kunnen bespreken in het bijzonder de hoge en lage scores aan de hand van doorvraagtechnieken om meer informatie te verkrijgen; Met psychosociale consultvraag wordt bedoeld het ‘in consult vragen’ van overige disciplines zoals medisch maatschappelijk werk, psycholoog. Deze disciplines worden in de tweede bijeenkomst besproken. Volgende dia is: Achtergrond ontstaan training 4 IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011 IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011

Achtergrond ontstaan training Nationaal Plan Kankerbestrijding (NPK, 2005 - 2010) Rapport: Zorgketen voor kankerpatiënten moet verbeterd worden (IGZ, maart 2009) Landelijke richtlijn ‘Detecteren behoefte psychosociale zorg’ (VIKC, 2009) Verpleegkundige Werkwijze: Kort vertellen waarom er een algemeen signaleringsinstrument is gekomen voor het detecteren van de psychosociale zorgbehoefte. Bespreekpunten en/of achtergrondinformatie: In 2004 is het Nationaal Programma Kankerbestrijding (NPK) gepresenteerd, een rapport dat is geschreven door samenwerking van de Vereniging van Integrale Kankercentra, KWF- Kankerbestrijding, Ministerie van VWS, de Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties en Zorgverzekeraars Nederland. In dit plan is het beleid voor de jaren 2005-2010 vastgelegd om de kankerbestrijding en zorg voor kankerpatiënten te verbeteren. In het deelplan ‘Patiëntenvoorlichting en Psychosociale Zorg’ is een algemene invoering van een gevalideerd instrument voor psychosociale signalering ten doel gesteld. Het rapport van het IGZ sluit hier op aan. Zij dwingen ziekenhuizen met een datum om het instrument te gaan gebruiken. Dit zorgt er voor dat ziekenhuizen zich dienen te verdiepen in de nieuwe richtlijn (zie volgende dia) die in najaar 2009 is uitgekomen. Deze richtlijn wil bewerkstelligen dat bij alle volwassen patiënten met kanker die ambulante zorg ontvangen in een ziekenhuis op systematische wijze psychosociale behoefte aan zorg wordt gesignaleerd ofwel er sprake is van distress en dat waar gewenst zij worden doorverwezen naar passende hulpverleners. Ook geeft het IGZ rapport aan dat er een casemanager dient te komen voor de patiënt. In het rapport wordt niet duidelijk aangegeven wie deze rol gaat vervullen. Het zou kunnen zijn dat dit een taak wordt voor een specialistisch verpleegkundige. Volgende dia is: Programma 1e bijeenkomst IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011

Programma 1e bijeenkomst Informatie over: Psychosociale zorg, wat houdt het in, waarom en wie geven het. Psychosociale signalering, signaleringsinstrument, risicogroepen. Activiteiten: In vijf stappen oefenen met de Lastmeter Verpleegkundig trainer Werkwijze; Ter kennisgeving, dia alleen laten zien, zie bespreekpunten. Bespreekpunten: Een klein deel van deze bijeenkomst bestaat uit geven van informatie over onderwerpen die nodig zijn om de lastmeter te kunnen bespreken met de patiënt. Onderwerpen die aan de orde komen zijn gericht psychosociale zorg voor de kankerpatiënt en het nut van psychosociale signalering. Het overgrote deel van de bijeenkomst bestaat uit het doen van opdrachten om vertrouwd raken met de Lastmeter. In de 2e bijeenkomst komt de lastmeter wederom uitgebreid aan de orde. Dan worden situaties besproken die je in de praktijk tegen kan komen. Vraag aan de groep (ter voorbereiding voor de volgende dia): Wat houdt psychosociale zorg in? Volgende dia is: Begrip Psychosociale zorg (PSZ) 6 IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011 IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011

Begrip Psychosociale zorg (PSZ) Psychosociale oncologische zorg is gedefinieerd als “het geheel aan activiteiten dat ontplooid wordt om een persoon met kanker en diens naasten te ondersteunen in het streven naar behoud en verbetering van kwaliteit van leven op lichamelijk, psychisch, sociaal, maatschappelijk en spiritueel gebied tijdens de ziekte en de periode er na”. (Landelijke richtlijn: Detecteren behoefte psychosociale zorg, VIKC, 2009) Psycholoog of beiden Werkwijze: Dia laten lezen. Variant: Vóór het laten zien van deze dia, met de groep gezamenlijk tot een begripsomschrijving komen op basis van eigen werkervaring en met doorvragen van de begeleiding. Vervolgens deze dia laten zien. Bespreekpunten: Integrale zorg wordt hierin duidelijk. De begripsomschrijving komt uit de landelijke richtlijn. Volgende dia is: groepsopdracht over Functie psychosociale zorg voor patiënten (1v2) IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011

Functie psychosociale zorg voor patiënten (1v2) Vraag: Waarom moet er aandacht zijn voor psychosociale zorg? Beiden Tijdsduur (in groepjes) circa 5 minuten. Doel van de opdracht is bewustwording en vertaling naar de praktijk van het begrip psychosociale zorg Werkwijze: De vraag gelijk plenair bespreken OF even in groepjes van twee à drie deelnemers dit laten beantwoorden: Waarom moet er aandacht zijn voor psychosociale zorg? Dit bekijken vanuit het patiëntenperspectief. De antwoorden inventariseren op een flap. Bespreekpunten: Geen. Antwoorden, zie volgende dia Volgende dia is: Functie psychosociale zorg voor patiënten (2v2) IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011

Functie psychosociale zorg voor patiënten (2v2) Bevordert een betere probleemhantering en aanpassing aan ziekte Vergroot het gevoel van controle over situatie Optimaliseert de somatisch behandeling Versterkt de draagkracht en kwaliteit van leven Psycholoog Werkwijze: Bespreken de aandachtspunten. Per punt kort uitleggen vanuit het patiëntenperspectief. Bespreekpunten: Vanuit de vraag van de vorige dia zijn dit enkele redenen voor het geven van psychosociale zorg. De confrontatie met kanker brengt een enorme draaglast teweeg. Niet alleen lichamelijk wordt iemand ondermijnd, het ziek zijn verstoort ook de balans in het psychische en sociale functioneren. Volgende dia is: Opdracht (vragen over hoe ben je zelf op dit moment bezig met psz) 9 IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011 IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011

Opdracht Wat lever je zelf aan psychosociale zorg? Op welk moment bied je nu psychosociale zorg aan? Hoe signaleer je op dit moment of een patiënt psychosociale zorg nodig heeft? Beiden Tijdsduur: circa 10 minuten; 5 minuten in groepjes of 10 minuten gelijk plenair Doel van de opdracht is bewustwording over wat zij zelf doen aan psz. Werkwijze: Plenair de vragen bespreken en doorvragen om het begrip psychosociale zorg helder te krijgen Variant: In groepjes van 3 à 4 personen de vragen met elkaar uitwisselen. Bij voorkeur groepjes formeren van verschillende afdelingen. Uitkomsten door de groepjes op flap laten zetten en ophangen in de ruimte. Nabespreken plenair. Bespreekpunten: Geen. Opmerking: de Lastmeter wordt later besproken. Volgende dia is: Emotionele verwerking van kanker in fasen 10 IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011 IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011

Emotionele verwerking van kanker in fasen Op verschillende momenten in het ziekteproces zijn er emoties die verwerking en aanpassingsvermogen vragen van de patiënt en zijn naasten. De momenten rond: de diagnose begin van de behandeling afsluiting van de behandeling vaststelling van terugkeer van de ziekte of uitzaaiing gevorderde ziekte en leven met uitzicht op de dood Psycholoog Werkwijze: Vertellen waarom juist deze momenten meer emotie geven en benadrukken dat emoties erbij horen respectievelijk ‘normaal’ zijn. Bespreekpunten; Zie werkwijze. Volgende dia is: Balansmodel Draaglast en draagkracht 11 IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011 IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011

Balansmodel Draagkracht-Draaglast Psycholoog Werkwijze: Dia laten zien en besprekpunten bespreken. Bespreekpunten: De psychische klachten bij oncologische patiënten kunnen voor een verstoord evenwicht tussen draaglast en draagkracht zorgen. Volgende dia geeft aan uit welke aspecten draaglast en draagkracht is opgebouwd. Volgende dia is: Draaglast en draagkracht IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011

Draaglast en draagkracht Draaglast en draagkracht worden bepaald door: A. Ziektekenmerken Fasen Behandeling B. Persoonskenmerken Leeftijd Levensfase Persoonlijkheid Copingstrategie Kwaliteit van het sociaal netwerk Eerdere life-events Psycholoog Werkwijze: Dia laten zien en vragen naar onduidelijkheden. Bespreekpunten: Draagkracht is hoe sterk men is; Draaglast is wat men te dragen heeft. Ziektekenmerken: een slechte prognose is ingrijpend. De zwaarte van de behandeling kan de draaglast overtreffen Andere factoren die de draagkracht kunnen bepalen zijn: Persoonlijkheid van de patiënt: leeftijd en levensfase waarin de patiënt zich bevindt bijvoorbeeld in vruchtbare leeftijd of niet; zorgtaken. Netwerk of systeem van de patiënt: in hoeverre is er steun uit het sociaal netwerk; de kwaliteit is wat je zelf voelt aan steun. Eerdere schokkende gebeurtenissen die in het leven hebben plaatsgevonden zoals overlijden naasten, incestervaringen Wanneer er bij deze punten de gebeurtenis de overhand heeft iets plaatsvindt en het normale functioneren belemmert of zodanig beïnvloed dat dit moeilijk gaat ontstaat er een bepaalde mate van disstress. Je bent dan uit balans, dit kan tijdelijk zijn of langer duren afhankelijk van hoe de ziektekenmerken en persoonskenmerken (zie dia) hier een rol spelen. De last die kankerpatiënten kunnen ervaren op lichamelijk, emotioneel, sociaal, praktisch en levensbeschouwelijk gebied kan worden samengevat in de term distress. Zie ook dia 11 (de emotionele momenten die extra spanning veroorzaken). Opdracht: Bedenk in een groep van twee à drie deelnemers welke ziekte en persoonskenmerken een rol kunnen spelen. Tijd 5 minuten. Plenair bespreken en eventueel op een flap zetten. Voorbeelden voor de uitkomst, zie de volgende dia. Volgende dia is: Risicofactoren psychosociale problematiek IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011

Risicofactoren psychosociale problematiek Persoonsgebonden: Jonge leeftijd Alleenstaand, gescheiden Weduwe / weduwnaar Alleenwonend Relatieproblematiek Met kinderen jonger dan 21 jaar Financiële problemen Gebrek aan sociale steun Arts wordt niet als steun beleefd Psychiatrische / psychologische behandelvoorgeschiedenis Opeenvolgende levensgebeurtenissen Genotmiddelenmisbruik (alcohol / drugs) Ziektegebonden: Ten tijde van de diagnose Terugkeer van de ziekte Gevorderde ziekte Slechte prognose Meer bijwerkingen van de behandeling Vermoeidheid Chronische pijn Functionele beperkingen Andere aanwezige ziekten Erfelijke vorm van kanker Beiden Werkwijze: Dia laten zien en vergelijken met wat er in de subgroepen respectievelijk plenair is genoemd. De dia heeft niet de intentie volledig te zijn. Bespreekpunten: Geen. Volgende dia is: Gevolgen bij patiënten met distress IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011

Gevolgen bij patiënten met distress Patiënten die distress ervaren: Hebben een lagere kwaliteit van leven. Hebben meer moeite met het nemen van beslissingen over hun behandelingen. Houden zich minder aan behandelingsvoorstellen. Hebben vaker medische zorg nodig. Zijn minder tevreden over de verleende medische zorg. Psycholoog Werkwijze: Dia laten zien. Vragen naar herkenning en eigen voorbeelden met patiënten. Bespreekpunten; Geen. Volgende dia is: Signaleren van distress IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011

Signaleren van distress Bij een ernstige vorm van distress lukt het iemand niet langer meer om zijn functioneren op peil te houden. De Lastmeter is een middel om distress te signaleren. Psycholoog Werkwijze: Dia laten zien; Bespreekpunten en achtergrondinformatie; Signalering van distress door de basisbehandelaars moet zich richten op veel voorkomende adaptatie problemen en nadrukkelijk niet op het vroegtijdig opsporen van psychopathologie. Patiënten dienen benaderd te worden vanuit de vraag hoe hun draagkracht (coping) geoptimaliseerd kan worden en hun draaglast kan verminderen. Het hoofddoel van de richtlijn is integrale zorg aanbieden. In de richtlijn wordt beschreven hoe dit gerealiseerd kan worden: welk instrument behulpzaam is bij het signaleren en hoe dit instrument ingezet kan worden. Het instrument waarvoor is gekozen is de Lastmeter deze bestaat uit een thermometer en een probleemlijst. Bij ernstige distress speelt distresshantering (coping) een rol. Lukt dit niet of onvoldoende dan is er sprake van decompensatie, falende coping of demoralisatie. Dit vraagt een nadere analyse van omgaan en naar de oorzaken zoeken van de ontstane distress. Hiervoor is een doorverwijzing naar een gespecialiseerde psychosociale hulpverlener zinvol. Volgende dia is: Behoefte aan ondersteuning IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011

Behoefte aan ondersteuning 47% van alle patiënten geeft aan last te hebben op lichamelijk, mentaal, sociaal of spiritueel gebied tijdens de behandeling, in de controlefase of nadat het hele behandeltraject is afgesloten waardoor verwijzing noodzakelijk is (Tuinman et al, 2008). 10% van alle kankerpatiënten maakt gebruik van ondersteunende diensten (Tuinman et al, 2008). Psycholoog Werkwijze: Dia laten zien. Bespreekpunten: Uit onderzoek blijkt dat de meeste patiënten goed in staat zijn om een bepaalde mate van distress te verwerken. Maar een aanzienlijk deel van alle patiënten (25-40%) ervaart veel last op lichamelijk, psychisch, sociaal of spiritueel gebied. Voor deze mensen zou doorverwijzing naar een gespecialiseerde psychosociale hulpverlener kunnen helpen. Het blijkt echter dat slechts 10% van alle kankerpatiënten gebruikmaakt van ondersteunende diensten op psychosociaal gebied. Ook patiënten met een hoge score op de Lastmeter daarvan blijkt uit onderzoek (Tuinman M et al; Cancer 2008) dat 57% niet doorverwezen wil worden. Zie voor redenen volgende dia. Volgende dia is: Redenen geen gebruik van psychosociale zorg (psz) IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011

Redenen geen gebruikmaken van PSZ Problemen niet onderkend door artsen en/ of verpleegkundigen vanwege: drukte geen medisch probleem PSZ leveren kost teveel tijd gebrek aan gespreksvaardigheden geen verwijsinzicht Patiënten geven zelf niet aan behoefte aan zorg nodig te hebben door: bang voor stigma de arts niet lastig willen vallen niet weten hoe er over te praten Beiden Werkwijze: Dia laten zien en vragen naar onduidelijkheden. Bespreekpunten: Somatisch behandeling voor patiënten staan soms op de voorgrond. Patiënten hebben geen tijd om stil te staan bij psz dan kan een duwtje of een spiegel nodig zijn. Volgende dia is: de Lastmeter IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011

De Lastmeter komt zo meteen uitgebreid aan de orde. Verpleegkundige Werkwijze: Dia laten zien. Bespreekpunten: De Lastmeter komt zo meteen uitgebreid aan de orde. Volgende dia is: Kenmerken Lastmeter als signaleringsinstrument IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011

Kenmerken Lastmeter als signaleringsinstrument Kort Individueel interpreteerbaar Meet distress in de brede zin Kankergeneriek Toepasbaar voor volwassen patiënten Betrouwbaar / valide Haalbaar en hanteerbaar Indicatie voor verwijzing Is door patiënt zelf in te vullen Beiden Werkwijze: Dia laten zien, en per aandachtpunt kort nagaan. Zie bespreekpunten. Bespreekpunten: Om distress te signaleren bij volwassen patiënten met kanker in de ambulante zorg gedurende het gehele ziekteproces zijn er een aantal criteria opgesteld (komend uit onderzoeken) waar een signaleringsinstrument aan moet voldoen. Deze criteria die hier genoemd staan zijn van toepassing voor de keuze voor de Lastmeter als signaleringsinstrument. ‘Kort’ geeft aan dat het voor de patiënt snel moet kunnen worden ingevuld. ‘Kankergeneriek’ dat wil zeggen voor alle soorten kanker en dus niet tumor-specifiek. ‘Betrouwbaar / valide’ geeft aan dat het instrument in Nederland in zijn eigen vorm wetenschappelijk is onderzocht: het meet wat deze dient de meten (betrouwbaar) en is bruikbaar in diverse culturen/omgevingen (valide). Een signaleringsinstrument is een middel om de juiste zorgbehoefte in te schatten en is geen doel op zich. De Lastmeter met de thermometer en de items op de probleemlijst is op basis van deze kenmerken gekozen als signaleringsinstrument. Volgende dia is: deel Lastmeter – deel Thermometer IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011

De Lastmeter deel thermometer Beiden Werkwijze: Dia laten zien. Bespreekpunten: De Lastmeter bestaat uit twee delen: thermometer en probleemlijst. Redenen hiervoor zijn ondermeer dat deze vorm is gevalideerd nationaal en internationaal en dat dit volgens onderzoek de meest geschikte vorm is om distress te signaleren bij volwassen patiënten met kanker. Volgende dia is: De Lastmeter – deel Probleemlijst IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011

De Lastmeter deel probleemlijst Beiden Werkwijze: Dia laten zien. De items op hoofdpunten benoemen. (In de tweede bijeenkomst komt dit uitgebreid terug en wordt het nader uitgewerkt.) Bespreekpunten Bij de probleemlijst zie je de gebieden/domeinen waarop de patiënt kan aangeven op welke gebieden zij al dan niet een probleem ervaart. Volgende dia is: Oefening stap 1- het uitreiken van de lastmeter IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011

Oefening Stap 1 - Het uitreiken van de lastmeter Verpleegkundige legt de opdracht uit, psycholoog doet de plenaire bespreking. Tijd voor de uitvoering: maximaal 5 minuten. Werkwijze: Voor de gehele groep. Groep in tweeën delen. De helft van de groep krijgt een lege lastmeter. Deze groep bekijkt de lastmeter met de items goed. De groep die geen lasmeter heeft schrijft op of bespreekt met elkaar wat het nut is van de lastmeter. Degenen met de lege lastmeter geeft deze aan degene met geen lastmeter. Zij introduceert de lastmeter en vraagt aan degene zonder lastmeter om deze in te vullen en/of mee te nemen bij de afspraak. Einde oefening. Plenair bespreken Ingaan op hoe doe je de introductie: wat zeg je daarbij, wat wil je dat de patiënt doet, hoe weet je dat je uitleg duidelijk overkomt op de patiënt. Volgende dia is: Oefening stap 2- het ontvangen van de lastmeter IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011

Oefening Stap 2 Het ontvangen van de lastmeter Bespreek in het groepje: Wat zie je op deze lastmeter? Wat vindt je er bijzonder aan? Verpleegkundige legt opdracht uit, psycholoog doet de plenaire bespreking Totale tijd voor de uitvoering 10 minuten: vijf minuten per lastmeter Werkwijze: Voor stap 2 zijn groepjes nodig bestaande uit twee deelnemers. Ieder groepje ontvangt een ingevulde lastmeter, de vier/vijf verschillende lastmeters worden willekeurig uitgedeeld. Per groepje bespreken zij de lastmeter op: - wat zie je? - wat is er bijzonder aan? In het kort schrijven ze dit op. Na vijf minuten geeft het groepje de lastmeter door aan het groepje rechts van hun. Op deze wijze krijgt ieder groepje een nieuwe lastmeter met een andere problematiek. Bij elke nieuwe lastmeter bespreekt het groepje de twee vragen en schrijft dit in het kort op. Tijd hiervoor is 5 minuten. Einde groepsopdracht. Plenair bespreken. Ingaan op: wat viel je op bij de verschillende ingevulde lastmeters? wat zou je doen als je deze lastmeter ontvangt van de patiënt? wat doe je als de ingevulde lastmeter onvolledig is ingevuld? Volgende dia is: Oefening stap 3 – het bespreken van de lastmeter IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011

Oefening Stap 3 Het bespreken van de lastmeter Bespreek in het groepje: Wat valt je op bij deze lastmeter? Waarover zou je wat aan de patiënt willen vragen? Hoe formuleer je deze vragen? Verpleegkundige legt de opdracht uit, psycholoog doet de plenaire bespreking Totale tijd voor de uitvoering 25 minuten: 5 minuten gezamenlijk voorbereiden, 7 minuten voor het 1e gesprek; 3 minuten evaluatie, 7 minuten gesprek 2e ronde, 3 minuten evaluatie. Werkwijze: Voor stap 3 zijn groepjes nodig bestaande uit twee of drie deelnemers (afhankelijk van de groepsgrootte) Van het groepje bestaande uit 3 personen, speelt een de patiënt en de andere twee zijn de vragers. De vragers spelen samen de rol van verpleegkundige die het gesprek voert met de patiënt. Er wordt een nieuwe lastmeter ingebracht (een van de vier, zie benodigdheden). Met z'n drieën deze lastmeter bekijken op: wat valt je op? wat zou je er over willen vragen, met welk doel? hoe stel je deze vragen? (formuleren) Na deze voorbereiding wordt het gesprek in het 'echt' gespeeld. Een speelt de patiënt, de andere twee spelen samen de verpleegkundige die de lastmeter ontvangt en deze bespreekt met de patiënt. Zij kunnen beurtelings de vragen stellen of halverwege de tijd wisselen. De gehele lastmeter wordt besproken. Dus ook de hulpvraag met wel of geen hulp nodig. Einde gesprek. Het groepje evalueert zelf kort: hoe het ging (3 minuten). Hierna wisselen van lastmeter. Ieder groepje geeft zijn lastmeter door naar rechts. Als het goed is heeft nu ieder groepje de vier variaties van de lastmeter gehad. In de 2e ronde wordt het gesprek gelijk gevoerd. Een ander speelt de patiënt en brengt de nieuwe lastmeter mee. De twee andere doen samen het gesprek en stellen afwisselend de vragen of wisselen halverwege de tijd. Het gesprek wordt afgesloten met de hulpvraag. Einde gesprek. Het groepje evalueert eerst zelf weer hoe het ging met vragen als: wat ging goed? waar liep je tegen aan? wat vond je anders gaan dan in de eerste ronde? Plenair bespreken, per groepje en gezamenlijk. Ingaan op: de geconstateerde moeilijkheden en het doorvragen krijg je voldoende informatie over de ingevulde lastmeter. Volgende dia is: Oefening stap 3 en 4 – bespreken lastmeter en hulpvraag inzichtelijk krijgen IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011

Oefening Stap 3 en 4 Het bespreken van de lastmeter De hulpvraag inzichtelijk krijgen Verpleegkundige legt de opdracht uit en speelt de patiënt; psycholoog doet de plenaire bespreking Totale tijd voor de uitvoering 20 minuten: 5 minuten voorbereiden vragen, 10 minuten gesprek (dit is de daadwerkelijke tijd voor het gesprek); 5 minuten bepalen hulpvraag met argumenten Een voorbeeld gesprek met een doorsnee lastmeter gespeeld door de begeleiders, de psycholoog en de (coördinerend) oncologieverpleegkundige of np oncologie. Doel: het verwerken respectievelijk borgen van bovenstaande oefening en de handvatten uit de plenaire bespreking. Voorbereiding. De groep indelen in tweetallen. Elk tweetal krijgt een item van de probleemlijst toegewezen en formuleert hierover twee vragen. Aangeven dat zij verantwoordelijk zijn voor de inhoud van dit item en dus voldoende informatie hierover krijgen. Tijdens het rollenspel wordt een of meerdere vragen gesteld om zo voldoende antwoord te krijgen, er mag worden doorgevraagd. De verpleegkundig trainer speelt de rol van de patiënt; de psycholoog leidt het gesprek. Rollenspel spelen: Een van de twee begint met het bespreken van de lastmeter met de patiënt. Hierbij kan de volgorde van de items worden gevolgd. Het gesprek begint (mag niet langer als 10 minuten duren) en eindigt bij het formuleren van de hulpvraag. Na het rollenspel, per tweetal de hulpvraag bepalen: wat heeft de patiënt nodig en waarom. Dit op een geeltje opschrijven. De geeltjes op een flap plakken om een overzicht te krijgen waar ieder groepje aan denkt. Plenair bespreken Psycholoog doet de evaluatie, ingaan op: hoe ging het vragen stellen welke vragen vroegen om een verduidelijking hoe kan het eventueel anders of verbetert worden waar is de hulpvraag op gebaseerd en de eventuele verschillende keuzes tussen de groepjes. Tips geven voor zinvolle zinnen. Volgende dia is: Oefening stap 5 – afsluiting gesprek eventuele verwijzing IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011

Opdracht Stap 5 Het uitspreken en eventuele verwijzing Verpleegkundige, psycholoog vult aan Werkwijze: Plenair het laatste vraag bespreken van de lastmeter: “Zou u met een deskundige willen praten …” - Hoe doe je dit? - En hoe rond je het gesprek af Vervolgens hoe sluit je het gesprek af met de patiënt. Bespreekpunten Tips geven over het afronden van een gesprek. De verwijzingsmogelijkheden met het schema uit de richtlijn staan op dia 29. Volgende dia is: Wat te doen bij hoog risicopatiënten? (misschien moet deze dia wel eruit!, Anke) IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011

Wat te doen bij hoog risicokenmerken Patiënten al bij de start van het behandelingstraject extra aandacht geven. Extra afnamemomenten van de lastmeter is wenselijk. Psycholoog Werkwijze: Dia laten zien. Bespreekpunten: De richtlijn geeft dit aan als aanbeveling. De verpleegkundige anamnese is hierbij van belang om er achter te komen of een patiënt onder een risicogroep kan vallen. Volgende dia is: Leidraad verwijzing- schema IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011

Leidraad verwijzing PROBLEEMGEBIEDEN VERWIJZING NAAR Praktische MW / bedrijfsarts Gezins- sociale MW, psycholoog, psychiater Emotionele Religieuze / spirituele Geestelijke verzorger Lichamelijke Arts, verpleegkundige Verpleegkundige Werkwijze: Dia laten zien en kort benoemen. Bespreekpunten: Deze verwijsmogelijkheden komen uit de richtlijn. MW is maatschappelijk werker. Einde deze bijeenkomst. Huiswerkopdracht aangeven en bespreken of deze duidelijk is. Volgende dia is: Huiswerkopdracht IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011

Huiswerkopdracht Neem een lastmeter af en bespreek deze met de patiënt. Werk dit gesprek uit volgens de vijf stappen zoals deze vandaag aan de orde zijn geweest. Welke onderdelen uit de stappen vond je moeilijk? Waar heb je specifiek moeite mee en zou je dus meer aandacht voor willen in de komende bijeenkomst. Beiden Uitdelen: Een lege Lastmeter om de huiswerkopdracht te maken Hand-out van deze bijeenkomst Werkwijze: Het bespreken van de huiswerkopdracht puntsgewijs zodat de opdracht duidelijk is. Bespreekpunten: De ingevulde Lastmeter is het oefenmateriaal voor de 2e bijeenkomst. Benadrukken dat het maken van het huiswerk erg belangrijk is. Volgende dia is: Doel van de huiswerkopdracht 30 IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011 IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011

Doel huiswerkopdracht Oefenen met de lastmeter vanuit de opgedane kennis. Bewustwording van je eigen gesprekstechnieken die je voert met de patiënten. Beiden Werkwijze: Dia laten. Bespreekpunten: Geen. Volgende dia is: Evaluatie mondeling 31 IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011 IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011

Evaluatie Mondeling 32 Beiden Tijdsduur circa 10 minuten. Werkwijze: Plenair met bijvoorbeeld de onderstaande bespreekpunten; Tip: Geef eerst een ieder een korte bedenktijd (5 minuten) voor de bespreekpunten en maak vervolgens een ronde. Tenslotte geef als begeleiding je mening over hoe je het zelf hebt ervaren en het werken met de groep. Bespreekpunten: Hoe vond je de deze bijeenkomst? Hoe vond je het doen van de oefenopdrachten? Waar heb je het meeste van geleerd en wat met name? Zijn er punten die voor de volgende bijeenkomst specifiek aandacht nodig hebben of een nadere verdieping vragen? De begeleiding, tevreden of zijn er verbeterpunten nodig? Hoe ga je naar huis? 32 IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011 IKR training Psychosociale problemen signaleren_aangepaste versie-april 2011