GENK ZUID 2006-2007 (eerste vier maanden) Meetnet zware metalen Natacha Claeys - Edward Roekens - 26 juni 2007

Overzicht toelichting Inleiding Taken en meetnetten VMM Eu richtlijnen lucht Metingen zware metalen in Genk Milieumetingen basisschool “De Sleutel” Fluorwaterstof metingen Dioxine/PCB126 metingen Conclusies 2

VMM De Vlaamse Milieumaatschappij Rapporteert over de toestand van het milieu en de mogelijke toekomstige ontwikkeling en evalueert het milieubeleid Bewaakt de water- en luchtkwaliteit door het meten ervan, het inventariseren van de relevante vervulling en het rapporteren en informeren hierover. Stelt beleidsmaatregelen voor om de gewenste water- en luchtkwaliteit te bereiken of te behouden en hanteert de instrumenten ter uitvoering van de vastgestelde beleidsmaatregelen 3

Immissiemeetnetten lucht Meten en rapporteren van de luchtkwaliteit in Vlaanderen Automatische en semi-automatische methoden Automatische meetnetten: bepaling van O3 NOx SO2 PM10 / PM2.5 CO Zwarte rook 4

Immissiemeetnetten lucht Semi-automatische meetnetten: Fluoride netwerk Netwerk verzurende depositie Dioxines en PCB126 Organisch netwerk: PAK en VOS Zware metalen in depositie Zware metalen in zwevend stof 5

EU – kaderrichtlijn lucht Doelstelling Waar luchtkwaliteit goed is deze behouden Waar slecht, verbeteren Luchtkwaliteit meten en beoordelen Actieplannen, programma’s Normen voor 12 stoffen waaronder lood (Pb), nikkel (Ni), arseen (As) en cadmium (Cd) Informatie verspreiding bevolking 6

EU - dochterrichtlijnen Eerste dochterrichtlijn 1999/30/EC1 Polluent Grenswaarde2 (ng/m³) Pb 500 Vierde dochterrichtlijn 2004/107/EC3 Polluent Streefwaarde² (ng/m³) As 6 Cd 5 Ni 20 Hg - 7

Grens- en streefwaarde Grenswaarde “Mag niet” overschreden worden => bij overschrijding actieplannen Streefwaarde “Tegen een bepaalde termijn zoveel mogelijk gehaald” => Alle nodige maatregelen, die geen onevenredige kosten meebrengen, moeten genomen worden om ervoor te zorgen dat vanaf 31/12/2012 de streefwaarden gehaald worden. 8

Metingen zware metalen Metingen zware metalen in totaal stof in de Krelstraat sinds 1988 Krelstraat vanaf 2003 in PM10 stof Bijkomende meetposten vanaf 2006 Speciatie Ni Milieumetingen op de basisschool “De Sleutel” okt 2006 – feb 2007, uitvoering VITO 9

Meetprogamma 2006-2007 Code-locatie Oriëntatie tov ALZ Opstart Einde 00GK02 (Krelstraat) 200m ten NO 29-01-03 Lopende 00GK03 (Ford Genk) 250m ten ZW 18-02-06 00GK04 (Genk speelpleintje Oosterring) 100m ten NO 22-03-06 00GK05 (Genk, De Koor) 1000m ten NO 28-03-06 00GK06 (Diepenbeek, wijk Rozendaal) 2,5 km ten W 31-03-06 6-07-06 00GK07 (Bilzen, voetbalveld Heis Sport) 3 km ten Z 04-04-06 00GK08 (Zutendaal, Daalstraat 102) 2,4 km ten O Meetlocaties voor zware metalen in PM10-stof in de regio Genk 10

Genk: Ligging meetstations 11

Meteo 12 2003 Ref. Luchtbal A’pen 2004 2005 2006 2007 eerste kwartaal Maastricht Sector 355-85 NO 25% 18% 20% 27% Sector 85-175 ZO 22% 17% 18,0% 10% Sector 175- 265 ZW 36% 44% 40% 43% 56% Sector 265-355 NW 21% 23% 12

Windrozen 13

Genk: Meetresultaten 2006 Pb Zn Cu Ni Sb As Mn Cd Cr 00GK02 320 38 212 meetstation aantal Pb Zn Cu Ni Sb As Mn Cd Cr 00GK02 320 38 212 17 51 0,7 1,0 48 2,6 132 00GK03 300 24 137 19 53 1,1 0,9 32 1,7 128 00GK04 235 67 460 33 93 1,9 1,3 6,0 250 00GK05 270 131 11 20 0,6 0,5 26 50 00GK06 90 13 74 10 3,9 0,8 0,4 12 1,2 00GK07 63 7,3 2,2 0,3 9,5 4,5 00GK08 71 7,8 3,0 9,8 Gemiddelde concentraties aan zware metalen in PM10-stof in de regio Genk in 2006 (ng/m³) 14

Genk: Toetsing EU- grens- en streefwaarden 2006 (ng/m³) Pb in PM10 As in PM10 Cd in PM10 Ni in PM10 grenswaarde vanaf 2005 500   streefwaarde tegen 2012 6 5 20 00GK02 50 00GK03 53 00GK04 6,0 93 00GK05 15

Genk: Pollutierozen Zware Metalen in PM10 16

Genk_Zuid: Resultaten 2007 (eerste vier maanden) aantal Pb ng/m³ Zn ng/m³ Cu ng/m³ Ni ng/m³ Sb ng/m³ As ng/m³ Mn ng/m³ Cd ng/m³ Cr ng/m³ 00GK02 110 35,3 148,5 14,5 39,4 1,2 0,8 39,8 1,7 122,2 00GK03 102 33,1 134,1 16,6 55,0 1,6 1,1 38,1 1,8 184,4 00GK04 119 71,6 387,3 28,7 80,1 2,5 1,4 117,6 4,4 250,9 00GK05 30,0 118,3 10,7 18,7 0,9 0,5 26,8 52,9 17

Verloop maandgemiddelden 2006_2007 (eerste vier maanden) 18

Genk Zuid (00GK02 - Krelstraat): Evolutie Ni en Cr in zwevend stof Evolutie jaargemiddelde concentraties van nikkel en chroom in totaal en PM10-stof 19

Vergelijking viermaandelijkse gemiddelden te 00GK02 – Krelstraat Genk (Sledderlo) Gemiddelden van zware metalen voor de periode januari – april 20

Vergelijking viermaandelijkse gemiddelden 00GK02 – Krelstraat – Genk (Sledderlo) Vervolg: gemiddelden van zware metalen voor de periode januari – april 21

Nikkel onder welke vorm? Nikkel in Oplosbare vorm Sulfide vorm Metallische vorm Oxide vorm Gemiddelde (n=30) 24,6% 7,5% 2,8% 64,3% 22

Conclusies zware metalen in de omgevingslucht In de directe omgeving van Ugine&ALZ te Genk-Zuid worden in 2006 t.o.v. 2005 vergelijkbare concentraties van zware metalen (oa nikkel, chroom en mangaan) in PM10-stof gemeten. Voor het eerste kwartaal van 2007 is de trend lichtjes dalend (gezien de beperkte meetreeks is voorzichtigheid bij deze vaststelling weliswaar geboden). De huidige concentraties bevinden zich terug op het niveau van 2003 voor de sterke stijging in 2004. In 2006 wordt in de directe omgeving van Ugine&ALZ de toekomstige streefwaarde van nikkel, een jaargemiddelde van 20 ng/m³, op 3 van de 4 meetstations overschreden. Op één station wordt tevens de streefwaarde van cadmium, een jaargemiddelde van 5 ng/m³, overschreden. In de aangrenzende gemeenten, Bilzen, Diepenbeek en Zutendaal van Genk-Zuid worden de toekomstige streefwaarden ruim gerespecteerd. 23

Milieumetingen op de basisschool ‘De Sleutel’ uitgevoerd door de VITO in opdracht van VMM 24

Overzicht van de meetlocaties en parameters Oriëntatie tov ALZ Type omgeving PM10 en zware metalen Veegstof en zware metalen Locatie binnen 2006-2007 2006 School Bokrijk (Kuurstraat 3) 7 km ten NW Landelijk 12/10-26/02 09/11-22/12 School “De Sleutel” (Genk -Sledderlo’) 250 m ten NO Industrieel Locatie buiten Koer school “De Sleutel” (Genk-Sledderlo) Speelpleintje “Oosterring” (Genk-Sledderlo) 100 m ten NO 25

Resultaten Zware metalen in PM10-stof week versus weekend ng/m³ Pb Zn Cu Ni Sb As Mn Cd Cr Binnenomgeving Bokrijk school Weekend 11,6 30,3 4,5 1,8 1,0 0,5 3,1 2,5 2,3 Week 19,1 83,2 11,2 2,8 20,8 10,8 Ratio 1,6 2,7 1,5 2,4 6,7 4,7 Genk school “De Sleutel” 38,7 187,5 11,3 35,1 0,9 0,6 59,0 3,8 75,3 44,7 231,9 14,4 33,3 1,3 59,5 4,3 87,6 1,2 1,1 26

Resultaten Zware metalen in PM10-stof Gemiddelde (ng/m³) Pb Zn Cu Ni Sb As Mn Cd Cr   Binnenomgeving Bokrijk 15,5 56,1 7,7 2,3 1,7 0,5 11,5 2,6 6,3 Genk school “De Sleutel” 41,0 201,5 12,6 32,5 1,1 0,6 56,2 4,0 76,3 Buitenomgeving Koer "De Sleutel" 53,8 298,8 19,8 47,5 80,3 161,0 Speelplein"De Sleutel" 65,8 406,0 27,7 75,6 1,3 121,4 4,3 266,1 (ng/m³)* 3 -150 1 -250 0,3-50 0,3 -50 0,5 - 10 EU-streefwaarden 500** 20 6 150*** 5 (ng/m³) 27

Gemiddelde stofdepositie in school “De Sleutel” te Genk µg/m².dag Pb µg/m² Ni µg/m² Cd µg/m² As µg/m² Mn µg/m² Zn µg/m² Cu µg/m² Cr µg/m² V µg/m² vloer 20,7 99,7 14,9 0,1 16,0 15,3 2,6 87,9 1,7 vensterbank 64,3 27,3 212,1 0,6 1,0 212,9 132,0 21,9 3475 22,0 Speel plaats 2982 69,7 1682 1,3 6,1 772,1 364,3 70,9 4606 42,2 School 1022 66 636 1 2 334 171 32 2723 22 28

Gemiddelde stofdepositie in school te Bokrijk µg/m².dag Pb µg/m² Ni µg/m² Cd µg/m² As µg/m² Mn µg/m² Zn µg/m² Cu µg/m² Cr µg/m² V µg/m² vloer 62,7 3,8 1,1 0,0 0,1 13,1 21,6 4,4 3,7 1,7 vensterbank 25,9 6,7 2,0 0,2 14,5 28,9 5,9 8,2 2,1 Speel plaats 11233 124,1 61,3 0,3 18,1 644,1 1396 107,5 159,4 94,2 School 3774 45 21 6 224 482 39 57 33 29

Conclusies : Milieumetingen op de basisschool ‘De Sleutel’ De concentraties zware metalen in het PM10-stof in de binnen-omgeving van de school “De Sleutel” (Genk Sledderlo) zijn vergelijkbaar met de concentraties gemeten op de speelkoer, maar zijn 50 % lager dan op het speelpleintje “Oosterring”. De concentraties zware metalen in het PM10 stof gemeten in de binnenomgeving van de Genk school zijn significant verhoogd (4 tot 10x) t.o.v. deze gemeten in de referentieschool te Bokrijk. De depositie aan (zware) metalen in de omgeving van de school “De Sleutel” te Genk is verhoogd. In de veegmonsters zijn van de metalen chroom, nikkel en mangaan verhoogde gehalten gevonden, en van lood en cadmium licht verhoogde gehalten. In en rondom de omgeving van de basisschool ‘De Sleutel’ worden concentraties van nikkel, chroom mangaan gemeten die typisch zijn voor een industriële omgeving. De verhouding van de metaalconcentraties in de binnenhuisomgeving en de buitenomgeving zijn vergelijkbaar. 30

Fluorwaterstof Grens- en richtwaarden voor fluorwaterstof in de omgevingslucht In VLAREM II werd een grenswaarde voor fluorwaterstof gepubliceerd. Ze bedraagt 3 µg/m³ als 98ste percentiel. Deze grenswaarde werd van kracht vanaf 1 mei 1995. De WGO stelt een richtwaarde van 1 µg/m³ als jaargemiddelde voor. 31

Fluorwaterstof 32

Fluorwaterstof N Am P50 P98 MAX 10GK02 -2005 332 0.19 0.15 0.45 0.73 0,28 0,19 0,98 1,90 Jaargemiddelde concentraties van fluorwaterstof in 2005 -2006 te Genk-Zuid Pollutieroos 2006 33

Conclusies fluorwaterstof Grens- en richtwaarde gerespecteerd Concentraties gekenmerkt door een dalend verloop 34

Genk – dioxines/PCB126 Locaties Meetlocatie Adres Potentiële bron Wat Lokatie tov "bron" Genk 1 Krelstraat ALZ metallurgie NO Genk 2 Swinnenwijerweg Stelimet shredder ZW Genk 3 Genk 4 Vaartstraat NV TRC opslag vliegas Genk 5 Zutendaal Nefer schroot Genk 6 Hengelhoefstraat Stassen Meetstations nog in gebruik 35

36

Dioxines/PCB126 Drempelwaarde Langdurige blootstelling !!! Inname voornamelijk via de voeding 37

Genk2 – dioxines/PCB126 5-6/03 8-9/03 11-12/03 5-6/04 6-7/04 9-10/04 11-12/04 diox PCB 45 223 32 166 10 21 4.8 6.1 8.7 41 5.8 7.8 85 1-2/05 2-3/05 4-5/05 6-7/05 8-9/05 10-11/05 12-1/06 diox PCB 7.5 23 12 29 8.8 32 10 33 6.5 37 6.8 16 4.1 8.6 2-3/06 5-6/06 7-8/06 9-10/06 11-12/06 1-2/07 2-3/07 diox PCB 23 84 25 98 15 107 13 66 5.2 3.1 10 21 12 9.4 38

Depositie van dioxines en PCB126 in Genk2 39

Genk4 – Vaartstraat 10-11/03 5-6/04 9-10/04 11-12/04 diox PCB 5.5 <1 20 126 3.3 1.8 5.6 5.4 1-2/05 4-5/05 10-11/05 6-7/06 11-12/06 diox PCB 3.5 1.8 4.7 7.1 5.8 2.1 1.5 5.7 1.4 40

Genk1 – Krelstraat NJ03 VJ04 NJ04 VJ05 NJ05 diox PCB 3.5 <1 2.1 5.8 6.8 3.7 3.2 9.5 Genk3 – Swinnenwijerweg 14 NJ03 VJ04 NJ04 VJ05 NJ05 diox PCB 5.7 5.4 3.6 5.3 6.1 6.2 2.7 5.1 3.9 3.3 Genk5 – Zutendaal NJ03 VJ04 NJ04 VJ05 NJ05 diox PCB 2.5 <1 2.7 1.7 3.1 3.5 2.2 1.9 2.1 Genk6 – Hengelhoefstraat NJ03 VJ04 NJ04 VJ05 NJ05 diox PCB 2.5 <1 6.6 4.0 3.0 3.4 2.9 6.1 3.2 1.7 41

Genk1 – Krelstraat NJ03 VJ04 NJ04 VJ05 NJ05 diox PCB 3.5 <1 2.1 5.8 6.8 3.7 3.2 9.5 Genk3 – Swinnenwijerweg 14 NJ03 VJ04 NJ04 VJ05 NJ05 diox PCB 5.7 5.4 3.6 5.3 6.1 6.2 2.7 5.1 3.9 3.3 Genk5 – Zutendaal NJ03 VJ04 NJ04 VJ05 NJ05 diox PCB 2.5 <1 2.7 1.7 3.1 3.5 2.2 1.9 2.1 Genk6 – Hengelhoefstraat NJ03 VJ04 NJ04 VJ05 NJ05 diox PCB 2.5 <1 6.6 4.0 3.0 3.4 2.9 6.1 3.2 1.7 42

Conclusies dioxines/PCB Verhoogde deposities situeren zich rond de meetplaats Genk 2 (en dus niet volledige regio Genk) Deze meetplaats ligt in functie van een schrootverwerkend bedrijf met shredderinstallatie De depositie van PCB126 is er verhoogd Verdere opvolging is vereist om na te gaan of stofactieplan opgelegd door AMI blijvend effect heeft. 43

Meteo 2007 -Maastricht Verloop windrichting eerst kwartaal 2007 44

Milieukwaliteitsnormen voor omgevingslucht INTERNATIONAAL NIVEAU – WGO Richtlijnen voor omgevingslucht (Geneva, 2000) EUROPEES NIVEAU – kaderrichtlijn omgevingslucht 96/62/EC + dochterrichtlijnen 1 ste dochterrichtlijn (Pb, PM10, SO2 and NO2-NOx) (1999/30/EC) 4 de dochterrichtlijn (PAK’s, As, Cd, Ni and Hg) (2004/107/EC) LOKAAL NIVEAU Vlaanderen VLAREM Titel II bis (Pb en Cd) 45

Inname van nikkel Lucht bij concentratie van 15ng/m³: 2,5 (bij volw) à 4,0 ng Ni/kg.dag Drinkwater hoog: 167 à 500 ng Ni/kg.dag Voeding: 1500 à 3000 ng Ni/kg.dag (Grond)Stof: 25 à 500 ng Ni/kg.dag Sigaretten: 100ng/kg.dag Inname via lucht minder dan 1% van totale inname, wil niet zeggen dat de schadelijkheid via lucht ook minder dan 1% is. 46

Effecten van nikkel Niet kankerverwekkende effecten van Ni (Position paper) Ademhalingssysteem Afweersysteem Huidirritatie/allergie (2% mannen, 11% vrouwen) => 10 à 50 ng/m³ als jaargemiddelde norm werkgroep voorstel 47

Effecten van nikkel Carcenogeniteit van Ni (Position paper) Afhankelijk van de vorm van Ni Ni oxide of sulfide meer dan metallisch Ni of wateroplosbaar Ni of Nicarbonyl WHO 1:1.000.000 excess lifetime risk -> 2,5 ng/m³ Geen veilige ondergrens 48

Verspreiding Ni Krelstraat 200m ten NO van ALZ Modelstudie VITO 2001 Naast schoorsteenemissies vermoedelijk ook fugitieve emissies Halvering concentraties per 500m afstand Fugitieve emissie ’96: 360 à 500 kg Ni Emissies 2004 ALZ 7 169kg Electriciteitscentrale Langerlo 2,2 kg 49

Conclusies Reden tot ongerustheid? Waakzaamheid alleszins geboden Verspreiding vermoedelijk beperkt (dus ook risico beperkt) Streefdoel 2012 Waakzaamheid alleszins geboden Verspreiding nader te onderzoeken in 2006 door 2 bijkomende meetposten 50

Situering Genk Zuid Emissies 2004 Ugine&ALZ 139 kg nikkel Electriciteitscentrale 2.2 kg nikkel Modelstudie VITO 2002 Naast schoorsteenemissies vermoedelijk ook fugitieve emissies Halvering concentraties per 500 m afstand Raming fugitieve emissies ’96 : 360 à 500 kg nikkel Metingen in de omgevingslucht: In de Krelsstraat 200 m ten NO van ALZ in 2004 een jaargemiddelde nikkelconcentratie van 86 ng/m³ in PM10-stof. (in 2003 : 45 ng/m³) . 51

Topics Genk - Zuid Zware Metalen in de omgevingslucht 2006- 2007 (eerste kwartaal) Speciatie Project: ‘Milieumetingen op de basisschool ‘De Sleutel’ ( okt 2006- -febr 2007) Andere VMM metingen (HF – dioxines en PCB 126) 52

Dagwaarden 2007 53