Workshop bouwdetails: van fundering tot dak Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013

Workshop bouwdetails: van fundering tot dak 1| koudebruggen Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013

Bouwknopen: koudebruggen GEVAREN: Oppervlaktecondensatie  schimmelvorming Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013

Bouwknopen: koudebruggen THEORIE: koudebruggen = temperatuursfactor  < 0,7.  = verschil oppervlaktetemp. aan binnenzijde muur ie en buitentemperatuur e, indien verschil tussen binnentemperatuur i en buitentemperatuur e = 1K. WTCB, Vochthuishouding in gebouwen, Brussel, WTCB, Technische voorlichting 153, 1984, p. 19. Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013 Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009

Bouwknopen: koudebruggen REKENVOORBEELD 1: Oppervlaktetemptemperatuur koudebrug = 12° Buiten = 0° / Binnen = 20° = (12 - 0) / (20 - 0) = 0.6 = KOUDEBRUG Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013 Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009

Bouwknopen: koudebruggen REKENVOORBEELD 2: Oppervlaktetemptemp. koudebrug = 9° Buiten = -10° Binnen = 20° = (9 – (-10)) / (20 – (-10)) = 0.633 = KOUDEBRUG Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013 Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009

Bouwknopen: koudebruggen Oppervlaktecondensatie VOORBEELD: In auto 20° In auto 90% RV Autoruit 15°… Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013 Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009

Bouwknopen: koudebruggen Oppervlaktecondensatie voorkomen? 1. Binnentemperatuur verhogen door: Koudebrug vermijden / isoleren Lokalen verwarmen = oppervlaktetemperatuur stijgt (MAAR: achter kasten, gordijnen,… komt de warmte niet) 2. Vochtigheid verlagen ventileren Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013 Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009

Bouwknopen: koudebruggen Term ‘ koudebruggen’ Negatieve connotatie (door de vocht- en schimmelproblemen) Duidt hoofdzakelijk op SLECHT ontworpen/slecht uitgevoerde bouwdetails Isolatie in spouw TE LAAG GESTOPT Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013 Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009

Bouwknopen: koudebruggen Term ‘ koudebruggen’ Indien koudebrug GOED is ontworpen/ goed uitgevoerd, is het eigenlijk geen ‘koudebrug’ meer! Isolatie TOT BOVEN + aansluiting met ISOLERENDE STEEN Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013 Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009

Bouwknopen: koudebruggen PROBLEEM: Term ‘ koudebruggen’ Negatieve connotatie (b.v. vocht- en schimmelproblemen) Duidt hoofdzakelijk op slecht ontworpen/slecht uitgevoerde bouwdetails Indien koudebrug goed is ontworpen/ goed uitgevoerd, is het eigenlijk geen ‘koudebrug’ meer! OPLOSSING: Vervangen door BOUWKNOPEN Positievere benadering Geeft geen oordeel over goed of slecht Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013 Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009

Workshop bouwdetails: van fundering tot dak 2| bouwknopen_theorie Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013

Bouwknopen: definities Positievere benadering Geeft geen oordeel over goed of slecht = “Samenkomen van scheidingsconstructies” = “Doorboring van isolatielaag van scheidingsconstructie” Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013 Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009

Bouwknopen: definities Wat is een SCHEIDINGSCONSTRUCTIE ?  verkorte benaming voor “scheidingsconstructie van het verliesoppervlak” (in wetgevende teksten) Wat is een SCHEIDINGSCONSTRUCTIE ? = bouwdeel dat het beschermd volume afschermt van Buiten Grond/kelder/kruipruimte AOR Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013 Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009

Bouwknopen: definities Scheidingsconstructies van het verliesoppervlak schermen het beschermd volume af van Aanpalende woning BESCHERMD VOLUME BUITEN GROND AOR AOR Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013 Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009

Bouwknopen: definities Scheidingsconstructies van het verliesoppervlak schermen het beschermd volume af van Aanpalende woning BESCHERMD VOLUME BUITEN GROND AOR AOR Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013 Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009

Bouwknopen: definities Scheidingsconstructies van het verliesoppervlak schermen het beschermd volume af van Aanpalende woning BESCHERMD VOLUME BUITEN GROND AOR AOR Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013 Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009

Bouwknopen: definities Schematische synthese ! Niet alle bouwknopen zijn aangeduid Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013 Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009

Bouwknopen: definities Hulpmiddel om bouwknopen van dit type te lokaliseren: Overal waar de uiterste grenslijnen van scheidingsconstructies samenkomen, ontstaan sowieso bouwknopen Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013 Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009

Bouwknopen: definities LINEAIRE bouwknopen Type 1: Samenkomen van 2 scheidingsconstructies Type 2: Doorboring van isolatielaag van éénzelfde scheidingsconstructie PUNT bouwknopen Doorboring van isolatielaag van éénzelfde scheidingsconstructie MAAR: Lineaire en puntvormige onderbrekingen EIGEN AAN EEN SCHEIDINGSCONSTRUCTIE en over het oppervlak ervan verdeeld, zijn GEEN bouwknopen In te rekenen in U-waarde van scheidingsconstructie b.v. houtskeletbouw, spouwankers, aansluiting raamprofiel+glas, … Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013 Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009

Bouwknopen: definities LINEAIRE bouwknoop TYPE 1: waar 2 scheidingsconstructies samenkomen Dakopstand (dak+gevel) Raam- en deuraansluitingen (raam+gevel) Funderingsaanzet (gevel + vloerplaat) … Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013 Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009

Bouwknopen: definities LINEAIRE bouwknoop TYPE 1: waar 2 scheidingsconstructies samenkomen VOORBEELD: Gemene muur tegen onderdak = isolatie onderbroken Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013 Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009

Bouwknopen: definities LINEAIRE bouwknoop TYPE 2: daar waar de isolatielaag van een bepaalde scheidingsconstructie lijnvormig onderbroken wordt Balkons Kolommen Regenpijpen… Enkel kijken in het vlak van de scheidingsconstructie zelf Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013 Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009

Bouwknopen: definities LINEAIRE bouwknoop NIET: Wat zijn geen lineaire bouwknopen? Lijnvormige onderbrekingen eigen aan scheidingsconstructie  in te rekenen in U-waarde Bouwknopen in scheidingsconstructie volledig in contact met grond  Moeten niet ingerekend worden wegens verwaarloosbaar warmteverlies Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013 Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009

Bouwknopen: definities PUNTBOUWKNOOP daar waar isolatielaag van bepaalde scheidingsconstructie puntvormig onderbroken wordt door materiaal met hogere warmtegeleidbaarheid Kolom parkeergarage bij isolatie tegen plafond Bevestigingspunten van b.v. zonnecollector op plat dak, borstwering, … Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013 Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009

Bouwknopen: definities PUNTBOUWKNOOP daar waar isolatielaag van bepaalde scheidingsconstructie puntvormig onderbroken wordt door materiaal met hogere warmtegeleidbaarheid VOORBEELD: Metalen kolom draagstructuur  op thermische onderbreking ! Nog steeds puntkoudebrug! WANT: metalen draadstangen door de isolatie Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013 Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009

Bouwknopen: definities PUNTBOUWKNOOP NIET: Wat zijn geen puntbouwknopen? Puntvormige onderbrekingen eigen aan scheidingsconstructie b.v. spouwankers, …  in te rekenen in U-waarde Ventilatiekanalen, rookgasafvoerkanalen etc. die isolatielaag doorboren Snijpunt van 2 of 3 lineaire bouwknopen  Verwaarloosbaar warmteverlies Bouwknopen in scheidingsconstructie in volledig contact met de grond  b.v. paalfunderingen Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013 Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009

Bouwknopen: berekening Lijnwarmtedoorgangscoëfficiënt = uitgedrukt in Ψe [W/mK] = de extra warmtestroom t.o.v. de ééndimensionale referentie bij een temperatuursverschil van 1K tussen de omgevingen aan weerszijden van de bouwknoop Te Q2D/3D Ti Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013 *Lengte bouwknoop = 1m Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009

Bouwknopen: berekening Lijnwarmtedoorgangscoëfficiënt Ψe [W/mK] = het extra warmteverlies t.o.v. de ééndimensionale referentie bij een temperatuursverschil van 1K tussen de omgevingen aan weerszijden van de bouwknoop OP BASIS VAN BUITENAFMETINGEN Ti Te Ψe Ψe Q1D-dak Q1D-wand *Lengte bouwknoop = 1m Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013 Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009

Bouwknopen: berekening VOORBEELD Udak= 0.271 W/m2K Uwand = 0.370 W/m2K FOUT: spouwisolatie stopt te laag FOUT: koudebrug boven draagvloer Ψe = 0.304 W/mK knooppunt KOUDEBRUGVRIJ !! = “warmtebrug” Ψe = -0.034 W/mK Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013 Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009

Bouwknopen: berekening VEREENVOUDIGDE WAARDEN voor de lineaire warmtedoorgangscoëfficiënten zijn vastgelegd in: NBN 62-002(2008) bijlage H = waarden bij ontstentenis Ψ die het maximale koudebrugeffect benaderen van de in de praktijk voorkomende gevallen, d.w.z. dat zij de warmteoverdracht doorheen de koudebrug niet onderschatten. Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013 Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009

Bouwknopen: in EPB HUIDIG: VOLGENS bijlage IV v.d. energieprestatieregelgeving, wijziging dd 20/03/2009 ‘EPB-aanvaarde bouwknopen’ waarvoor forfaitaire toeslag geldt: Hoofdzakelijk a.d.h.v. databank met EPB-aanvaarde bouwknopen Eigen detail moet binnen strikte toepassingsvoorwaarden overeenkomen met detail uit databank Maar ook detail uit databank aanpassen in KOBRA numerieke berekeningen volgens EN ISO 10211 Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013 Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009

Bouwknopen: in EPB VANAF 1 januari 2010: koudebruggen verplicht inrekenen in K-peil 3 opties (besluiten nog niet goedgekeurd door regering!): Het effect van alle koudebruggen wordt ‘exact’ ingerekend, hetzij 3D hetzij 2D. Zoveel mogelijk te voldoen aan de voorschriften van koudebrugarm detailleren (basisregels,Ψlimiet) waardoor een kleine forfaitaire toeslag volstaat. Wat niet voldoet, wordt extra ingerekend. Er wordt geen moeite gedaan, met als gevolg een hoge, forfaitaire bestraffing. Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013 Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009

Workshop bouwdetails: 3| bouwknopen_databanken van fundering tot dak 3| bouwknopen_databanken Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013

Bouwknopen: databank WTCB Huidige databank raadpleegbaar: www.wtcb.be/go/koudebruggen Niet meer als officieel beoordelingsinstrument ! Wél als voorbeelddatabank en als ‘bibliotheek’ voor beschikbare, in KOBRA aan te passen details Databank = moeilijk werkbaar als officiële basis voor ‘goede’ details  Heroriëntering noodzakelijk! Ander criterium nodig voor EPB-aanvaarde bouwknopen  basisregels voor koudebrugarm detailleren in opmaak, moeten nog worden goedgekeurd door regering Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013 Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009

Bouwknopen: databank WTCB Huidige databank raadpleegbaar: www.wtcb.be/go/koudebruggen TETRA-project Koudebrug-IDEE = 150 oplossingensuggesties = lambda-waarden aanpasbaar in KOBRA-software (gratis!) Overzicht koudebrug-projecten uit het verleden/heden - IAKOB - EP-bridge & PAThB 2010 - … KOBRA-software - voor het aanpassen van de IDEE-details - gratis te downloaden op www.wtcb.be/go/KOBRA (onderaan site) Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013 Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009

Bouwknopen: databank WTCB Opgaande muur in hellend dak Voorbeeld uit databank: Snelbouw loopt door tot onderdak Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013 Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009

Bouwknopen: databank WTCB Opgaande muur in hellend dak Voorbeeld uit databank: In dakisolatielaag: ytong ipv snelbouw Verbetering: - 0.03 ipv 0.00 Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013 Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009

Bouwknopen: databank WTCB Opgaande muur in hellend dak Aanpassing aan praktijk: Isolatie op draagmuur verbetering: - 0.059 ipv - 0.03 Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013 Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009

Bouwknopen: databank WTCB Muurisolatie naar vloerisolatie Voorbeeld uit databank: Snelbouw loopt door tot op fundering Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013 Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009

Bouwknopen: databank WTCB Muurisolatie naar vloerisolatie Voorbeeld uit databank: Aansluiting isolatie: perinsul ipv snelbouw Verbetering: - 0.02 ipv 0.02 Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013 Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009

Bouwknopen: databank WTCB Muurisolatie naar vloerisolatie Voorbeeld uit databank: Aansluiting isolatie: ytong ipv snelbouw Verbetering: - 0.04 ipv 0.02 Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013 Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009

Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013

Workshop bouwdetails: 4| bouwdetails_stad gent van fundering tot dak 4| bouwdetails_stad gent Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013

http://www.energiesparen.be/epb/bouwknopen Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013

Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013

Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013

muurvoet - fundering Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013

muurvoet - fundering a| bouwfolies ≠ doorbreking… = cementering => berekenen? of 0,20 W/mK Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013

muurvoet - fundering b| tussenvoeging isolerend deel - lambda ≤ 0,2 W/mK ytong = 0,120 - R ≥ min (R/2 , R/2 , 2) = 0.25/0.12 = 2.08 - dcont ≥ min (dins/2, dx/2) ext = 25 cm = OK int = 17 cm = OK bij folie Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013

Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013

Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013

Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013

Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013

Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013

Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013

buitenschrijnwerk Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013

buitenschrijnwerk a| bouwfolies ≠ doorbreking (waarom folie?) Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013

buitenschrijnwerk b| tussenvoeging isolerend deel - lambda ≤ 0,2 W/mK PUR = 0,040 - R ≥ min (R/2 , 1,5) = 0.08/0.04 = 2 - dcont ≥ min (dins/2, dx/2) 5 cm @ iso = OK volledig @ raam = OK Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013

buitenschrijnwerk c| beperkte doorboring Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013

buitenschrijnwerk x| multiplex tegen raam? - lambda ≤ 0,2 W/mK MPX = 0,170 - R ≥ min (R/2 , 1,5) = 0.32/0.17 = 1.88 - dcont ≥ min (dins/2, dx/2) dcont = OK (PU extra opl.) Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013

buitenschrijnwerk a| bouwfolies ≠ doorbreking b| tussenvoeging isolerend deel - lambda ≤ 0,2 W/mK - R ≥ min (R/2 , 1,5) - dcont ≥ min (dins/2, dx/2) c| beperkte doorboring x| multiplex telt niet mee dagkantisolatie telt niet mee Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013

Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013

Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013

Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013

Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013

Workshop bouwdetails: van fundering tot dak 6| oefening in groep Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013

bedankt voor uw aandacht! Arch. Christophe Debrabander Donderdag 31 januari 2013