SITUATIEWAARNEMING Of: Hoe gedrag en cognitie gekoppeld zijn

Emotie Aard: Psychologisch proces dat zich in tijd uitstrekt Functie: Organisme voorbereiden op gedrag Opgewekt door: Combinatie van Persoonlijke factoren: Wensen, Doelen, Belangen. Situationele factoren: Mogelijkheden, Aanwijzingen, Normen

Wisselwerking Persoon-Situatie Wat situatie met persoon doet: Gedragswaarschijnlijkheid veranderen door: Verschaffen gedrags- (On-)Mogelijkheden Activeren c.q. onderdrukken vaste gedragspatronen (FAPs) Persoon op idee brengen (‘Priming’) Persoon ‘besmetten’ Wat persoon met situatie doet: Situatie beinvloeden door bestendigen c.q. veranderen ervan Andere situatie opzoeken Situatie ontkennen of fout waarnemen.

Oorzaken gedragsverandering Vanuit Persoon: Opdoemende behoeften Verveling/gewenning aan huidig gedrag Angst voor consequenties huidig gedrag Vanuit Situatie: Opdoemende cues Voorbeeld anderen Uitputting ‘hulpbronnen’ situatie } bein- }vloeden } emotie } en } worden } erdoor } vloed

Appraisal 1 Hoofdsoorten Arnold (1960) Inhoudelijk Drie dimensies: Gunstig vs. Schadelijk Aan- of Afwezigheid object Wel vs. Niet benader- of vermijdbaar Lazarus (1966) Procesgericht Toegepast op stress. Twee soorten: Primary (Wat biedt de situatie?) en Secundair (Wat kan ik met die situatie?)

Appraisal 2 Inhoudelijke systemen Arnold (1960) : Gunstig vs. Schadelijk Aan- vs. Afwezigheid object Wel vs. Niet benader- of vermijdbaar Roseman (1984): Begeerlijk vs. Ongewenst Zekere vs. Onzekere uitkomst Wie is agent? (Zelf vs. Omstandigheden) Verdiend vs. Onverdiend De Rivera (1977): Toenadering vs. Verwijdering Object ‘Ik’ vs. Object ‘Het’ Soort relatie (Bv Toebehoren,Erkenning, Zijn) Solomon (1976): 13 Beoordelingscategorieen (richting, eval. etc)

Appraisal 3 Inhoudelijke systemen Scherer (1984): Prettig vs. Onprettig Verwacht vs. Onverwacht Equity/Relevance Hanteerbaar vs. Niet hanteerbaar Normconsistentie Zelfconststentie

Appraisal 4 Inhoudelijke systemen Frijda (1986): Kerncomponenten (spreekt het me aan? {Pr.App.}) Objectiviteit, Relevantie, Realiteitsniveau, Moeilijkheid, Urgentie, Ernst, Valentie, Aanspraak, Helderheid, Meervoudigheid. Contextcomponenten (wat kan ik doen? {Sec.App.}) Aanwezigheid, Zekerheid, Verandering, Openheid, Intentionaliteit, Beheersbaarheid, Veranderbaarheid, Object vs. gebeurtenis-evaluatie, Focaliteit vs. globaliteit, Bekendheid Objectcomponenten (wat heeft het veroorzaakt?) Betekenis voor Ik, Gerichtheid op Ik, Object vs. subject-lot, Waarderelevantie

Appraisal 5 Review vdSande SOORT INTERACTIEPROCESSEN [32] Werk(Taak)-Omgang(SE) 10 Werk-Ontspanning 1 Werk-Werkomstandigh. 1 Vriendelijk-Vijandig 8 Fysiek-Verbaal 3 Fysiek-Sociaal 1 Passief-Actief 4 Intiem-Niet intiem 2 Focus zelf-Ander 1 Direct-Indirect 1

Appraisal 6 Review vdSande NORMERING IN SITUATIE [24] Zakelijk-Emotioneel 5 Formeel-Informeel 4 Gepland-Spontaan 4 Structuur-Onzekerheid 2 Waarsch-Onwaarsch 2 Aangepastheid(Contr) 2 Bekend-Onbekend 4 Rechtvaardigbaar 1

Appraisal 7 Review vdSande MACHTSASPECTEN VAN SITUATIE [11] Lotscontr-Gedr.contr 5 Cooperatief-Comp. 2 Winnen-Compromis 1 Onth.belon-Geven straf 1 Machtsafstand 1 Vertrouwen-Geen Vertr. 1 INVOLVERENDHEID VAN SITUATIE [11] Involvering 6 Belangrijk-Onbelangr. 5 WAARDERING VAN SITUATIE [9] Evaluatie 7 Gespannenheid 2

Appraisal 8 Review vdSande (27 studies)

Reversal Theory (Apter, 1980) aangenaam paratelisch onaangenaam telisch rustig sensatie

drie dimensies waarop massaverschijnselen geordend kunnen worden MANIFESTATIE PANIEK DOELGERICHT DEMO OPSTAND CONCERT LYNCH LOTSCONTROLE FEEST REL SPEELS GEDRAGSCONTROLE VRIEND VIJAND

Gedragspatronen Agonistisch (Vecht/vlucht, Jagen, Doden, Dreigen) Voortplanting (Hofmaken, Paring) Kinderzorg (Temperatuur, Voedsel, Veiligheid) Fourageren (Zoeken, Eten, Delen, Herkauwen, Verteren) Bouwen (Hol, Nest, Val, Dam) Verkennen (Omgeving, Wacht houden, Vijanden) Lichaamsverzorging (Gladstrijken, Wassen, Vlooien) Afwachten (Pauzeren,Wachten op, Uitrusten, Zonnen) Migratie (Trek, Nomadisme) Spel (Sociaal, Prooi, Vecht/vlucht, Paring)

Van Heck’s taxonomie van situaties Interpersoonlijk conflict, rampen, gevechten Samenwerking, ideeenuitwisseling Intimiteit, relaties en sexuele activiteit Recreatie, amusement, feest Reizen Rituelen, religie, begrafenissen Sport en competitie Excessen (sex en drank), gokken, hypnose Huishouden, bedienen Kopen, verkopen, handeldrijven

Van Heck’s taxonomie en de gedragspatronen Conflict, rampen Relaties en sex Recreatie, feest Sport en competitie Samenwerking Reizen Rituelen Excessen Bedienen Handeldrijven Agonistisch Voortplanting en kinderzorg Spel Bouwen Migratie Fourageren Verkennen Lichaamsverzorging Afwachten

Acht gedragspatronen geordend op drie dimensies samenwerk doden DOELGERICHT advies sabotage wacht dreigen LOTSCONTROLE verken bluf SPEELS GEDRAGSCONTROLE VRIEND VIJAND