Innovatie en duurzaam investeren KiviNiria Heerenveen, 23 april 2013 Luit van Houten Agentschap NL MKB Financiering

Rol MKB financiering Wegwijzer voor de MKB 'er binnen AgNL op financieringsgebied. Wat is voor welke ondernemer geschikt? www.agentschapnl.nl/programmas-regelingen/advies-op-maat Vraagbeantwoording over (internationale) bedrijfsfinanciering, bancair of anderszins. Quickscans voor innovatiekrediet adviseren Maatwerk: individuele financieringsscan voor MKB'ers met internationale ambitie (max 10 FTE). Team bestaat uit 3 personen met financiële achtergrond.

Contactgegevens MKB Financiering Algemeen (internationaal) financieringsadvies: T. 088 602 8600 en financiering@info.agentschapnl.nl Individueel: René Kamphuis : 088 – 602 5456 Annemieke Busch : 088 – 602 1726 Luit van Houten : 088 – 602 5322 Innovatie voor vragen over innovatieregelingen 088 – 602 9000

Rol van de overheid Innovatie financiering Alternatieve financiering

Innovatieregelingen WBSO RDA Innovatiebox Topsectoren/MIT regeling IPC SBIR KP7 Eurostars (innovatiekrediet)

Innovatiebeleid fiscaal Innovatie in NL Wet Bevordering Speur- en Ontwikkelingswerk (WBSO) Research en Development Aftrek (RDA) Innovatiebox I N O V A T E B X R D A W B S O 7 4 april 2017

WBSO Laagdrempelig Fiscaal voordeel: - tot 50% aftrek op loonheffing en/of - vaste aftrek op winst voor zelfstandigen Technische Innovatie projecten met eigen personeel 735 miljoen in 2013 www.agentschapnl.nl/wbso 8 4 april 2017

Fiscaal voordeel WBSO Inhoudingsplichtige (BV, NV, werknemers V.O.F.) Tot 200.000 Eur S&O-loon 38% minder loonheffing Daarboven 14% minder loonheffing (max. 14 M€) Starters 50% over eerste schijf van 200.000 Zelfstandige (vennoten van V.O.F, ZZP) Standaardaftrek in 12.310 Euro Extra startersaftrek in 6.157 Euro 9 4 april 2017

De werking van RDA Gezamenlijke aanvraag WBSO / RDA Schatting van kosten en uitgaven per project AgNL geeft beschikking met daarin het RDA-bedrag RDA-bedrag: - 54% van een forfaitair bedrag o.b.v. uren, of - 54% van de goedgekeurde kosten/uitgaven RDA-bedrag is aftrekpost: verlaagt winst (IB/VpB) www.agentschapnl.nl/rda 10 4 april 2017

RDA: Forfait Forfait als WBSO-aanvraag ≤ 150 S&O-uren per maand (≤ 1.800 pj). RDA-bedrag: forfaitbedrag € 15 per S&O-uur. “Escape” mogelijk bij werkelijke kosten/uitgaven > € 50.000/jaar! Voorbeeld: Ondernemer is VpB of IB-plichtig S&O-verklaring voor het hele kalenderjaar 2012 voor 1.000 uren. RDA-bedrag: 1.000 x €15 x 54% = € 8.100. RDA-bedrag aftrekken van winst over 2012. 11 4 april 2017

Innovatiebox (voor Vpb-plichtigen) Onderneming komt in aanmerking voor winstvrijstelling van 80% over dat deel van de Belastbare Winst dat is toe te schrijven aan: octrooi, kwekersrecht, S&O-activum Forfait in 2013 25% van hun winst aanmerken als voordeel voor de innovatiebox, tot een maximum van 25.000. Voor dit deel van de winst geldt dan een belastingtarief van effectief 5% in plaats van 20% of 25%. www.belastingdienst.nl Onder: zakelijk > winst > vennootschapsbelasting > innovatiebox Amsterdam dhr. R. van Rees (020) 687 65 86 12 >> Als het gaat om innovatie 4 april 2017

Topsectoren www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ondernemersklimaat-en-innovatie/investeren-in-topsectoren

Subsidie MKB Innovatiestimulering Topsectoren (MIT regeling) Speciaal gericht op MKB budget naar 22 M€ Topsectorteam stelt plan op voor Innovatiestimulering MKB in de sector AgNL voert de regeling uit op basis van de regeling MIT en de topteamplannen; Aangekondigd, nog niet actief www.agentschapnl.nl/mit

Het “keuzemenu” : instrumentarium Haalbaarheidstudie Kennisvouchers Inhuur hooggekwalificeerd personeel R&D samenwerkingsprojecten IPC (Innovatie Prestatie Contract) Netwerkactiviteiten (allen voor TKI’s)

contactpersonen AgNL: IPC www.agentschapnl.nl/ipc SBIR www.sbir.nl KP7 Europese subsidies www.agentschapnl.nl/kp7 contactpersonen AgNL: www.agentschapnl.nl/sites/default/files/Overzicht%20EiOI%20adviseurs%20jan%202013_0.pdf Eurostars www.agentschapnl.nl/eurostars

Handig om te weten: advies over innovatieregelingen Z card -eenvoudige versie www.agentschapnl.nl/content/folder-overzicht-financieringsmogelijkheden-voor-ondernemers -uitgebreide versie www.top-sectoren.nl/document/overzicht-van-programmas-voor-topsectoren Inhoudelijke vragen op innovatieregelingen gebied Tel nr. 088 602 94 00 o.a. Michiel Tijhuis

Rol van de overheid Innovatie Financiering Alternatieve financiering

Krediet regelingen Microkrediet BMKB GO financiering Groeifaciliteit Innovatiekrediet Seed capital fondsen

VALLEY OF DEATH Problemen grootst in ‘valley of death’, met name voor jonge innovatieve ondernemingen die (snel) willen groeien Behoefte aan kapitaal groot in deze fase, maar beschikbaarheid laag, want: Geen kasstromen, geen zekerheden -> banken zeggen nee Risico’s vaak nog te groot voor durfinvesteerders, in verhouding tot mogelijk rendement 20

Overzicht Financierings-Instrumenten BMKB Starters 67,5 % tot 266.667 daarboven 50% tot EUR 1 mln. innovatief 60% garantie Regulier 50% < EUR 1 mln.. GARANTIE ONDERNEMINGS- FINANCIERING EUR 0,75 mln.. tot 25 mln.. GROEI- FACILITEIT < EUR 5 MLN. bank < EUR 25 MLN. (PPM) INNOVATIE-KREDIET < EUR 5 mln.. Project- financiering SEED Capital-regeling < EUR 4 MLN. Micro financiering <EUR 50.000 (wordt EUR 150.000)

Microkrediet -leningen tot 50.000 (wordt 150.000) -geen rekening courant en geen onderpand -3000 financieringen met gemiddeld euro 17.000 -Qredits is stichting zonder winstoogmerk www.qredits.nl -> coaching, microkredieten en ondernemerstools

BMKB Doel: Doelgroep: Stimuleren kredietverlening MKB bedrijven Levensvatbare bedrijven met voldoende continuïteitsperspectief & onvoldoende zekerheden. Maximale garantie € 1 mln. per onderneming. MKB (EU-definitie) Extra steun voor starters en innovatieve bedrijven Verlening door banken. Bank neemt deel risico voor eigen rekening! www.agentschapnl.nl/bmkb

GO Ondernemingsfinanciering in de vorm van een Staatsgarantie Doel: Stimuleren kredietverlening Doelgroep: Alle ondernemingen Min 750.000 en max 25 miljoen 50% staatsgarantie Max looptijd 8 jaar In kern gezonde bedrijven Fresh money www.agentschapnl.nl/go

Groeifaciliteit Ondernemingsfinanciering in de vorm van een Staatsgarantie op achtergestelde leningen of aandelenparticipatie Doel: Toegang tot risicodragend vermogen verbeteren Doelgroep: Potentieel (snel) groeiende MKB ondernemingen, MBO, MBI ’s. Risicodragend vermogen wordt verstrekt via banken en VC fondsen Staatsgarantie is 50% op achtergestelde lening of participatie tot € 5 mln. (bank) en 25 mln. (PPM) per bedrijf / groep bedrijven. www.agentschapnl.nl/groeifaciliteit

Innovatiekrediet Onderdeel van MKB+ innovatiefonds Doel: Doelgroep: Stimuleren van ontwikkelingsprojecten Doelgroep: Alle bedrijven Profiel van de projecten die we financieren: Technische innovatie die leidt tot een onderscheidend product Substantiële markt voor het product Onderneming is in staat de innovatie uit te voeren en de markt te bereiken Deze combinatie leidt tot zeer goede commercieel perspectief www.agentschapnl.nl/innovatiekrediet

Innovatiekrediet Innovatiekrediet Onderdeel van MKB+ innovatiefonds 35% MKB en 25% grootbedrijf Min. 150.000 projectbedrag Max 5 miljoen krediet 4 jaar Risicodragend in ontwikkelfase Aflossen afhankelijk van cashflow Rente % afhankelijk van risico Budget 2013: Euro 80 miljoen

Innovatiekrediet Onderdeel van MKB+ innovatiefonds Voordelen van innovatiekrediet: Verlaagt financiële risico Krediet in fase dat een bank nog niet kan financieren Projectfinanciering i.p.v. ondernemingsfinanciering Geen zekerheden (wel pandrecht) Doorbreken kip-ei probleem Keurmerk

Innovatiekrediet Onderdeel van MKB+ innovatiefonds Voorbeelden Greenpeak: ultra low power draadloze communicatie Liquavista: display technologie voor o.a. e-readers, mobiele telefoons en netbooks AMT: therapie tegen ziekte van Duchenne HCI: opvouwbare zeecontainers Greenclouds: cloud-computing technologie voor datacenters

Seed-faciliteit Onderdeel van MKB+ innovatiefonds Doel: Doelgroep: Bevorderen investeringen in risicovolle ondernemingen in de vroege levensfase Doelgroep: Participatiefondsen Lening van maximaal 4 miljoen aan fondsen: verhoging van het rendement en verlaging van het risico op participaties Ieder fonds hanteert eigen strategie en specifieke criteria waaraan de technostarter moet voldoen De fondsmanager bepaalt in welke technostarter het fonds investeert Inmiddels ca. 40 actief zie: http://www.agentschapnl.nl/seedfondsen 30

Seed Capital- regeling Onderdeel van MKB+ innovatiefonds Voorbeeld Green Consumer Products Funds Budget Euro 6.5 mln. waarvan Seed Capital van 3.25 mln. Samenwerkingverband ABN AMRO, Doen Participaties en SR Capital Structures Focus duurzame producten en technieken zoals: Energie (besparing en of opwekking) Vermindering van uitstoot en vervuiling Vermindering van de negatieve effecten van mobiliteit Efficiënter omgaan met water Participaties Magic Boiler Holding BV, DonQI Quandary Innovations BV, Visions Connected Holding BV, Solesta, OJAH BV en Evening Breeze BV. 31

Fund of funds Onderdeel van MKB+ innovatiefonds ‘Fund of Fund’ Toetsing MKB + fondsen door EIF risicokapitaal ‘Fund of Fund’ leningen Private risicokapitaal verstrekkers EIB & Nederlandse Staat terugbetaling winst verlies Eventuele winstdeling bij exits Investments equity or mezzanine in NTBF Depending on needs of the NTBF Participaties in risicodragend vermogen dochterfondsen: focus op MKB /mid cap ondernemingen (2e/ 3e financieringsronde) eventueel na exit uit seedfund VC fonds voor MKB+ VC fonds voor MKB+ Daarnaast: BMKB, GO, Groeifaciliteit & Innovatiekrediet toepasbaar onderneming onderneming onderneming

Fund of funds Onderdeel van MKB+ innovatiefonds Oprichting Dutch Venture Initiative 150 miljoen Vliegwiel effect naar 750 miljoen PPM Oost loketfunctie www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ondernemersklimaat-en-innovatie/nieuws/2012/12/20/investeringsfonds-van-150-miljoen-voor-innovatieve-bedrijven.html

Overzicht Financierings-Instrumenten BMKB Starters 67,5 % tot 266.667 daarboven 50% tot EUR 1 mln. innovatief 60% garantie Regulier 50% < EUR 1 mln.. GARANTIE ONDERNEMINGS- FINANCIERING EUR 0,75 mln.. tot 25 mln.. GROEI- FACILITEIT < EUR 5 MLN. bank < EUR 25 MLN. (PPM) INNOVATIE-KREDIET < EUR 5 mln.. Project- financiering SEED Capital-regeling < EUR 4 MLN. Micro financiering <EUR 50.000 (wordt EUR 150.000)

Rol van de overheid Innovatie Financiering Alternatieve financiering

Alternatieve financiering Crowdfunding Kredietunies Andere financieringsbronnen

Crowdfunding in Nederland in 2012 14 miljoen waarvan ca 4 miljoen via bedrijven kickstarter in amerika b.v. een betaalbare professionele 3D printer door Formlabs Overzicht van crowdfunding platforms www.douwenkoren.nl/crowdfunding-in-nederland/

Crowdfunding yuno voeding door yumm! concept gezonde snack/snoepjes bestaande uit veel groente of fruitsap ontwikkelde produkten b.v. yuno FreakyFruits 35.000 euro in 5 maanden aanwenden voor ontwikkeling nieuwe tussendoortjes terugbetaling max 150% op behalen omzetniveau's

kredietunies 50 tot 100 mkb ondernemingen samen 4 pilots waarvan één op bakkers gebied en één in Zeeland limiet 250.000 lening www.kredietunienederland.nl/

Maar ook: Regionale initiatieven – vaak door regionale ontwikkelingsmaatschappijen LIOF, Oost N.V., NOM en BOM Lokaal initiatieven op gemeentelijk niveau Business Angels Netwerk Nederland www.bannederland.nl)

Hoe heeft u de benodigde financiële expertise in uw onderneming vorm gegeven?

financieringstips Start op tijd Analyseer verschillende financieringsbronnen Onderhoud de relaties met uw financiers maar ook met andere partijen Houd de liquiditeitspositie continue in de gaten Houd continue afspraken met financiers in de gaten Informatie moet actueel zijn Risico’s in beeld Communiceer adequaat

ondernemerskredietdesk van EZ, MKB Nederland, VNO-NCW en ned. ver. van banken boek: eerste hulp bij financiering te downloaden veel tips over schrijven businessplan info over kredietproces bij banken financieringsvormen en overheidfinanciering financieringsquickscan overzicht kredietadviseurs klachten registeren www.ondernemerskredietdesk.nl

Handig om te weten: advies over financiering Z card -eenvoudige versie www.agentschapnl.nl/content/folder-overzicht-financieringsmogelijkheden-voor-ondernemers -Uitgebreide versie www.top-sectoren.nl/document/overzicht-van-programmas-voor-topsectoren www.agentschapnl.nl/adviesopmaat financieringsregelingen persoonlijk advies op maat bij financieringsvraagstukken instrumenten voor innovatie, internationalisering, duurzaamheid, octrooi Week van de ondernemer 9 t/m 11 april in Beatrix Theater Jaarbeurs te Utrecht www.weekvandeondernemer.nl/ Informatie en/of advies www.antwoordvoorbedrijven.nl – subsidies en regelgeving

Contactgegevens MKB financiering Algemeen (internationaal) financieringsadvies of advies op maat: T. 088 602 8600 en financiering@info.agentschapnl.nl Individueel: René Kamphuis : 088 – 602 5456 Annemieke Busch : 088 – 602 1726 Luit van Houten : 088 – 602 5322

46