Het stimuleren van dagelijkse fysieke activiteit bij COPD patiënten door middel van een mobiele telefoon applicatie 13 mei 2011, Ede S.N.W. Vorrink

Inhoud Inleiding Het onderzoek Telefoonapplicatie Eerste resultaten Vragen Inleiding: epidemiologie COPD, kosten, copd en bewegen. Schetsen van het probleem . 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 2

Inleiding 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 3

COPD COPD (Chronic Obstructive Pulmonary Disease) is een chronische vernauwing van de luchtwegen die de ademhaling beperkt. COPD kenmerkt zich door klachten van kortademigheid, hoesten en/of opgeven van slijm. De luchtwegvernauwing is permanent aanwezig en grotendeels onomkeerbaar. 12 november 2008 • telefoonapplicatie voor bewegen bij COPD • 2 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 4

COPD (chronische) ontsteking van het slijmvlies in de luchtwegen. 1. Tussenschotjes stuk, luchtweg klapt in elkaar 2. Door infectie extra slijmafscheiding, luchtweg nog smaller. De infectie zelf zorgt ook voor zwelling die de luchtweg smaller maakt. 3. Als dit proces langdurig aanhoudt krijg je verlittekening (long probeert zichzelf te herstellen), hierdoor long stugger. 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 5 5

210 miljoen mensen wereldwijd hebben COPD (world health organization) Epidemiologie 210 miljoen mensen wereldwijd hebben COPD (world health organization) 3 miljoen overleden in 2005 wereldwijd 4e doodsoorzaak wereldwijd (American lung association) 1983 - 1994 aantal vrouwen met COPD gestegen, aantal mannen gelijk gebleven Na 1994 prevalentie gelijk NL in 2003: 316.400 mensen Verwachting NL in 2025: bijna 500.000 mensen In NL stierven in 2004 ongeveer 5500 mensen aan COPD. 4.1% van totale sterfte in NL door COPD, behoort hiermee tot de ziekten met de hoogste sterfte 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 6 6

Medicatie voorgeschreven Hogere zorgbehoefte 2003 (nationaal kompas volksgezondheid) COPD Algemene bevolking Contact huisarts 95% 76% Medicatie voorgeschreven 94% 40% Medisch specialist 45% 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 7 7

Kosten Directe kosten: Gezondheidszorg NL: 280 miljoen euro in 2000 Indirecte kosten: societal costs of COPD per patient in the United States: $5,646. Dat is 915 euro per patiënt per jaar. Verwachting kosten COPD in NL 2025: 450-500 miljoen euro Dat zijn nog maar directe kosten van zorg. Als je de indirecte kosten zoals niet/minder weken erbij doet is het nog veel duurder. Voor NL geen cijfers. Binnenkort komt een raport met recentere cijfers. (nationaal kompas volksgezondheid) 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 8 8

Blootstelling irriterende stoffen Medicatie Fysieke activiteit Behandeling Reduceren risicofactoren Stoppen met roken Blootstelling irriterende stoffen Medicatie Fysieke activiteit Geen genezing mogelijk. Als je eenmaal COPD hebt kom je er niet meer vanaf. Longen zijn stuk en dat kun je niet meer repareren. Je kunt alleen verergering proberen tegen te gaan. Medicatie: luchtwegverwijderaars en ontstekingsremmers 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 9 9

Vicieuze cirkel Kortademig Slechtere conditie Minder fysieke activiteit Daarnaast heb je ook nog de overactieve COPD pat. Die beweegt zoveel dat ie instort, COPD erger wordt -> kortademig enz. Bij ernstig COPD. Mijn onderzoek grijpt in op het minder fysieke activiteit. We gaan mensen stimuleren mensen meer te bewegen en zo deze vicieuze cirkel te doorbreken. Maar hoe? Veel trainingsprogramma’s werken wel, maar als iemand weer naar huis gaat worden ze weer slechter. 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 10 10

Fysieke activiteit bij COPD patiënten COPD patiënten vergeleken met gezonden: Duur van bewegen: 57% Intensiteit van bewegen: 75% hoeveelheid (stappen/activity counts): 56% Correlatie tussen ernst van COPD (FEV1% pred.) en dagelijkse fysieke activiteit was matig en/of niet significant (Vorrink et al., 2011) Er is uit de literatuur wel duidelijk dat mensen met COPD minder bewegen dan gezonden. Maar niet hoeveel minder. Verder is bewegen is niet uit te drukken in ja of nee (duur, intensiteit). Als je een COPD patient vergelijkt met een gezond persoon, zal de COPD 34 minuten bewegen waar de gezonde persoon een uur beweegt. Intensiteit minder aangetast dan duur. Lijkt erop dat mensen snel iets doen en dan uitgeput zijn. 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 11 11

Revalidatieprogramma’s Longrevalidatie heeft een positief effect op: Inspanningsvermogen, symptomen zoals kortademigheid en vermoeidheid kwaliteit van leven. Deze behaalde effecten verdwijnen weer na 12 maanden. (richtlijn ketenzorg COPD, Spencer et al., 2007) Mensen met COPD bewegen een stuk minder. De vicieuze cirkel van inactiviteit zorgt ervoor dat de conditie zo erg achteruit is gegaan dat longrevalidatie nodig is. Verdwijnen effecten door: thuis, geen fysiotherapeut die continue stimuleert. Geen dagelijks duidelijk programma om te volgen. Mensen krijgen algemene adviezen mee naar huis. 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 12 12

Het onderzoek 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 13

Doelstelling onderzoek Het ontwikkelen van een interventie die de dagelijkse fysieke activiteiten van COPD patiënten behoudt na revalidatie Tijdens revalidatie leren mensen weer een goed bew.patroon aan, als mensen naar huis gaan zwaarder. Geen fysio etc. 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 14 14

Dit onderzoek wordt uitgevoerd door: Het Kenniscentrum Innovatie van Zorgverlening, lectoraat Vraaggestuurde Zorg, Faculteit Gezondheidszorg, Hogeschool Utrecht. Universitair Medisch Centrum Utrecht. Behandelcentrum Heideheuvel. St. Antoniusziekenhuis. Katholieke Universiteit Leuven. COPD netwerk fysiotherapie Utrecht. Dit onderzoek is gesubsidieerd door SIA RAAK. datum 28/03/11 datum 26/04/11 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 15

Hoe meet je valide en betrouwbaar de dagelijkse fysieke activiteit? Doel van het onderzoek is het ontwikkelen van een interventie die de dagelijkse fysieke activiteiten van COPD patiënten behoudt na revalidatie. Bij het doen van een onderzoek naar bewegen, was mijn eerste vraag:… 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 16 16

Het meten van fysieke activiteit Subjectief meten: Dagboek Vragenlijsten Interviews Maar… COPD patiënten overschatten de tijd dat ze lopen Ze onderschatten tijd van staan (Pitta, 2006; Steele, 2000; Belza, 2001) Goedkoop Niet betrouwbaar! 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 17 17

Het meten van fysieke activiteit Pedometer Accelerometer Dynaport SenseWear stappenteller. Meet op en neergaande beweging. Nadeel: geen intensiteit van de beweging. Iets nauwkeuriger, meet in meerdere richtingen, je hebt 2-assige en 3-assige accelerometers Band om middel en bovenbeen. Meet torso en beenbewegingen onafhankelijk. Zit niet lekker en kan maar 24 uur meten Kan 2 weken meten. Niet alleen 2-as accelerometer maar ook temp huid/omgeving en galvanic skin respons. Voor ons onderzoek gebruiken we de sensewear, is ook gevalideerd bij COPD patienten 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 18 18

COPD en fysieke activiteit 1 MET = 1 kcal/kg lichaamsgewicht/uur onderwerp COPD en fysieke activiteit datum 06/10/09 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 19

Hoe kun je mensen motiveren om goed te bewegen? Nu we een apparaat hebben gevonden dat valide en betrouwbaar fysieke activiteit meet, is de volgende vraag:... Eens kijken wat er momenteel al op de markt is. 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 20 20

Patiënten motiveren fysiek actiever te zijn, enkele voorbeelden. Silverfit Computerspel voor het revalidatiecentrum. Dit kun je niet thuis hebben (hele dure canera). Op zoek naar iets wat je ook nog motiveert na onslag uit het revalidatiecentrum. 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 21 21

Breakaway Breakaway encourages individuals who have sedentary desk jobs to take breaks. A small sculpture on the user’s desk slumps over the longer she remains in her chair without getting up. 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 22 22

Fish ‘n steps Fish‘n’Steps links an individual’s step count to the emotional state, growth, and activity of a virtual fish in a shared virtual fish tank Studie van 14 weken met 19 mensen: motiveerde mensen om actiever te worden 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 23 23

Nike + Stappenteller in de schoen. Muziek op maat van snelheid waarop je wilt rennen. Hoe je het doet staat op de ipod, kun je ook op een website beheren. Meer voor hardlopers 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 24 24

Direct Life Dragen in de broekzak. Meet met 3-assige accelerometer (versnelling in 3 richtingen). Met lampjes wordt aangegeven of je het doel al gehaald hebt. Elk lampje is 15% van het dagdoel. Op website kun je in detail zien wat je doet. 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 25

sensorphone Is al meer gericht op patient. Wel veel apparatuur om te dragen 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 26

ubifit Dit zit dichtbij wat voor mijn onderzoek gebruikt gaat worden. Dit is niet ontworpen voor COPD patienten. Je moet hiervoor nog een aparte accelerometer dragen. Bij onderzoek met ouderen blijkt dit goed te werken. 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 27 27

interventie Applicatie voor smartphone die de dagelijkse fysieke activiteiten meet van de COPD patiënten. Alleen een telefoon, geen extra apparaten. Activiteiten worden vergeleken met de doelen van het bewegingsprogramma => feedback. Gegevens ook zichtbaar voor de zorgverleners op website. Na rondgekeken te hebben zijn we gekomen tot het volgende: In de smartphones van tegenwoordig zit een accelerometer, die gebruiken we om de bewegingen van de patient te meten. Applicatie zoals je hebt op iPhone en andere smartphones. Het idee is dat mensen het als hun eigen telefoon gebruiken, de app is een extraatje, geen wijzende vinger. Compromis want de gevalideerde acc is natuurlijk beter. 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 28

Applicatie Bewegingsdoel bestaat uit verschillende delen (hoeveelheid en intensiteit): Hoeveel stappen per dag Hoeveel stappen per minuut een intensieve minuut is Hoeveel intensieve minuten iemand moet bewegen 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 29 29

Pilotstudie 1 10 gezonde proefpersonen. 1 week. Ze krijgen een sensewear en telefoon een week mee. 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 30

Eerste resultaten Pilot 1 datum 29/11/2010 datum 11/04/11 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 31 datum 29/11/2010

Vragenlijst voorkeuren voor het krijgen van feedback Studenten willen wel: Informatie over bewegen op het beeldscherm zien Een bericht krijgen van zorgverleners als het niet goed met ze gaat Studenten willen niet: Dat het programma tegen ze praat of trilt als het niet goed gaat Ze vonden het interessant om bij te kunnen houden hoeveel ze bewegen. 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 32

Vragenlijst gebruiksvriendelijkheid Score van 0 - 7 bruikbaarheid gebruiksgemak leergemak tevredenheid gemiddelde 3,8125 5,390909091 6,575 4,757142857 standaard deviatie 2,006910529 1,708561574 0,635993066 1,706218076 Vragen op 8 punts likert schaal. De vragenlijst laat stellingen zien waarna je een cijfer moet geven van 0 tot 7 in hoeverre je het eens bent met die stelling. Deze stellingen zijn te groeperen in 4 groepen: br, gebr, leer, tevr. Bruikbaarheid scoorde laag omdat de meting nog niet heel goed was bij sommigen (magneetje). Groot verschil. 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 33

Vragenlijst privacy Studenten willen wel: Dat zorgverleners en familie informatie rond hun bewegen kunnen zien Studenten willen niet: Dat de overheid en zorgverzekeraars deze informatie zomaar te zien krijgen Erg belangrijk om zelf te kunnen bepalen wie de informatie te zien krijgt 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 34

Applicatie wordt nuttig gevonden Makkelijk in het gebruik Conclusie pilot 1 Applicatie wordt nuttig gevonden Makkelijk in het gebruik Snel aan te leren Belangrijk om zelf te kunnen bepalen wie de informatie ziet Nauwkeurigheid meting kan beter Studenten, nog geen patiënten dus niet de uiteindelijke doelgroep. 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 35 35

Pilotstudie 2 3 COPD patiënten. 4 dagen. St Antoniusziekenhuis. Telefoon en sensewear voor 4 dagen mee. 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 36

Eerste resultaten Pilot 2 datum 29/11/2010 datum 11/04/11 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 37 datum 29/11/2010

Vragenlijst voorkeuren voor het krijgen van feedback Patiënten willen wel: Visueel feedback krijgen over hun bewegen Dat de informatie up-to-date is Ondersteunende berichten ontvangen Patiënten willen niet: Dat het programma tegen hen praat Dat de informatie alleen naar de zorgverleners wordt gestuurd zonder dat zij het zien. Mensen waren enthousiast over de applicatie. Wilden op de hoogte gehouden worden. 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 38

Vragenlijst gebruiksvriendelijkheid N=3 Score van 0 - 7 bruikbaarheid: gebruiksgemak: leergemak: tevredenheid: gemiddelde 3,916666667 5,0625 4,083333333 5,65 standaard deviatie 2,917960376 2,093576967 2,874917654 1,725200217 Zat 1 man bij die het niks vond. Volgens de fysio en hemzelf bewoog hij heel goed. Deed braaf zijn dagelijkse wandelingen. Bleek over de hele dag heel weinig te bewegen. Als hij thuis was deed hij helemaal niks. 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 39

Vragenlijst privacy Patiënten willen wel: Dat een zorgverlener toegang heeft tot hun bewegingsinformatie Bepalen wie de informatie te zien krijgt Patiënten willen niet: Dat de overheid toegang heeft tot deze informatie Zichtbaar voor vriend, zorgverzekeraar of familie: uiteenlopende antwoorden Mensen moeten zelf kunnen bepalen wie wat ziet 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 40

Applicatie wordt nuttig gevonden Makkelijk in het gebruik Conclusie pilot 2 Applicatie wordt nuttig gevonden Makkelijk in het gebruik Geen probleem dat de zorgverlener de informatie ziet Wel belangrijk om zelf te kunnen bepalen wie de informatie ziet Sommigen vonden het niks dat een zorgverzekeraar of de overheid mee zou kijken. 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 41 41

Pilotstudie 3 10 COPD patiënten. 3 weken. Momenteel loopt een studie op behandelcentrum Heideheuvel om te kijken hoe het werkt als mensen langere tijd de applicatie gebruiken. Nog geen resultaten. Hierna grote gecontrolleerde studie van 9 maanden. 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 42

Website Snel overzicht van de bewegingsstatus van een patiënt Maakt het mogelijk veel patiënten tegelijk te monitoren Het is mogelijk een bericht te sturen naar een individuele patiënt of allemaal tegelijk Is nog in ontwikkeling Tot nu toe bezig geweest met het testen van de applicatie. Er wordt ook een website ontwikkeld. 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 43

Mail: sigrid.vorrink@hu.nl Interesse? Mail: sigrid.vorrink@hu.nl Heeft u een praktijk in de regio Utrecht of Amsterdam? Zit u bij het fysiotherapienetwerk COPD Utrecht? Heeft u interesse om deel te nemen aan het onderzoek? Laat het mij dan weten. 13 mei 2011 • telefoonapplicatie voor COPD • 44

Bedankt voor uw aandacht