Cursus bijengezondheid NBV Cursus bijengezondheid deel 2

Het herkennen van ziekten Gezond broed De ontwikkeling in het voorjaar Observatie Ziekte beelden Overzicht ziekten en plagen Bijengezondheid NBV

Gezond broed Bijengezondheid NBV

Gezond broed Mooi aaneen gesloten broed Weinig open cellen tussen het gesloten broed Deksels droog en enigszins bolvormig Larven zijn parelwit van kleur Larven liggen in de karakteristieke C-vorm Bijengezondheid NBV

Gezond broed Bijengezondheid NBV

De ontwikkeling in het voorjaar Is goed te volgen op de bodemlade In de winter 5 straten bezet Doorzichtige wasplaatjes en veel stuifmeel Na een paar weken mooi weer 9 straten bezet Volken die achterblijven kunnen ziek zijn Bijengezondheid NBV

Ontwikkeling gezond volk In de winter : een vijftal ramen bezet Een paar weken mooi weer :10 ramen bezet Eind april : 20 ramen bezet, 12 ramen broed Eind mei : de bijen puilen de kast uit Bijengezondheid NBV

Herkennen van bijenziekten Op afstand van de kast Voor de kast Op de bodemlade In het broednest Bijengezondheid NBV

Op afstand van de kast Vliegen de bijen massaal Brengen ze veel stuifmeel naar binnen Vliegen de bijen te vroeg of te lang door Vliegen de bijen bij te koud weer Bijengezondheid NBV

Voorzijde kast en op de grond Vuil op de vliegplank of tegen de wand Dode bijen of mummies Hangen veel bijen voor de kast Krabbelaars voor de kast Bijengezondheid NBV

Voordeel van de bodemlade Je hoeft de kast niet steeds te openen Van de bodemlade is veel af te lezen De ontwikkeling van het volk is goed volgen Vooral in de koude periode is de bodemlade een uitstekend middel om het volk te controleren Bijengezondheid NBV

Lezen van de bodemlade Hoe groot is het broednest Veel stuifmeel op de bodem Doorzichtige wasplaatjes of bolle deksels Varroamijten of andere dieren Bijengezondheid NBV

De volwassen bijen Hoe reageert het volk op aanraken kast Bruist het kort op en wordt weer stil ? Beschadigde of misvormde vleugels Veel donkere glimmende bijen Bijengezondheid NBV

Afwijkingen in het broednest Onregelmatig of gaten patroon Uitpuilende bolle deksels Dode larven of verdroogde resten Deksels met gaten of stinkend broed Bijengezondheid NBV

Hoe stel je de juiste diagnose Bij een ziekte behoren bepaalde symptomen Sommige symptomen komen bij meerdere ziekten voor Een diagnose is niet altijd eenvoudig te stellen Vaak is aanvullend laboratoriumonderzoek nodig Raadpleeg de overzichtstabellen van ziektebeelden en ziekten Raadpleeg bij twijfel de bijengezondheidscoördinator Bijengezondheid NBV Cursus bijengezondheid deel 2

Bijengezondheid NBV Overzichtstabel ziektebeelden No Waar Verschijnsel Mogelijke ziekte of plaag Aanvulling 1 Voor de kast of op de bodem Dode bijen Niet eenvoudig te bepalen Aanvullend onderzoek nodig 2 Voor de kast Krabbelaars Virusinfectie Nosema Tracheeën mijt ½ kg bijen voor de kast 3 Vliegplank en voorwand Ontlasting Roer Bruine vlekken Druppelvormige vlekken Amoebe Gele kleur Meiziekte Pasta achtig 4 Vliegplank en op de grond Stukjes was en raat Roverij Bijen vluchten bij openen kast 5 Witte of gekleurde mummies kalkbroed Wit of grijs/zwart Steenbroed Groengeel, grijs of zwart 6 Bodemlade Bruine ovale mijten varroabesmetting 7 In de kast Besmeurde raten Smerige celranden Gele ontlasting 8 In het broed Dode larven Kakbroed Zakbroed Zak gevuld met vloeistof Amerikaans vuilbroed Trekt slijmachtige draad Europees vuilbroed Onnatuurlijke houding Bijengezondheid NBV

Bijengezondheid NBV Overzichtstabel ziektebeelden 9 In het broed Open cellen tussen gesloten broed Inteelt Hagelschot AVB en EVB 10 Onregelmatig broednest AVB Gronderige leemachtige geur EVB Geur van rottend materiaal Virusinfectie Verhouding bijen/broed fout 11 Celdeksels Ingezonken 12 Kleine gaatjes Kalkbroed Karakteristieke vormen 13 Celdeksel Bolle deksels Bultbroed Dar in werkstercel 14 Cellen Meerdere eieren Leggende werkster Wordt bultbroed 15 Bruine mijten Varroa Bruine ovale vorm Tropilaelaps Kleiner dan varroa 16 Witte kristallen ontlasting 17 Dode bijen Honger Met de kop naar binnen 18 Raten Tunnels van wit spinsel Wasmot Bijengezondheid NBV

Bijengezondheid NBV Overzichtstabel ziektebeelden 19 Raten en spleten Witte lange larven Wasmot Maken spinsel Kleine kastkever Laten slijmspoor achter 20 Op de ramen Zwarte kevertjes 21 Roodbruine ovale mijten Tropilaelaps Mijten rennen over de raat 22 Op de bijen Kleine mijten of luizen Varroa Bruine ovale vorm Tropilealaps Kleiner dan varroa Bijenluis Kop, borst en staartstuk 23 Volwassen bijen Misvormde vleugels DWV 24 Volk als geheel Trage ontwikkeling Niet eenvoudig te bepalen Aanvullend onderzoek nodig Bijengezondheid NBV

Bijengezondheid NBV Overzichtstabel bijenziekten No Naam Soort Bijbehorende ziektebeelden 1 Kalkbroed schimmel - wit/gele of groen/grijze mummies - mummies los in de cellen of de bodem, op de vliegplank of voor de kast op de grond 2 Steenbroed - wit/grijze of lichtgroen/bruine mummies mummies zitten vast in de cellen 3 AVB bacterie - draden trekkend - lege cellen, ingevallen deksels, gaatjes in de deksels - raten hebben bruin beige kleur en hebben gronderige leemachtige geur - ingedroogde korst zit vast in de cel 4 EVB bacteriën - niet draden trekkend - larven zijn verkleurd en liggen gedraaid in de cel. Zurige geur of zweetvoetengeur - soms verzegeld broed met ingezakte celdeksels of met gaatjes - ingedroogde korst ligt los in de cel 5 Zakbroed virus - streklarf kleurt eerst bruin/zwart - de kop knikt voorover larve lijkt net een met vloeistof gevuld blaasje 6 DWV gekreukelde of nauwelijks ontwikkelde vleugels. 7 APV broedafwijkingen lijkend op EVB verschijnselen 8 Overige virussen - krabbelende, lusteloze bijen, soms met trillende vleugels - broedafwijkingen, hagelschot, afwijkende larven en verzegeld broed - haarverlies en zwartkleuring van de volwassen bijen - volken ontwikkelen zich niet goed Bijengezondheid NBV

Bijengezondheid NBV Overzichtstabel bijenziekten 9 Nosema eencellige - ontlasting op de onbezette raten en bij vlieggat of vliegplank - te weinig bijen in verhouding tot het broednest - trage voorjaarsontwikkeling 10 Amoebe - hetzelfde als nosema. Microscoop onderzoek nodig. 11 Roer verstopping - besmeurde raten en vliegplank 12 Meiziekte - schudden met hun achterlijf om tot ontlasting te komen 13 Hagelschot moer - opvallend veel broedloze cellen 14 Bultbroed - onregelmatig broednest met bolle deksels 15 Varroa mijt - mijten op de varroa-bodem 16 Acarapis - ½ kg bijen krabbelen voor de kast na de eerste reinigingsvlucht - volken ontwikkelen zich slecht. Weinig vliegactiviteit 17 Tropilaelaps - mijten in het volk 18 Bijenluis vlieg - vooral op de kop van de koningin 19 Wasmot Mot - lange tunnels met spinsels in de raten Bijengezondheid NBV

Bijenziekten Broedziekten Ingewandsziekten Mijten, luizen, motten en kevers Bijengezondheid NBV Cursus bijengezondheid deel 2

Broedziekten Kalkbroed en steenbroed AVB en EVB Zakbroed DVW, APV en overige virusziekten Bijengezondheid NBV Cursus bijengezondheid deel 2

Kalkbroed Bijengezondheid NBV Cursus bijengezondheid deel 2

Ziektebeeld Kalkbroed Larven sterven na het sluiten van de cel Kleine gaatjes in de celdeksels Dode larven verharden Kleuren wit of grijszwart Bijengezondheid NBV Cursus bijengezondheid deel 2

Verspreiding Kalkbroed Schimmel kan drie jaar besmettelijk blijven Sporen blijven overal aan kleven Uitwisseling van materialen Vervliegen van bijen Bijengezondheid NBV Cursus bijengezondheid deel 2

Preventieve maatregelen Houd sterke en krachtige volken Raten regelmatig vernieuwen Kleine volken warm houden Desnoods koningin vervangen Bijengezondheid NBV Cursus bijengezondheid deel 2

Amerikaans vuilbroed Bijengezondheid NBV Cursus bijengezondheid deel 2

Ziektebeeld AVB Onregelmatig broednest Veel open cellen tussen gesloten broed Ingezonken celdeksels bij gesloten broed Openingen in een aantal celdeksels Gronderige leemachtige geur Bijengezondheid NBV Cursus bijengezondheid deel 2

Draden trekken bij AVB Bijengezondheid NBV

Verspreiding AVB De imker is de grootste verspreider Uitwisseling van materialen Vervliegen of beroving ziek volk Reizen naar gebied met besmette volken Bijengezondheid NBV Cursus bijengezondheid deel 2

AVB : meldingsplichtige ziekte Informeer het bestuur van de afdeling Melden bij Bijen@wur Het adres vind je in het bijenblad Bijengezondheid NBV Cursus bijengezondheid deel 2

Europees vuilbroed Bijengezondheid NBV Cursus bijengezondheid deel 2

Ziektebeeld EVB Larf sterft voordat de cel gesloten is. Larf ligt in een onnatuurlijke houding Dode larf verkleurt geel/bruin Je kunt geen draden trekken zoals bij AVB Bijengezondheid NBV Cursus bijengezondheid deel 2

Verspreiding EVB De imker is de grootste verspreider Uitwisseling materialen Vervliegen en roven uit besmet volk Reizen met de volken Bijengezondheid NBV Cursus bijengezondheid deel 2

Maatregelen bij EVB Zwakke of erg zieke volken opruimen Raten vernietigen en kast ontsmetten Sterk volk op schone raat zetten Voer een varroabestrijding uit Bijengezondheid NBV Cursus bijengezondheid deel 2

Virussen SVB : zakbroedvirus DWV : Deformed wing virus ABPV : Acute bee paralysis virus Overige virussen Bijengezondheid NBV Cursus bijengezondheid deel 2

De virussen zitten overal In de honing In het stuifmeel In het bijenbrood In het broed In de koningin In de eieren In het sperma In het voedersap Op de volwassen bijen In de uitwerpselen Bijengezondheid NBV Cursus bijengezondheid deel 2

Het transport van virussen door de varroamijt door luchtcirculatie door voedseloverdracht door fysisch contact door de ontlasting door het sperma door de eierstokken door vervliegen door roverij door de imker Bijengezondheid NBV Cursus bijengezondheid deel 2

Ziektebeeld Verhouding bijen en broed is uit balans Oriëntatie problemen en sterker vervliegen Krabbelaars voor de kast Haarverlies, verkleuring en broeduitval Bijengezondheid NBV Cursus bijengezondheid deel 2

Preventieve maatregelen Raat vernieuwing Varroabestrijding Resistente volken telen Hygiënisch imkeren Bijengezondheid NBV Cursus bijengezondheid deel 2

Pauze Bijengezondheid NBV

Zakbroed ( SVB ) Bijengezondheid NBV Cursus bijengezondheid deel 2

Ziektebeeld Zakbroed Larven verkleuren van parelwit naar geel Dode larven lijken op gevulde blaasjes Resten hebben een kenmerkende vorm Resten zijn gemakkelijk te verwijderen Bijengezondheid NBV Cursus bijengezondheid deel 2

De gevolgen van zakbroed Oriëntatie stoornissen Trage ontwikkeling, verkorte levensduur Minder stuifmeel verbruik Minder stuifmeel verzamelen Verlies aan broed Bijengezondheid NBV Cursus bijengezondheid deel 2

Maatregelen bij zakbroed Er is geen specifieke behandeling Besmette raten vervangen Bij ernstige besmetting moer vervangen Zakbroedvirus maar paar weken infectieus Bijengezondheid NBV

Hoe behandel je een broedziekte De grootste deel van de infectie zit in het broed Verwijder besmette ramen Hang schone ramen of kunstraat in Zet desnoods een heel volk op kunstraat Eventueel samen met een varroabestrijding Bijengezondheid NBV

Algemeen advies broedziekten Besmette ramen vernietigen Vervangen door schone raat Desnoods het hele volk op schone raat Kast eerst uitboenen en ontsmetten Bijengezondheid NBV

Ingewandsziekten Nosema apis en Nosema cerana Amoebe Roer Meiziekte Bijengezondheid NBV Cursus bijengezondheid deel 2

Nosema Apis Bijengezondheid NBV

Nosema ontlastvlekken Bijengezondheid NBV

Ziektebeeld Nosema Apis Trage ontwikkeling Overmatige sterfte Krabbelende bijen voor de kast Bijen kunnen niet vliegen en hangen bij elkaar Bijengezondheid NBV

Verspreiding Nosema Apis Zwermen Verenigen Overhangen besmette raten Vervliegen Bijengezondheid NBV

Diagnose door darmonderzoek Gezond Ziek Bijengezondheid NBV

Maatregelen Nosema Apis Verdwijnt bij een goede dracht in het voorjaar Schone raat geven Materiaal waarmee gewerkt wordt ontsmetten Imker met sterke volken Bijengezondheid NBV

Nosema Cerana Begin deze eeuw in Europa ontdekt Is in een groot aantal volken aangetoond Nog geen eenduidig behandel advies Zelfde voorzorgen en maatregelen bij N. Apis Bijengezondheid NBV

Ziektebeeld Amoebeziekte Diarree, altijd gele ontlasting Jonge bijen warmen zich op in de zon en lopen weg, ze kunnen niet vliegen Vanaf einde winter tot ongeveer mei Treedt meestal op in combinatie met Nosema Bijengezondheid NBV

Verspreiding Amoebeziekte Door diarree in de kast terecht Door vervliegen en roverij Verenigen Uitwisselen besmet materiaal Bijengezondheid NBV

Maatregelen bij Amoebeziekte Materiaal ontsmetten Schone drinkplaats Opruimen ernstig zieke volken Imker met sterke volken Bijengezondheid NBV

Roer Bijengezondheid NBV

Ziektebeeld Roer Opgezwollen achterlijf Bijen vliegen zelfs bij slecht weer Typische bruine ontlastvlekken Smerige celranden en besmeurde raat Bijengezondheid NBV

Verspreiding Roer Is geen besmettelijke ziekte Ontstaat als bijen zich niet kunnen ontlasten Treedt op na lange winterzit Onzuiverheden of te veel stuifmeel in het voer Bijengezondheid NBV

Maatregelen bij Roer Volk in schone kast op kunstraat Kast schoonboenen en afvlammen Verdund suikerwater 2 : 3 voeren Volk klein houden Zwaar zieke volken niet behandelen : opruimen Bijengezondheid NBV

Preventieve maatregelen Sterke volken inwinteren Inwinteren met zuiver voer Niet met heidehoning inwinteren Voorkom verstoringen tijdens winterzit Bijengezondheid NBV

Andere problemen Hagelschot Bultbroed Leggende werkster Honger Bijengezondheid NBV

Hagelschot Bijengezondheid NBV

Hagelschot wijst op inteelt Te veel paren met verwante darren Achteruitgang in genetische variatie Veroorzaakt diploïde darren Bijengezondheid NBV

Diploïde darren Een dar heeft 16 enkele chromosomen Diploïde dar heeft 16 paar chromosomen Deze larven worden herkend Werksters verwijderen ze onmiddellijk Bijengezondheid NBV

Bepaling percentage hagelschot Snijdt een parallellogram uit Zijden 10 cellen = 100 cellen Leg dit op een raam met broed Tel het aantal open cellen Maximaal 15 open cellen Anders de moer vervangen Bijengezondheid NBV

Bultbroed Bijengezondheid NBV

Hoe ontstaat bultbroed ? Onbevruchte eieren in werkstercellen Een jonge moer die het nog moet leren Een onbevruchte moer of het sperma is op Een leggende werkster Bijengezondheid NBV

Maatregelen bij bultbroed Bij een jonge moer even afwachten Een onbevruchte of oude moer vervangen Leggende werkster : volk opruimen Bijengezondheid NBV

Leggende werkster Bijengezondheid NBV

Maatregelen bij leggende werkster Kenmerk : meerdere eieren in een cel Het is beter de kast op te ruimen Sla alle ramen 5 meter voor de stal af Vernietig de ramen, maak de kast schoon Bijengezondheid NBV

Honger Bijengezondheid NBV

Ziektebeeld bij honger Kenmerk : bijen zitten dood diep in de cel Oorzaak : te weinig voer in de kast Voorzorg : altijd twee volle ramen met voer Winter : afstand wintertros naar voer te groot Bijengezondheid NBV

Einde les 2 Vragen of opmerkingen ? Bijengezondheid NBV