Biologische, natuurlijke en biodynamische wijn. Mythe of werkelijkheid? Vlaamse Wijngilde Commanderij Brussel 26 maart 2010

“Biologische wijn” ? “Wijn gemaakt van biologisch geteelde druiven” Voor biologisch wijnmaken bestaan nog geen officiële richtlijnen en het wordt nog niet door de EU erkend

Soorten landbouw Conventioneel Duurzaam (la lutte raisonnée) Biologisch Natuurlijk Biodynamisch

Biologische landbouw Begin jaren 70 onstaan Geen chemische en synthetische bestrijdingsmiddelen of ggo’s Geen kunstmest maar organische mest Milieu en natuurvriendelijk verbouwen van gewassen met enkel biologische middelen. Voor men biologisch kan produceren moet de grond eerst gezuiverd worden van zo veel mogelijke onnatuurlijke producten. Deze omchakelingsperiode duurt van ongeveer 3 jaar. Begin jaren 90  Europese wetgeving.

Natuurlijk & Biodynamisch Per definitie biologisch Zo min mogelijk tussenkomst van de wijnboer/rebel De natuur maakt de druiven/wijn Geen moderne oenologische ingrepen Is “extreem biologisch” Biodynamisch Het stimuleren in de bodem en plant van de aanwezige natuurkrachten om een beter product te verkrijgen Benutten kosmische krachten die op de natuur inwerken

Bio wijnbouw in Frankijk 4% van totale bio oppervlakte in Frankrijk 19.000 ha in 2007 Languedoc = grootste biowijn producent

Biologische of Biodynamische kwaliteit

De beginselen van de biodynamie Rudolf Steiner (1861-1925) Filosoof en visionair Grondlegger Antroposofie in 1913 In 1924: 8 lezingen in Koberwitz (landbouwcursus) Basis voor Biodynamie

Maria Thun Zaai- Plant- & Oogstkalender Invloed van de maanfasen Stand van de maan in de dierenriem Invloed op de natuur op de aarde Wortel-, blad-, bloem en vruchtperioden 1963 eerste zaaikalender

een grafische voorstelling van de interactie tussen de tekens van de dierenriem, de seizoenen en de planeten volgens Maria Thun Natuurelementen: Vuur: ram, leeuw en boogschutter Aarde: stier, maagd en steenbok Lucht: tweelingen, weegschaal en waterman Water: kreeft, schorpioen, vissen Vuur = Fruitdag Lucht = Bloemdag Water = Bladdag Aarde = Worteldag

Bewerken van de wijngaard Bewerken van de grond Ploegen Bemesten Organische mest Een bodem monster uit wijngaard in de Elzas. Boven de biodynamische aarde, beneden de traditionele aarde.

juni Château La Tour Grise, A.O.C. Saumur BIODYNAMISCHE WIJNBOUW: TRADITIONELE WIJNBOUW: april juni juli

Claude Bourguignon (microbioloog): “Ik verberg u niet dat de biodynamie mijn wetenschappelijke geest verward. Het preparaat 500 bevat een dusdanig hoge concentratie microben van allerlei soorten, veel groter dan de beste gewone voedingsbodem. Op het Domaine Leflaive in Bourgogne hebben we bodemmetingen gedaan op één parceel die in twee delen was opgesplitst, biologisch en biodynamisch. De biologische activiteit is hetzelfde aan de oppervlakte maar vanaf 60cm is er tweemaal zoveel biologische activiteit in de biodynamische bodem. Mijn wetenschappelijk inslag is geïntrigeerd. De biodynamie heeft het recht dat wij ons er eens over gaan buigen en men moet niet à priori alle onverklaarbare menselijke intuïtutie verwerpen.”

Domaine Alexandre Bain Mademoiselle M 2007, Pouilly Fumé Ervaring opgedaan in Menetou-Salon, Bourgogne, US, Languedoc In 2007 is Alexandre zijn eigen domein begonnen 4,9ha gehuurde wijngaarden (zijn ouders hebben ook nog 5,8ha) Kalksteen, mergel met wat klei als bovenlaag Oogst zeer laat, rijpe druiven met meer kleur en smaak Bewerkt de wijngaard met paard 2007 oogst is gevinifieerd in een garage 16 maanden op oude barriques Niet gefilterd, minimaal sulfiet +/- 30mg Biologisch en biodynamisch, niet gecertifieerd Sauvignon Blanc ‘Mademoiselle M  zijn dochter Madeleine geboren in 2007

Biodynamische preparaten In 1923 uitgevonden door R.Steiner ‘Homeopatische ’ middelen die uit dierlijke, minerale of plantaardige stoffen bestaan die de groei stimuleren en de aarde doordrenken met positieve krachten. Nummer 500 t/m 508 Spuit (hoorn) preparaten Compost preparaten

Hoornpreparaten Nr. 500: Koemest preparaat 2 à 100gr per hectare opgelost in 40-50 liter water Wordt ‘s avonds gespoten op de aarde Werkt rechtstreeks op de wortels van de wijnstok Versterkt de groei van micro-organismen en wortelgroei Versterkt groei van humus Regelt kalk- en stikstofgehalte

Nr. 501 Kiezelpreparaat Fijngemalen kwartskristallen. 10gr voor 1 hectare Wordt in een fijne nevel over de wijngaard gespoten wanneer de druiven tot vorm komen. Werkt in op de atmosfeer boven de aarde. Bevordert de groei door de krachten licht en warmte door te geven Stimuleert de fotosynthese

Compostpreparaten - Kruidenremedies 502. Duizendblad (hertenblaas) 503. Kamille (koeiendarm) 504. Brandnetel 505. Eikenschors (koeien- schapenschedel) 506. Paardenbloem (koeiendarm) 507. Valeriaan

Tegen de ziektes in de wijngaard Niet met chemische middelen bestrijden Bordeauxse pap & zwavel een noodzakelijk kwaad Natuurlijke remedies Knoflook, salie, tijm, kamille, varens, b.v. tegen ‘vers de la grappe’  Preparaat 508: kruidenaftreksel van paardenstaarten Kleine hoeveelheden 2 à 10 gram droge planten per hectare b.v. van Brandnetels  tegen stress van de wijnstok door droogte

Biologische vinificatie? Het biologisch, natuurlijk en biodynamisch wijnmaken is nog niet geregelementeerd Lastenboeken van privé labels, EU is ook bezig Endogene en exogene gisten het corrigeren van de most met suiker, zuur en tannine - het stabiliseren van de wijn met Arabische gom, citroenzuur en ascorbinezuur - het starten en voltooien van de alcoholische gisting met gistcellen uit laboratoria - het starten van de appelmelkzuurgisting (malolactische gisting) met melkzuurbacteriën het stimuleren en beheersen van processen die er tijdens de vinificatie en rijping plaatsvinden met zwaveldioxide en enzymen.

Sulfiet Ook bij biologische, natuurlijke en biodynamische wijn maar met restricties Antioxidant, conserveringsmiddel, anti-septisch Natuurlijk geproduceerd tijdens gisting, ook toegevoegd Minder sulfiet gebruiken door: Goede sanitaire toestand druif Zuurgraad van de druif Tannine Minder suiker Hygïene Wijn zonder sulfiet?

Zzzz Boulèze - Gilles & Catherine Vergé Vin de Table 5ha in Viré-Clessé ten noorden van Pouilly-Fuissé, Bourgogne In 1998 weggegaan bij de co-operatieve om zelf wijn te maken Gilles en Caterine zijn heel gevoelig – zelfs extreem allergisch- voor sulfiet Wijnstokken tussen 76 - 120 jaar Alcoholische gisting op zeer lage temperatuur: 8°C gedurende 1,5 à 2 jaar Malolactische gisting op 8,5°C (normaal 19-20°C) Natuurlijke wijn, geen toegevoegde sulfiet Chardonnay uit 2005

Domaine Zind-Humbrecht, Elzas Riesling – Herrenweg de Turckheim 2003 Wijnmakersfamilie sinds 1620 Een van de meest gereputeerd wijndomeinen in de Elzas, gesticht in 1959 40ha in de Haut-Rhin, Turkheim Kochten wijngaarden op die niet machinaal te bewerken waren Olivier Humbrecht eerste Franse Master of Wine 1997 biodynamisch, 2002 gecertifieerd Sinds 2006 met paard in de wijngaard 35hl rendement i.p.v. de toegestane 70hl 12-24 uur persen i.p.v. of 4-6 uren Soutirage en botteling op specifieke kalenderdagen Complexe terroir wijnen

Château de la Roche-aux-Moines Savennières, Loire van Nicolas Joly Er wordt hier al sinds 1130 wijn gemaakt (cisterciens monikken ) N. Joly  De grondlegger van de biodynamische wijnbouw Op zijn vistitekaartje staat: “geen wijnmaker maar assistent van de natuur” Eigenaar van monopole AOC Clos de La Coulée de Serrant Totaal 16 ha, sinds 1984 volledig biodynamisch Mest voor de wijngaard komt van zijn tien koeien en twee stieren. Bijenkorven op het domein zorgen voor een goede bestuiving Kippen eten de slakken op mochten die er zijn in de wijngaard Laat schapen het onkruid tussen de wijnranken opeten 1,5ha wordt nog met het paard bewerkt Sommige wijngaarden hebben al drie jaar geen Bordelese pap meer gezien

Les Vieux Clos 2006 - AOC Savennières 5,5 ha Gemiddelde leeftijd wijnstokken 20 jaar Leisteen, kwarts en wat zand in bodem manuele oogst in meerdere tries om te zorgen dat alle druiven optimaal rijp (soms met botrytis) worden geoogst over een periode van 3 à 4 weken Rendement slechts 30-35hl per ha (50 is toegestaan) Vinificatie op gebruikte houten vaten en soms in inox Geen poespas in de kelder Geen temperatuurscontrole Geen klaring De natuur zijn gang laten gaan 60mg sulfiet

Is Biowijn gezonder? Effect pesticiden? Aantasting immuunsysteem Verhoogde kans op ziekte van parkinson en kanker Lange termijneffecten nog onvoldoende bekend Biologische landbouw zit niet onder een stolp  ook onderhevig aan omgevingsfactoren

Is Biowijn duurder? + 0 tot 30% Preventief werken in de wijngaard i.p.v. reactief Meer personeel, meer loonkosten Lager rendement per hectare, minder flessen Meer risico op mislukkingen bij teelt & vinificatie Kosten voor bio certificatie en controles etc…….

Domaine Mourissipe – Alain Allier Cuvée Cacous 2008,Vin de table (Languedoc) 4 ha wijngaarden  druiven naar de cave co-operative In 2002 proeft hij de wijn van Domaine L'Anglore (Tavel) Gedurende 20 jaar garagist, alles verkocht en wijnboer geworden Wijngaard staat vol oude stokken met daartussen pêche de vigne Vlakbij Nîmes, zeer warm gebied Druiven worden gekoeld tot 7°C na de oogst Natuurlijke gisten Laat de druif zelf de wijnmaken Cuvée Cacous: 60% syrah 40% grenache ( + iets chasselas) 30mg sulfiet

Domaine Mosse Anjou Rouge 2007, Loire 1999 12 ha in de Coteaux du Layon appellatie Biologisch / biodynamisch (2002, niet gecertifieerd) Wijnstokken 30-50 jaar oud Bodem: leisteen, klei, kiezel, kwarts 60% Cabernet Sauvignon en 40% Cabernet Franc Elevage sur lie 12 maanden op houten vaten Late oogst 15-20 oktober, rijpe druiven. 25% égrappées 75% non-égrappées Rijp rood fruit en zijdezachte tannine

Domaine Viret Emergence 2005, CdRhône Village Saint-Maurice Cosmocultuur: biologisch, biodynamisch, geobiologie, radionique,… Chai gemaakt volgens Egyptische architectuur Stenen van 3 tot 6 ton de stuk Geen oenologische ingrepen (levurage, chaptalisation, acidification, tanins, enzymes, vitamines ) 250 – 300m hoog, wijnstokken van gem. 40 jaar Kiezel grond Rendement 25hl per ha Grenache, Syrah, Carignan 24 maanden op barriques

Domaine de Marcoux Châteauneuf-du-Pape 2005 17,5 ha In 1990 eerste biodynamische C9DuPape Zussen Catherine and Sofie Armenier sinds 1995 Geinspireerd door Lalou Bize-Leroy, Nicolas Joly, Chapoutier Volgens Stephen Tanzer is dit domein: "the essence of Châteauneuf-du-Pape" Wijnstokken gemiddeld 50 jaar, rendement 22hl/ha Natuurlijke gisten Ontristen druiven 17 maanden opvoeding in cementen vaten en houten foeders 80% Grenache, 10% Mourvedre, 5% Syrah, 5% Cinsault Mourvedre en syrah in barriques

“Wijn is de meest gezonde en hygiënische aller dranken “Wijn is de meest gezonde en hygiënische aller dranken.” Louis Pasteur (1822-1895)