Waarom is het Vlaggensysteem nodig in Nederland? MOVISIE, afdeling huiselijk en seksueel geweld Senior projectleider Lou Repetur

Wat doen jongeren op welke leeftijd in Nederland? Tongzoenen 64% rond 13 j Strelen 50% bijna 14 j Vingeren 32% 14 jaar Gemeenschap 25% 15 jaar 35% 16 jaar Taboe jongens op slachtofferschap. Niet jonger maar meer jongeren doen aan seks. Toename anale seks. Seks onder je 25ste

Seksueel grensoverschrijdend gedrag? Cijfers * Het gaat goed met de seksuele gezondheid van jongeren van 12 tot 25 jaar. Maar… 18% van de meiden en 4% van de jongens is wel eens gedwongen iets toe te staan op seksueel gebied. (Seks onder je 25e, 2005) * 83,9% van de onderzochte vrouwen en 66,3% van de onderzochte mannen sinds hun 14e verjaardag ervaring met seksueel grensoverschrijdend gedrag (Laat je nu horen, 2009)

Seksueel grensoverschrijdend gedrag? Discussie en onduidelijkheid ‘Groepsverkrachting is van alle tijden’ (…) Volgens de onderzoekers van Rutgers Nisso, kenniscentrum over seksualiteit, is er steeds vaker sprake van groepsverkrachtingen. De daders zijn veelal laag opgeleid en noemen in driekwart van de gevallen de groepsdruk als motief. Bijna de helft zegt het gedrag van een meisje verkeerd geïnterpreteerd te hebben (‘ze wil de het zelf’ of ‘ze liep niet weg’). Slachtoffers zijn in toenemende mate bekenden van de dader. Klinisch psycholoog dr. Hendriks nuanceert de toename van het aantal groepsverkrachtingen. ,”Het is iets van alle tijden’’, meent hij.’ Nederlands Dagblad, 16-11-2006 * ‘Groei seksueel misbruik via internet’ (…) Dit jaar alleen al werden ruim 200 aangiften van seksueel misbruik via internet gedaan. Het werkelijke aantal ligt waarschijnlijk veel hoger. De toename is volgens Chris Groeneveld, chef van het team bestrijding kinderporno van het Korps Landelijke Politiediensten, te verklaren, Heel veel jongeren hebben internet ontdekt. Profielsites zoals Sugababes trekken honderdduizenden bezoekers. Meestal zijn het kleine bedrijven die deze sites runnen met vrijwilligers. Hoe goed ze hun best ook doen, met zo veel bezoekers is het bijna niet meer te controleren.'‘ Noord-Hollands Dagblad, 16-11-2006

Seksualiteit in en via media. Wat is nieuw? Cyberseks Chatten/msn Gsm/foto/film De beeldcultuur en de grote hoeveelheid van die beelden.

In 2006 was een op de vijf jongeren regelmatig slachtoffer van internetpesterijen. Hoewel recente cijfers ontbreken, stellen deskundigen dat het toeneemt. "Er wordt steeds meer mogelijk via internet en als pester ben je anoniem. Tegelijk heb je een groot publiek",  stelt Bamber Delver, directeur van de stichting Kinderconsument.

Pijpwedstrijd op jongerenparty in Zaandam

Profiel op homo chatsite

Oh Oh Cherso, houdini, rodeo, plork

WAT VALT JULLIE OP?

IS DIT NIEUW IN DE SAMENLEVING?

Heeft dit invloed? Wat denkt u?

Wat is het probleem? Geseksualiseerde samenleving Seksuele weerbaarheid beperkt aanwezig Verschillen in visie seks verlamt teams De discussie seks is vaak geladen en persoonlijk Er is een groot gevoel van verantwoordelijkheid Men wil vooral risico’s vermijden Seksuele ontwikkeling krijgt moeilijk ruimte Overreactie of laisser faire Men gaat het gesprek uit de weg Mistoestanden blijven lang toegedekt

Seksualisering, seks en grensoverschrijding: wat weten we? * Gender ongelijkheid belangrijk thema, dubbele moraal jongens en meisjes Verschillen in opvattingen over sekserollen zijn groter in culturen waar familie-eer een grote rol speelt Tweeledige rol media Bevestiging genderstereotiepe beeldvorming, ook druk op jongens om initiatief te nemen en meisjes te versieren (intern) dilemma voor meisjes: seksueel lijken (medianormen)  dat niet mogen zijn (maatschappelijke normen).

Seksualisering, seks en grensoverschrijding: wat weten we? Pornogebruik J/M gaat samen met meer ervaring met SGG en bij M met grotere acceptatie van controversiële seks (zoals ruilseks). Naast invloed media ook andere factoren van belang, zoals ‘algemene’ seksuele ervaring, voorlichting en kennis. Invloed media, een samenspel van factoren: belevingswereld jongeren, waarin ook school, leeftijdgenoten en ouders belangrijke rol spelen.

Seksualisering, seks en grensoverschrijding: wat weten we? * Dubbele moraal die jongeren weerspiegeld zien in media: Neerbuigende en agressieve houding t.o.v. meisjes (o.a. meisjes als “hoeren” typeren), houding die je weerspiegeld ziet in bepaalde muziekclips of in porno. Groepsdruk bij ventileren van opvattingen. Jongens die altijd seks willen & meisjes die daaraan grenzen moeten stellen.

Seksualisering, seks en grensoverschrijding: gevolgen? Psychosociaal welzijn Vergelijken met ideaalbeelden in media, onhaalbaar ideaal. Lager gevoel van eigenwaarde bij meisjes (zelfbeeld).

Seksualisering, seks en grensoverschrijding: gevolgen? Dubbele moraal, seks en grenzen: Meisjes worden verantwoordelijk gehouden voor aangeven van grenzen, voor mogelijke grensoverschrijding (zoals aanranding en verkrachting). Meisjes komen hierdoor onvoldoende toe aan herkennen en realiseren wensen. Jongens nauwelijks bewust van eigen grenzen.

Vlaggensysteem * Pedagogische interventie: Continuüm van gezond naar zeer ernstig sgg en gradaties. Signaleren Duiden Bespreekbaar maken door concretiseren Wanneer ketenpartners inschakelen. Weten hoe te handelen Manco’s, geen diagnose, geen onderliggend probleem, geen juridisch kader.

Vlaggensysteem bestaat uit Een normatieve lijst (korte versie- lange versie) Criteria voor beoordeling Vlaggen (gradaties) Pedagogisch plan Tekeningen met leidraad Handleiding en trainingshandleiding Folder voor ouders(in ontwerp)

Twee dertienjarige meisjes zitten in de slaapkamer op bed Twee dertienjarige meisjes zitten in de slaapkamer op bed. Ze strelen elkaar tussen en over de bovenbenen en vinden het fijn. Is dat ok?

Een groepje van 17 jarige jongens masturberen zich samen Een groepje van 17 jarige jongens masturberen zich samen. Ze hebben veel lol. Is dat ok?

Een blote jongen van 10 zet een meisje van 10 onder druk om hem te pijpen. Is dit ok?

Een meisje van 10 zit op de schoot van een volwassen man Een meisje van 10 zit op de schoot van een volwassen man. Deze streelt haar borstjes terwijl ze dat niet leuk vindt. Is dit ok?

Grensoverschrijdend of niet? Verschillen in beoordeling Persoonlijke visie. De persoon over wie het gaat. De context. Je Kennis en ervaring.

Beoordelen van seksueel gedrag Groene vlag: aanvaardbaar en positief seksueel gedrag Gele vlag: occasioneel licht grensoverschrijdend gedrag Rode vlag:zorgwekkend grensoverschrijdend gedrag Zwarte vlag:zwaar seksueel grensoverschrijdend gedrag

De normatieve lijst Gebaseerd op bestaande literatuur over seksuele ontwikkeling Ingedeeld in leeftijdsfases Consequent volgens de vlaggen ingevuld Uitgebreid feedback van experts, werkveld en ouders (2008-2009) Is een vertrekpunt voor beoordeling

ZES CRITERIA Toestemming Vrijwilligheid Gelijkwaardigheid Leeftijdsadequaat Contextadequaat zelfrespect Één criteria afdoende, per geval uniek.

Wederzijdse toestemming Is er consent (toestemming)? Begrip en besef van wat voorgesteld wordt Kennis van de maatschappelijke norm Bewustzijn van de mogelijke gevolgen en alternatieven Verwachting dat een onderling akkoord gerespecteerd zal worden Mentale competentie Onduidelijk, eenmalig gebrek, herhaaldelijk gebrek.

Vrijwilligheid Is er dwang? Druk die de vrije wil van het slachtoffer ontkent Perceptie van macht of autoriteit Perceptie van kracht Secundaire winst of verlies (geld, voordelen, vriendschap in ruil voor seks of angst voor verlies van liefde en vriendschap) Dreiging en geweld Wat is volgens jou dwang? Lichte dwang, eenmalig, herhaaldelijk gebruik manipulatie.

Gelijkwaardigheid Gelijkwaardige relatie, een balans tussen beide partijen op vlak van leeftijd, kennis, intelligentie, macht, aanzien, religie, levenservaring… Is er gelijkwaardigheid tss beide partijen? Fysieke, cognitieve en emotionele ontwikkeling Passiviteit en assertiviteit Macht en controle Autoriteit Wat vind jij een gelijkwaardige relatie en wat niet? Licht, eenmalig grote en herhaaldelijk grote ongelijkwaardigheid.

Leeftijdsadequaat gedrag (ontwikkel leeftijd) Is dit gedrag geobserveerd bij meer dan 20 % van de actoren bij recente observaties Is het gezien de leeftijdsspecifieke mogelijkheden te verwachten? Is het gezien de specificiteit van de ontwikkeling te verwachten vb autisme, intelligentieniveau,… Denk aan bijvoorbeeld factoren als: ses, etniciteit, seksuele voorkeur, religie, sekse, leeftijd.

Contextadequaat gedrag Contextgebonden regels vb school De algemene maatschappelijke norm: Privacy: naaktheid en aanrakingen zijn beperkt tot bepaalde plaatsen en mensen Tijd en cultuurgevoelig Persoonlijk en specifiek Storend voor een meerderheid Licht aanstootgevend, onbeleefd. Kwetsend of beledigend. Choquerend.

Zelfrespect Gedrag dat mogelijks gevaar of schade inhoudt voor zichzelf Fysieke kwetsuren zoals wondjes; pijn, infectie, mishandeling Psychische pijn zoals vernederd worden, uitgelachen, te kijk gezet, … Gedrag kan zelfbeschadigend zijn. Gedrag heeft fysieke, emotionele of psychologische gevolgen. Gedrag heeft zware fys., emot., of psychologische schade als gevolg.

Schema Grensoverschrijding op één van de criteria voldoende Mate van grensoverschrijding bepaalt de kleur van de vlag Herhaald gedrag-rodere kleur Urgentie vanaf Rood Seksueel misbruik: rood/zwart

groen geel rood zwart toestemming OK +- OK - OK --OK vrijwilligheid Gelijkwaardig- heid Leeft/ontw. adequaat Context-adequaat Zelfrespect

Seksueel misbruik Indien het gedrag Duidelijk zonder wederzijdse toestemming is Duidelijk niet vrijwillig is Er geen voldoende gelijkwaardigheid is tussen de partners Dan wordt het beschouwd als seksueel misbruik.

Hoe te reageren? Groen: accepteren en eventueel uitleggen Geel: begrenzen en alternatieven bieden, uitleggen Rood: verbieden, uitleggen en controleren, eventueel straf of interventie aankondigen Zwart: verbieden, uitleggen, tussenkomen met straf of/en begeleiding

Twee dertienjarige meisjes zitten in de slaapkamer op bed Twee dertienjarige meisjes zitten in de slaapkamer op bed. Ze strelen elkaar tussen en over de bovenbenen en vinden het fijn. Groene vlag.

Groen vlag en groene vlag reactie Wederzijdse Toestemming? Ja Vrijwilligheid? Ja, geen dwang. Gelijkwaardigheid? Ja Context: kan licht aanstootgevend zijn. Leeftijdsadequaat: ja (zie normatieve lijst) (zelf) respect (eventueel zelfbeschadigend)? ja Ingaan op of negeren, eventueel bevestigen en respecteren.

Een groepje van 17 jarige jongens masturberen zich samen Een groepje van 17 jarige jongens masturberen zich samen. Ze hebben veel lol. Gele vlag.

Gele Vlag en gele vlag reactie Toestemming? Onduidelijke wederzijdse toestemming Vrijwilligheid? Lichte dwang of druk Gelijkwaardigheid? Lichte ongelijkheid Leeftijdsadequaat? Licht leeftijdsafwijkend gedrag Context? Licht aanstootgevend (Zelf) respect? Eventueel zelfbeschadigend Benoem Jullie spelen een spelletje Begrens Je mag wel plezier maken, maar niemand dwingen (Zeg waarom): vrijwilligheid, contextadequaatheid Monitor Niet verbieden, wel grenzen aangeven

Een blote jongen van 10 zet een meisje van 10 onder druk om hem te pijpen. Rode vlag.

Rode vlag Toestemming wederzijds? Nee eenmalig? Herhaaldelijk? vrijwilligheid? Nee, gebruik van macht en intimidatie. Hoeveel dwang? Gelijkwaardigheid? Nee,niet in behoefte wel in leeftijd. Context? choquerend Leeftijdsadequaat? Nee, zie normatieve lijst Zelfrespect? Nee, beschadigend.

Rode vlag reactie Benoem Verbied Zeg waarom Ik zie (ik hoor) dat je een meisje hebt gedwongen aan je piemel te zuigen Verbied Dat kan je niet doen Zeg waarom Je dwingt haar: je kan een ander niet dwingen tot seks. Dat is absoluut verkeerd (dwang, geen toestemming, gelijkwaardigheid, context, leeftijdsadequaat, zelfrespect) Monitor/ begeleiding/hulpverlening/ straf? Als dit nog eens gebeurt zullen we maatregelen moeten nemen. Is er iets aan de hand met agressor? In de gaten houden. Is voorlichting, begeleiding of hulpverlening nodig voor agressor en slachtoffer? Aangifte?

Een meisje van 10 zit op de schoot van een volwassen man Een meisje van 10 zit op de schoot van een volwassen man. Deze streelt haar borstjes terwijl ze dat niet leuk vindt. Zwarte vlag.

zwarte vlag Wederzijdse toestemming? Nee, herhaaldelijk afwezigheid van wederzijdse toestemming Gebruik van agressie of dreigementen Grote ongelijkwaardigheid in behoefte Groot leeftijdsverschil Contextadequaat? zeer choquerend Leeftijdsadequaat? Nee Zelfrespect? Zeer beschadigend

Zwarte vlag reactie Benoem Verbied Waarom Monitor Je hebt een meisje op je schoot genomen en aan haar borstjes gevoeld, niet ok ongeacht wat zij vindt. Verbied Niet ok ivm ongelijkheid, onvrijwilligheid, geen toestemming. Is seksueel misbruik. Waarom zij is veel jonger dan jij en durft dat niet te weigeren, dat is machtsmisbruik. Monitor is begeleiding/hulpverlening en/of straf nodig? Je kan niet meer als begeleider werken. Begeleiding, hulpverlening nodig? Aangifte.

Vlaggensysteem heeft nut? Helpt om seksualiteit bespreekbaar te maken Helpt opvoeders de emoties te hanteren die SGG oproept Stimuleert het praten over SGG Het gesprek is neutraler en rustiger Je kan kinderen verantwoordelijkheid geven Het kind luistert en voelt zich begrepen, is minder defensief Het SGG neemt af Nadenken over “toezicht”, ook bij nieuwe vormen van misbruik

Evaluaties We gebruiken normatieve lijst in de praktijk Het is een zeer hanteerbaar systeem De criteria zijn een goede ruggegraat We gebruiken de tekst voor ons beleidsplan Geeft ruimte voor het opbouwen van seksuele ervaringen van jongeren Een goed tegenwicht tegen paniek en doofpot Seksueel gedrag wordt bespreekbaar Aandacht voor nieuwe media

Toekomst Samenwerking Sensoa Doorontwikkeling handicap, homoseksualiteit. Multiculturele aspecten in normatieve lijst Leidraad bij analyse van situaties Evaluatie Vertalingen in Frans, Engels en Noors/Zweeds Meer materiaal voor (specifieke) doelgroepen

DANK! Lou Repetur, l.repetur@movisie.nl, 030-7892117