1 GOO: Heden en Toekomst Irene Haslinger Landelijk coördinator GOO/KB NVB-WB dag “Vinden van Informatie” 27 april 2006

2 GOO: Gemeenschappelijke Onderwerpsontsluiting

3 Overzicht GOO: opzet GOO: opzet de balans opmaken de balans opmaken huidige ontwikkelingen huidige ontwikkelingen verwachte ontwikkelingen verwachte ontwikkelingen GOO: een strategie voor de toekomst GOO: een strategie voor de toekomst conclusies en stelling conclusies en stelling

4 Opzet GOO (1) 1982 samenwerking binnen één geautomatiseerd systeem (GGC) samenwerking binnen één geautomatiseerd systeem (GGC) vaak dezelfde boeken vaak dezelfde boeken  één systematiek voor onderwerpsontsluiting? Voordelen tijdsbesparing tijdsbesparing profiteren van elkaars vakkennis profiteren van elkaars vakkennis uniformiteit handig voor gebruikers uniformiteit handig voor gebruikers

5 Opzet GOO (2) 1989/1990 combinatie van: Nederlandse Basisclassificatie (NBC) Nederlandse Basisclassificatie (NBC) Gemeenschappelijke Trefwoordenthesaurus (GTT) Gemeenschappelijke Trefwoordenthesaurus (GTT)

6 NBC numeriek classificatiesysteem numeriek classificatiesysteem doel: globale indeling per vakgebied doel: globale indeling per vakgebied hoofdgroepen (xx)/subgroepen (yy) hoofdgroepen (xx)/subgroepen (yy) 5 clusters: 5 clusters: (1) algemeen (2) geesteswetenschappen (3) exacte wetenschappen (4) technische wetenschappen (5) sociale wetenschappen

7 GTT (1) woordsysteem UBA (35.000) woordsysteem UBA (35.000) doel: zo specifiek mogelijk(e) trefwoord(en) doel: zo specifiek mogelijk(e) trefwoord(en) 7 verschillende soorten trefwoorden: 7 verschillende soorten trefwoorden: 1. zaaktrefwoorden (regen, suiker, meubelen) 2. geografische trefwoorden (Amsterdam (stad), Italië) 3. corporatienamen (NS, FNV, NAVO) 4. titels/namen kunstwerken (‘Het meisje met de parel’ (Vermeer)) 5. vormtrefwoorden (proefschrift (vorm)) 6. letterkundige genretrefwoorden (gedichten (teksten)) 7. trefwoorden die unica aanduiden (Amsterdam (schip))

8 GTT (2) opbouw GTT record trefwoord trefwoord synoniem synoniem bredere term bredere term verwante term verwante term bronvermelding van de term bronvermelding van de term etc. etc. (gekoppeld aan titelbeschrijving)

9 Het idee achter GOO GOO is een combinatie van twee benaderingen: 1. NBC ruwe classificatie, overzicht van beschikbare literatuur per vakgebied 2. GTT specifieke informatie, verfijnen zoekvraag

10 De balans opmaken 2006 NBC: 2200 klassen, 4e editie NBC: 2200 klassen, 4e editie GTT: trefwoorden, 3e editie GTT: trefwoorden, 3e editie 23 GOO deelnemers (onderzoeksinstituten, UB’s, hogeschoolbibliotheken) 23 GOO deelnemers (onderzoeksinstituten, UB’s, hogeschoolbibliotheken) jaarlijks titels jaarlijks titels totaal 4 miljoen boeken ontsloten met GOO totaal 4 miljoen boeken ontsloten met GOO stuurgroep, beheerscommissie, gebruikersraad stuurgroep, beheerscommissie, gebruikersraad twee thesaurusbeheerders, landelijk coördinator twee thesaurusbeheerders, landelijk coördinator

11 Huidige ontwikkelingen (1)  beheer van lijst met trefwoorden? thesaurusbeheerders thesaurusbeheerders onderwerpsontsluiters onderwerpsontsluiters eindgebruikers eindgebruikers  rol trefwoorden bij het zoeken?  Google/full-text zoeken is ook onderwerpsgericht zoeken

12 Huidige ontwikkelingen (2) gebrek aan structuur: GTT is geen thesaurus GTT is geen thesaurus iso-standaard en uitwisselbaarheid iso-norm voor thesaurusbouw iso-norm voor thesaurusbouw RDF formaat (SKOS) RDF formaat (SKOS)

13 Verwachte ontwikkelingen (1) toename digitale publicaties toename digitale publicaties full-text zoekfunctie, ‘het nieuwe zoeken’ full-text zoekfunctie, ‘het nieuwe zoeken’ taaltechnologie taaltechnologie ontwikkelingen information retrieval ontwikkelingen information retrieval (semi-)automatische trefwoordtoekenning (semi-)automatische trefwoordtoekenning semantische web semantische web

14 Verwachte ontwikkelingen (2) innovatie, ‘digitale bibliotheek’ innovatie, ‘digitale bibliotheek’ metadata via externe partijen metadata via externe partijen extra service bij approval plans metadata buiten GGC om metadata buiten GGC om internationale standaarden internationale standaarden LoC subject headings (LCSH) en classificatie (LCC), Dewey Decimal Classification (DDC)

15 GOO: strategie voor de toekomst het belang van een goede thesaurus aansluiting met de ‘digitale bibliotheek’ aansluiting met de ‘digitale bibliotheek’ internationale standaard/uitwisseling internationale standaard/uitwisseling efficiënt gebruik en beheer efficiënt gebruik en beheer het belang van een unieke thesaurus zwaartepunten GTT: alfa- en gammawetenschappen (inclusief rechtswetenschappen) zwaartepunten GTT: alfa- en gammawetenschappen (inclusief rechtswetenschappen)

16 Rapport Sieverts (oktober 2004) “Inhoudelijk toegankelijk maken van hybride bibliotheekcollecties” Conclusie (p.39) “De beste oplossing voor zowel specialistische als algemene zoekers lijkt daarom: - enerzijds een classificatie of een betrekkelijke globale thesaurus voor zoeken op tamelijk globale onderwerpselementen - anderzijds geavanceerde free-text retrieval mogelijkheden met inzet van technische hoogstandjes voor zoeken op specialistische onderwerpselementen”

17 Conclusies een visie ontwikkelen op aansluiting van GTT bij de (internationale) ‘digitale bibliotheek’ een visie ontwikkelen op aansluiting van GTT bij de (internationale) ‘digitale bibliotheek’ het unieke deel van de GTT benadrukken het unieke deel van de GTT benadrukken GTT structureren tot een echte thesaurus die voldoet aan de iso-norm GTT structureren tot een echte thesaurus die voldoet aan de iso-norm GTT software vernieuwen voor efficiënter beheer en gebruik GTT software vernieuwen voor efficiënter beheer en gebruik

18 Stelling GTT: selecteren? structureren? stoppen?

19 Referenties Sieverts, E. (2004). “Inhoudelijk toegankelijk maken van hybride bibliotheekcollecties: een verkennend onderzoek naar huidige opvattingen, recente ontwikkelingen en toekomstverwachtingen.” Onderzoek uitgevoerd ten behoeve van de Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. Storm, R. (2000). “GOO trefwoorden-thesaurus (GTT)”. In Magrijn, H. et al., eds., Woordsystemen: Theorie en praktijk van thesauri en trefwoordsystemen. Den Haag: Biblion Riesthuis, G.J.A. & R. Storm (1998). “GOO: Dutch national system for subject indexing”. Lezing gegeven op de 64e IFLA General Conference.