Het koffyhuis In de 18de eeuw

Koffiehuizen in europa Het eerste Europese koffiehuis werd in 1645 in Venetië geopend. In 1664 werd in Den Haag een koffiehuis geopend. Eén van Nederlands beroemdste koffiehuizen was Quincampoix in de Amsterdamse Kalverstraat.

De koffiehuizen werden in de loop van de 18de eeuw in Nederland steeds populairder. Er werden zelfs vrouwen gesignaleerd, hetgeen voor sommigen een bedenkelijke ontwikkeling was. Men vreesde dat vrouwen zich ook zouden laten zien in mannenbolwerken als herbergen.

Wat deed men in een koffiehuis? Voor een aardige prijs kon men er enige uren doorbrengen met het roken van een pijp of tabak, het drinken van koffie, het lezen van kranten, schaken, dammen en natuurlijk praten met andere klanten. In het koffiehuis kwam iedereen bij elkaar: oud en jong, arm en rijk, mannen en vrouwen, burgers, edellieden en boeren.

De boeren… waren regelmatig doelwit van spot. In de klucht Het oude Koffyhuis (1712) moeten zij het bezuren vanwege hun onhandigheid. Naar men zei, namen ze soms hun eigen pijp mee of bleek dat ze nog nooit koffie hadden gedronken. Het was de bedoeling dat er in het koffiehuis een pijp gekocht werd.

Er ontstond ook een andere groep bezoekers… Men noemde deze mensen de koffiehuispolitieken. Het betrof personen die naar het café gingen om eens lekker heftig te discussiëren over de politiek. Justus van Effen (1684-1735) ergerde zich groen en geel aan hen. “Als ik een koffiehuis binnenkom, herken ik zo’n staatkundige direct, zonder dat hij een woord heeft gezegd, aan zijn uiterlijk en gebaren.”

Wie was Justus van Effen? Hij was naast schrijver ook vertaler: Hij vertaalde o.a. Robinson Crusoe van Daniel Defoe naar het Frans en Tale of a tub van Jonathan Swift naar het Nederlands. Hij was de oprichter van het weekblad Hollandsche Spectator. Hierin schreef hij aanschouwelijke en moraliserende schetsen in het Nederlands over uiteenlopende onderwerpen van het Hollandse leven uit zijn tijd zoals zucht naar titels, overdreven eten en drinken, de schoonmaakwoede van de Nederlandse huisvrouw, chauvinisme.

De ideale plek voor de media Voor schrijvers en journalisten was het koffiehuis de ideale plek om hun oor te luister te leggen. De auteur van Het koffy-huis-praatje, tusschen een oud Amsterdams koopman, een Fries, en eenige anderen (1747) meldt:

“Ik schaam me niet met mijn potloodje en memorieboekje in de hand, in een hoek van een koffiekamer, /…/ op te schrijven waarover ik hoor praten.”

Quincampoix Was in 1720 het centrum van wat in de achttiende eeuw de ‘windhandel’ werd genoemd: het beleggen in aandelen. Dit koffiehuis is hoofdlocatie in het toneelstuk Quincampoix of de windhandelaars (1720) van de toneelschrijver Pieter Langendijk. In dit toneelstuk wordt volop geknoeid met aandelen en vergaart de boekhouder Krispijn, een fortuin, terwijl hij de belangen van zijn meester verwaarloost.