De warmte puzzel opgelost in 2014 Isoleren, opwekken, financieren, organiseren 15 mei 2014

Opbouw Trias Energetica: Isolatie + opwekken Organisatie: Financieren + organiseren 3 Succes verhalen 5 Voorbeelden

1a.Isolatie 1.Dakisolatie 4 .Beglazing 2.Kieren en naden dicht 3.Gevelisolatie 5. Vloerisolatie Opmerking: goed ventileren als je isoleert! Bron: De Groene Menukaart met Wetering Duurzaam , tekst Wij krijgen Kippen

1b. Duurzaam opwekken Warmte 1.Warmtepomp: Bart Lucht Water Aarde Riool 2.Zonneboiler Paul 3.Infrarood Verwarming Niels 5.WKK=HRe a. Biogas b. Biodiesel 4. Biobrandstof ketel of –kachel Paul Opmerkingen: Combineer 1b,c of d met een Warmtekoudeopslag in de bodem Combineer 2, 4 en 5 met een opslagvat van 500 of 1000 liter. Of je de warmte afgeeft met radiator of vloerverwarming is afhankelijk van temperatuur (16◦, 45◦, of 70 ◦). Afbeelding: De Groene Menukaart met Wetering Duurzaam, tekst Wij krijgen Kippen.

2a. Organisatie: Financiering Gemeente Amsterdam Nationale regelingen Banken Subsidie Woonisolatie (glas, isolatie, installaties, in 2014) Energielening (glas, isolatie, installaties) 2,05% 6% BTW korting (in 2014) www.ikinvesteerslim.nl v.a. 3,4% Groene Hypotheek (extra hypotheekruimte) Green Loans (persoonlijke lening) Bron: De Groene Menukaart

2b. Organiseren Schaalniveau Organisatievorm Voorbeeld Individueel Felix Aukje Minirondeel Met de buren Coöperatie VvE Patrick Lieven Rijtjes woningen A’dam Zuidoost VvE Stookolie woningen Met de Wijk Kennisplatform DE Unie NH EC VEC Hier Opgewekt Wij krijgen Kippen

3 Succes verhalen

5 Voorbeelden Collectieve verwarming: Bewoners van “oliewoningen” VvE’s Churchilllaan Rijwoningen jaren 60/70/80 woningen: Bewoners Amsterdam Zuidoost Autarkisch Wonen: Woonboot Aukje en Gert Monumentale huizen: Prinsengracht 642 Experimenteren: MiniRondeel ‘t Ei-land

A. Collectieve verwarming 80 “oliewoningen” 2 VvE’s Churchilllaan Verbruik gas [m3] Bron: Energie atlas Amsterdam Hoe kunnen we de stookkosten omlaag krijgen via een ontzorg concept met ‘quick wins’ zodat iedereen mee doet?

80 “oliewoningen” VvE’s Churchilllaan Centrale watervoorziening uit olie, aparte buizen voor de verwarming. Transport van ketelhuis naar het appartement  Slechte isolatie want je voelt de warmte in de gang. Veel geluidsoverlast. Elk appartement heeft: Een gas aansluiting Radiatoren. Gietijzer hoog temperatuur systeem. Een bad Uitdaging: Ieder appartement wil zelf aan de knoppen draaien, dit maakt collectieve oplossingen een uitdaging.

Voorstel :VvE Collectieve verwarming Isolatie Voorstel ( Dak Isolatie om VVE Gevel Monumentaal pand dus kan niet Vloer Binnenkant appartementen Ramen Dubbel glas Kieren en naden Ja leidingen Warmte verlies in hal Ventilatie Climarad/ Climaplus Opwek Voorstel ( Warmte pomp (lucht,water,aarde,riool) - Zonneboiler Boiler + opslagvat Infrarood infrarood Biobrandstof ketel/ kachel Collectieve Pelletkachel WKO

B. Rijwoningen: Amsterdam Zuidoost jaren 70/80 woningen Hoe kunnen we onze huizen (op collectieve wijze) duurzaam verwarmen?

Amsterdam Zuidoost jaren 70/80 woningen Groepje buren binnen 50 meter van elkaar Zonnepanelen en isolatie zijn er al. CV ketels aan vervanging toe. Gevoel leeft om woningen duurzaam op te knappen. Uitdaging: Hoe kunnen we samen duurzaam verwarmen Zonder dat we directe buren zijn?

Voorstel: Rijwoningen Amsterdam Zuidoost Isolatie Voorstel (✓= al gedaan) Dak Een aantal huizen hebben dit al gedaan Gevel Vloer Ramen ✓ Kieren en naden Leidingen - Ventilatie Opwek Voorstel (✓= al gedaan) Warmte pomp (lucht,water,aarde,riool) Zonneboiler Infrarood Biobrandstof ketel/ kachel WKO

C. Autarkisch wonen Woonark Aukje en Gert Op welke manier kunnen we volgende jaar naar nul op de Meter?

Woonark Aukje en Gert Woonark van circa 150 m2 oppervlak 12 zonnepanelen ± 2000 m3 gas/ jaar Willen reorganisatie van ruimte met evt. een B&B Gebruik van natuurlijke materialen Kansen: Gert kan veel zelf. Uitdaging: De Ark kan geen extra ballast hebben.

Voorstel: Woonboot Aukje en Gert Voorstel (✓= al gedaan) Dak ✓ (eventueel sedum maar let op gewicht) Gevel Muren BG extra isoleren? Vloer Ja Ramen ✓ (dubbel glas) Kieren en naden Leidingen Leidingen isoleren en reorganiseren? Opwek Voorstel (✓= al gedaan) Warmte pomp (lucht,water,aarde,riool) Gebruik van het water Zonneboiler Optie indien opslag in water? Infrarood Optie Biobrandstof ketel/ kachel Pelletkachel indien pelletvoorraad in water WKO Optie? Opwek Check? Warmte pomp (lucht,water,aarde,riool) ✓ Zonneboiler Infrarood ± Biobrandstof ketel/ kachel ✓ Collectieve pelletkachel WKO -

D. Monumentale huizen: Prinsengracht 642 Hoe krijgen we 30 monumentale panden in de Wetering buurt duurzaam verwarmd, te beginnen met Prinsengracht 642?

DII. Prinsengracht 642 5 woonlagen en een aantal buren. Het huis is een monument Binnen 20 jaar terugverdient Met goede isolatie, is warm bouwen een optie. Uitdaging: Maatregelen mogen niet zichtbaar aan de buitenkant zijn.

DIII. Voorstel: Prinsengracht 642 Isolatie Voorstel (✓= al gedaan) Dak ? Gevel Niet zichtbaar Vloer Ja Ramen Kieren en naden Leidingen Warm bouwen is een optie (120C), met leidingen door de muur. Ventilatie Opwek Voorstel (✓= al gedaan) Warmte pomp (lucht,water,aarde,riool) optie Zonneboiler Moet niet zichtbaar zijn Infrarood Biobrandstof ketel/ kachel WKO Duur. collectief met behulp van maison Descartes

MiniRondeel ‘t Ei-land E. Experimenteren MiniRondeel ‘t Ei-land Hoe kunnen we het MiniRondeel duurzaam verwarmen?

EII. MiniRondeel ‘t Ei-land Isolatie Voorstel (✓= al gedaan) Dak Mogelijk een optie Gevel - Vloer Betonnen vloer, veel kou Ramen ✓ Kieren en naden Leidingen Er zijn geen leidingen Opwek Voorstel (✓= al gedaan) Warmte pomp (lucht,water,aarde,riool) Mogelijkheid Zonneboiler Er is geen water. Infrarood Er zijn er twee. Biobrandstof ketel/ kachel Biovergisting? WKO Te duur

Expertsessie: van het gas af 15 mei 2014 9:15 inloop en ontvangst met ontbijt 10:30 Start expertsessie: wie zit er in de zaal? AMSTERDAM / REGIO CASUS inleiding 3 min. Per sh, + waarom besparen met toelichting 3 technieken a 5 min. 10:50 1succesverhaal Felix 11:10 pauze 11:25 2 succesverhalen Ardo Patrick, daarna Lieven 12:05 Plenaire brainstorm: concrete toepassingen 5 cases (+ techniek) 12:50 afsluiting: concrete acties nav brainstorm 13:00 eind.