Bewust omgaan met water en energie DUURZAAM WONEN Bewust omgaan met water en energie MilieuAdviesWinkel voor Vrouwenpraatcafé Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Inleiding > MilieuAdviesWinkel Gratis infoloket voor vragen over duurzaam wonen en leven Project van het Gents MilieuFront MilieuAdviesWinkel Koningin Maria Hendrikaplein 5-6 9000 Gent 09 242 87 59 info@milieuadvieswinkel.be www.milieuadvieswinkel.be Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Overzicht presentatie Inleiding > Overzicht presentatie Stijgende energieprijzen Klimaatproblematiek Energie besparen Isolatie en Ventilatie Verwarming Warm water Huishoudtoestellen Verlichting Water besparen Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Stijgende kostprijs energie Gas  2003 – 2007 +50% Aardolie  2003 – 2007 + 85% Elektriciteit  2003 - 2007 + 8% Water  2006 – 2007 +7%

Gemiddeld verbruik energie & water Gezin 3 personen in een huis Mazout  2000 liter  € 1300 Gas  2000 m³  € 1000 Elektriciteit  3500 kwh  € 550 Water  135m³  € 300

Duurzaamheid? “Duurzaamheid is voorzien in de behoefte van de huidige generatie zonder daarmee voor toekomstige generaties de mogelijkheden in gevaar te brengen om ook in hun behoeften te voorzien.” VN conf. 1992 Rio de Janeiro Agenda 21

Opwarming van de aarde

Oorzaken Meer CO² en andere broeikasgassen in de atmosfeer Klimaatverandering > Oorzaken Meer CO² en andere broeikasgassen in de atmosfeer Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Oorzaken Klimaatverandering > Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Uitstoot CO2 afkomstig van Klimaatverandering > oorzaak Uitstoot CO2 afkomstig van Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Klimaatverandering Er is een consensus over klimaatverandering De gemiddelde temperatuur op aarde stijgt Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Gevolgen veranderend weerpatroon Klimaatverandering > Gevolgen veranderend weerpatroon Door opwarming van de wateren Smelten van poolkappen  stijging waterpeil Meer en hevigere orkanen Minder smeltwater afkomstig uit bergen Waterstromen verkleinen, meren drogen uit Drinkwater problematiek Meer extremen in het weer Meer droogtes, overstromingen, hitte, regenperiodes Er zijn oneindig veel gevolgen… Klimaat en ecosystemen dreigen uit evenwicht te raken Verdwijnen of migratie van diersoorten Landbouwschade Mobile is kinderspeelgoed dat je boven de baby’s hoofd hangt. Bestaat uit een resem aan koordjes, met aan de uiteinden diverse figuurtjes, die allen verbonden zitten met een houten frame. Vanaf je aan 1 iets raakt (analoog: verandering komt in de toestand van 1 element) beweegt de rest ook (analoog: verandert de toestand van alle andere elementen van dat systeem) Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Veranderend weer patroon Klimaatverandering > gevolgen 1928 Veranderend weer patroon 2004 Smelten van gletsjers Upsala, Patagonië (Argentinië). Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Veranderend weer patroon Klimaatverandering > gevolgen 2001 1859 Veranderend weer patroon Smelten van gletsjers Valais (Zwitserland). Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Opschuiven van de kustlijn North Carolina (VS). Klimaatverandering > gevolgen Opschuiven van de kustlijn North Carolina (VS). Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Oplossing Broeikasgasemissies in Vlaanderen reduceren Klimaatverandering > Oplossing Broeikasgasemissies in Vlaanderen reduceren Industrie kan op korte termijn tot 15% energiegebruik besparen 50% CO2-emissies elektriciteitsector in Vlaanderen door steenkoolcentrales In het wegvervoer kan tot 40% CO2-emissies worden gereduceerd Belgen verbruiken meer energie in hun huizen dan Scandinaven (figuur: energie verlies via muren van woningen in Europa) Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Energy loss through walls in Europe MJ/m2.a - 2001 Klimaatverandering > oplossing Energy loss through walls in Europe MJ/m2.a - 2001 Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Klimaatverandering > oplossing Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Focus op energie en water Stijgende aandacht door stijgende energie- en waterprijzen Principes Zo weinig mogelijk energie en water gebruiken Energie en water verstandig gebruiken Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

… met weinig of geen investering? Dus: Hoe energie en water besparen … … met weinig of geen investering? Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Energie Isolatie & ventilatie Verwarming Warm water Huishoudtoestellen Verlichting Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Schematische voorstelling Energie > Schematische voorstelling ± 75% gaat naar ‘verwarmen’ of ‘afkoelen’ Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

ISOLATIE

1/ Isolatie Energieverlies zonder isolatie: 33% door dak 10% door vloer 22% door ramen 22% door muren 13% door ongecontroleerde ventilatie (via kieren & open ramen) Op minstens drie vlakken kan je als bewoner (zonder investering) er iets aan doen ! Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Dakisolatie (investering): 33% winst Energie > isoleren > buitenschil Dakisolatie (investering): 33% winst Zeer efficiënt ‘Eenvoudig’ zelf te plaatsen Kostprijs doorgaans 25€/m² voor alle benodigd materiaal isolatie, hout, dampscherm, klein materieel, plakband, tochtbanden, … premies Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Ramen (investering): 22% winst Energie > isoleren > buitenschil Ramen (investering): 22% winst Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Radiatorfolie Hang radiatorfolie achter de radiatoren op buitenmuren Kostprijs: 3 à 4€ per rol van 2,5m op 0,5m Winst: 5 à 10 % per radiator per jaar of 5€ (gas) tot 15€ (elektrisch) per jaar per m² folie Terugverdientijd: minder dan 1 jaar Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Buisisolatie Plaats buisisolatie rond warmwaterleidingen Kostprijs: 0,4 tot 2,6€ per lopende meter Winst: 2€ (gas) tot 5€ (elektrisch) per jaar per lopende meter Terugverdientijd: 1 à 2 jaar

Isolatie rolluikkast Kostprijs: 5 à 10€ afhankelijk van de grootte Winst: groot

Hou de warmte binnenshuis Hou de buiten- en binnendeuren gesloten Voorzie de ramen van overgordijnen tegen koudestraling Zorg dat de gordijnen niet over de radiatoren hangen Sluit rolluiken en gordijnen ‘s avonds Sluit een open trap af in de winter met een gordijn Ligt er tapijt, hout of vinyl op de vloer? Hou een dikke truiendag

VENTILATIE

2/ Ventilatie Ongecontroleerde ventilatie =energieverlies Schouweffect Kipramen of ramen op een kier Spleten en kieren aan vensters en buitendeuren Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Gecontroleerde ventilatie = energie besparen Principe: Toevoer van verse lucht in leefruimtes Afvoer van vervuilde lucht Tochtwering: 13% winst

Toevoer van verse lucht Energie > Toevoer van verse lucht Ramen om de 3 uur, kortstondig (3 min.) alle ramen en binnendeuren volledig open zetten. Raam- of muurroosters Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Afvoer van vervuilde lucht Dampkap Ventilatoren in vochtige ruimtes Ramen kortstondig volledig openzetten

TOCHT WEREN

Tocht weren: tochtborstel Energie > ventilatie Tocht weren: tochtborstel Plaats tochtborstels aan buitendeuren Kostprijs: €5 tot €10 per borstel Terugverdientijd: minder dan 1 jaar Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Tocht weren: tochtstrips Ramen: tochtstrips, siliconen of papier-maché Kostprijs: gemiddeld €5 per raam Terugverdientijd: minder dan 1 jaar

Tocht weren: brievenbus Ingebouwde brievenbus: brievenbuskastje, tweede klep of borstel aan binnenzijde

Tocht weren: kieren en spleten in de muur dichten Herstel metsel- en pleisterwerk Bepleister muren in baksteen Voeg spleten tussen isolatieplaten op met plamuur Dicht grote kieren desnoods af met behang of krantenpapier

VERWARMING

3/ Verwarming (systeem) Energie > 3/ Verwarming (systeem) Type verwarming Centrale verwarming Afstelling/regeling voor CV en DV Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Type verwarming (hoofdverwarming) Energie > verwarming Type verwarming (hoofdverwarming) Elektriciteitsopwekking is heel inefficiënt Van de elektriciteit die wordt opgewekt gaat er minstens 66% van de primaire energiebron verloren, en komt er maar max. 33% rendement uit het stopcontact Vandaar: 1 kWh warmte elektrisch: €0.15 (0,10-0,20) gas: €0.05 Kies voor verwarming gas (of stookolie): individuele kachels of CV Kies steeds voor een hoogrendementsketel 40-70€ uit: vlaamse overheid: “het klimaat verandert, u ook?”, tips om vlaamsklimaatplan te realiseren 2006-2012 Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Type verwarming (bijverwarming) Energie > verwarming Type verwarming (bijverwarming) Elektrische verwarming is duur. Gebruik zo weinig mogelijk elektrische vuurtjes. Wanneer je één dag (8 uur) met een elektrisch vuur van 2000 Watt verwarmt, dan kost dit al snel meer dan 2,5 euro (per dag). Tip: Vermijd het gebruik van elektrische bijverwarmings-toestel(len) Besparing van meer dan 100 € bij gebruik van amper 2 uur per dag gedurende 6 maanden. 40-70€ uit: vlaamse overheid: “het klimaat verandert, u ook?”, tips om vlaamsklimaatplan te realiseren 2006-2012 Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Centrale verwarming (CV) Dek radiatoren nooit af. Zorg ook dat je geen kasten of zetels voor de radiatoren staan. Isoleer warmwaterleidingen in ruimten die je niet verwarmt (buisisolatie). Heeft de ketel een waakvlam, doof die dan bij lange afwezigheid of in de zomer (tenzij de ketel ook voor warm water zorgt). Indien mogelijk gebruik de zomerstand op de cv. Winst: 40 à 50€ per jaar.

Regeling (CV) 7% gas per °C = 14% 22°C 21°C 20°C Energie > verwarming Regeling (CV) Als je de kamertemperatuur met 1°C verlaagt, bespaar je 7 % brandstof of 35 euro per jaar (gas) of 80 euro per jaar (elektriciteit). 22°C 21°C 20°C 7% gas per °C = 14% Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Energie > verwarming Regeling (CV) Geen te grote temperatuurverschillen : overdag max. 20 °C (max. 22°C voor immobiele bewoners) en ‘s nachts max. 15 °C is een goede maatstaf. Zet de verwarming een half uur voor het slapengaan in nachtstand. Winst: 50 euro per jaar. Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Energie > verwarming Regeling (CV) Je regelt de temperatuur het best met de thermostaat en niet door een venster open te zetten of te sluiten. Plaats thermostatische kranen. Geen thermostaat? Hang een thermometer in de (woon)kamer. Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Regeling (CV) Ontlucht jaarlijks de leidingen en de radiatoren Energie > verwarming Regeling (CV) Ontlucht jaarlijks de leidingen en de radiatoren Bij lange afwezigheid regel je de verwarming zodat de woning vorstvrij blijft (± 4 °C, niet hoger) om schimmels en vochtproblemen te voorkomen. Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Regeling (DV=afzonderlijke kachels) Hou de kamertemperatuur in het oog (19 à 20°C, 22°C voor immobiele bewoners) Tip: plaats een afzonderlijke kamerthermometer Laat de kachels niet aan staan ‘s nachts Zet de verwarming iets vroeger in nachtstand Schakel waakvlammen uit na stookseizoen. Winst: tot 75 m³ gas of 40 à 50 Euro per gaskachel Verwarm enkel de ruimten die je gebruikt Trek warmere kleren aan Gebruik een extra deken in de zetel Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

WARM WATER BESPAREN

4/ Sanitair Warm water Systemen Tips Energie > Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Systemen Systemen: Boiler (opslagvat) Energie > warm water Systemen Systemen: Boiler (opslagvat) op gas stookolie elektriciteit Doorstromer met klein vat (op gas) Pure doorstromer of geiser elektrisch Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Beperk warmwaterverbruik (1) Gebruik een timer bij elektrische keukenboilers: Winst: 8-20€ per jaar Stel de temperatuur van een boiler niet hoger in dan 58°C. Dat is hoog genoeg om gevaarlijke bacteriën (legionella) te doden en laag genoeg om aanzienlijke kalkafzetting te voorkomen. Bovendien verleng je zo de levensduur van je toestel. Kies liever voor (aard)gas als bron van verwarming 1 kWh warmte elektrisch: €0.15 (€0,10-€0,20) gas: €0.05

Beperk warm watergebruik (2) Energie > warm water Beperk warm watergebruik (2) Isoleer de leidingen tussen boiler of geiser en het aftappunt. Plaats buisisolatie rond warmwaterleidingen Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Beperk warmwatergebruik (2) Energie > warm water Beperk warmwatergebruik (2) Neem een douche i.p.v. een bad Groot bad: 180 liter water = 18 volle emmers water Klein bad: 120 liter water = 12 volle emmers water 10 minuten douchen verbruikt 100 à 180 liter water = 10 à 18 volle emmers water Plaats een douchestang wanneer er enkel bad is Draai de kraan dicht tijdens het inzepen (bespaar zo 5 liter water) en douche niet te lang (maximum 5 minuten) Gebruik een spaardouchekop 10 minuten douchen met een spaardouchekop verbruikt 50 à 80 liter water = 5 à 8 volle emmers water Even comfortabel Een gemiddeld gezin bespaart met een spaardouchekop 10 m³ water of 37 euro per jaar + de energie om het water op te warmen: 45 m³ gas of 27 euro per jaar = een besparing tot 60 euro per jaar Kleine investering: kostprijs 5 à 10 euro Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Beperk warmwatergebruik (3) Energie > warm water Beperk warmwatergebruik (3) Plaats waterbesparende bruismondstukken (van 10 à 12 liter per minuut naar 6 à 8 liter per minuut) Vang (onnuttig) water op bij lange afstanden tussen kraan en verwarmingstoestel Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

ELEKTRICITEIT BESPAREN

5/ Elektriciteit De meeste toestellen in huis verbruiken elektriciteit Energie > 5/ Elektriciteit De meeste toestellen in huis verbruiken elektriciteit Elektriciteit = dure energie 66% gaat verloren tijdens productie en transport Aankoop elektrische verwarmingstoestellen =vaak lage kost vooraankoop maar verbruikskost ligt hoog Vaak sluimerverbruik door stand-by en transfo’s Sluimerverbruik kost een gezin gemiddeld 125€ per jaar Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Mijd sluimerverbruik: Energie > huishoudtoestellen Mijd sluimerverbruik: Toestellen volledig uitschakelen of loskoppelen na gebruik TV, DVD, video, stereo, computer: besparing van 10-25 € per jaar Transfo van gsm, laptop, halogeenlamp, babyfoon, printer, …: besparing tot 25 € per jaar Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Gemiddeld sluimerverbruik in cijfers Toestel Gemiddeld sluimerverbruik (in kWh per jaar) TV 16 Video- of DVD speler 69 Babyfoon 6 Tuner, versterker en CD-speler 17 Computer, printer, modem, scanner 196 Koffiezetapparaat 26 Microgolfoven Halogeenlamp 5 Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Schakel toestellen volledig uit Uitschakelen met knop i.p.v. met afstandsbediening Gebruik een verdeelstekker met schakelaar Trek de stekker uit het stopcontact Haal de laders van transfo’s uit het stopcontact als ze geladen zijn Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Elektriciteit besparen Zet de TV uit als niemand kijkt: een TV die aan staat verbruikt evenveel als vier brandende gloeilampen van 40 Watt Zet je computer uit wanneer er langer dan één uur niet op wordt gewerkt Zet het scherm van je computer uit wanneer er langer dan een half uur niet op wordt gewerkt Let op energievreters! Plasma TV’s verbruiken 3 tot 5 maal meer dan andere types Koelkast met G-label verbruikt tot 50€ per jaar meer dan een A-label Mijd droogkasten indien mogelijk en gebruik een wasdraad of droogrek Mijd elektrische keukenboilers Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Koelkast vrijstaand zonder vriesvak <200L A++ label B label Energie > huishoudtoestellen Koelkast vrijstaand zonder vriesvak <200L A++ label B label Aankoopkosten 449 € 369 € Verbruik na 1 jaar (kWh) 83 201 Verbruikskosten (aan 0,15 euro/kWh) 12,45 € 30,15 € Winst per jaar 17,7 € Terugverdientijd 4,5 jaar Bron: www.topten.be Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Diepvriezer A ++ label C label Aankoopkosten 699 € 549 € Energie > huishoudtoestellen Diepvriezer A ++ label C label Aankoopkosten 699 € 549 € Verbruik na 1 jaar (kWh) 204 438 Verbruikskosten (aan 0,15 euro/kWh) 30,5 € 65,7 € Winst per jaar 35 € Verschil aankoopbedrag terug gewonnen na: 4,2 jaar Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Energie > huishoudtoestellen Koelen en vriezen (1) Horizontale diepvrieskisten verbruiken 15 % minder energie dan verticale diepvrieskasten Koop een diepvriezer op maat van je gezin (100l + 50l per ander gezinslid). Ontdooi je diepvriezer minstens één keer per jaar: een ijslaag van 2 mm zorgt voor 10 % meerverbruik = extra kost ±12 euro per jaar. Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Energie > huishoudtoestellen Koelen en vriezen (2) Open het deksel of de deur van je koelkast en diepvriezer niet te lang. Verpak de voedingswaren luchtdicht. Kleef er een stickertje op met de naam van het product en de invriesdatum. Zo vind je alles snel terug. Plaats de koelkast en diepvriezer op een koele, vorstvrije en droge plaats. Indien toch te dicht bij een warmtebron: plaats radiatorfolie, voorzie spouw. Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Koelen en vriezen (3) De temperatuur van het vriesgedeelte wordt aangeduid met sterren. Hoe meer sterren, hoe lager de temperatuur en hoe langer de ingevroren producten goed blijven, maar hoe hoger het energieverbruik. Ga na of de toestellen goed sluiten. Een koelkast en diepvriezer die leeg zijn, verbruiken meer energie dan een gevulde! Tip: vul lege plaatsen op met dozen of zakjes water. Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Energie > huishoudtoestellen Koken (1) Kies liever voor (aard)gas als alternatief voor elektrische kooksystemen Microgolfovens zuiniger dan kookplaten of oven voor kleine hoeveelheden (kortere bereidingstijd) Groenten bereiden in een wok of stomen verbruikt minder energie dan koken. Snelkookpan verbruikt 50% minder energie & de voedingswaren behoudt meer smaak en vitamines. Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Koken (2) Stem de grootte van je kookpot af op de grootte van de kookplaat. Je verbruikt minder energie en vermijdt beschadiging van de plaat. Bij elektrische kookplaten gebruik de restwaarde door de kookplaat uit te zetten vóór het einde van de bereidingstijd. Ook bij ovens… Kook met weinig water. Dat is niet alleen zuinig, maar ook gezond. Zet groenten en aardappelen maar voor één derde onder water.

Koken (3) Gebruik kookpannen van goede kwaliteit, met een dikke en vlakke bodem die de warmte goed geleidt. Kook zoveel mogelijk met deksel. Dat spaart tijd en energie. Koken zonder deksel verbruikt 10 % meer.

Wassen en afwassen (1) Een vaatwas is zuiniger dan een handwas (water). Spaar de vaat of de was op tot de machine vol is. Eén grote (af)was is minder milieubelastend dan meerdere kleine (af)wasjes. Sommige machines hebben een eco-stand die water en energie bespaart, doordat op lagere temperatuur wordt gewassen. Hoe hoger de watertemperatuur, hoe meer energie de vaatwasser verbruikt. Over het algemeen is de laagste temperatuur voldoende voor een niet al te vuile vaat. Een katoenwas op 60 °C verbruikt tweemaal zoveel stroom als een katoenwas op 40 °C. Een katoenwas op 90 °C viermaal meer stroom.

Wassen en afwassen (2) Zwiersnelheden variëren van 400 tot 1800 toeren per minuut. Hoe hoger het toerental, hoe droger de was. Dat spaart energie als je nadien een linnendroger gebruikt. Zwier je het linnen op meer dan 1000 toeren/minuut voor het in de linnendroger te stoppen. Zo realiseer je een energiebesparing van 20- 25 % bij het drogen Grotere hoeveelheden waspoeder leveren geen betere resultaten, ook niet bij zeer vuile was. Ze veroorzaken meer schuim, waardoor de wrijving vermindert en dus ook de wasresultaten. Te veel waspoeder doet bovendien het water en het energieverbruik stijgen.

Wassen en afwassen: hotfill principe energie > huishoudtoestellen > wassen Wassen en afwassen: hotfill principe Tachtig procent en meer van de elektriciteit die een wasmachine/vaatwas verbruikt, gaat naar het verwarmen van het water. Met een Hotfill A-label kan je 50 tot 60% elektriciteit besparen. Bestaat voor zowel was- als voor vaatwasmachines Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Droogkast De waslijn is het meest milieuvriendelijk. Energie > huishoudtoestellen > wassen Droogkast De waslijn is het meest milieuvriendelijk. Maar… binnen drogen kost in de winter extra energie: de verwarming moet harder werken en je moet meer ventileren. De ‘beste’ gewone droogkasten hebben een C label A label enkel voor gasverwarmde droogkasten en droogkasten met warmtepomp duurder in aankoop, maar besparing op de energierekening Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Strijken Strijken met stoom sneller, vlotter = zuiniger. Leg op de strijkplank een reflectieovertrek. Toestel uit bij telefoon, …

Verlichting= spaarlampen (1) Energie > Verlichting= spaarlampen (1) Energie voor 1 gloeilamp = energie voor 5 spaarlampen. Gloeilamp: 6% licht – 94% warmte Halogeen: 12% licht – 88% warmte Spaarlamp: 88% licht – 12% warmte TL-lamp: 94% licht – 6% warmte Licht spaarlamp 11 Watt = licht traditionele gloeilamp 60 Watt Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Verlichting: spaarlampen (2) Energie > Verlichting: spaarlampen (2) Sommige spaarlampen kunnen ook gedimd worden. Voor elke ‘klassieke gloeilampfitting’ bestaat een vergelijkbare spaarlamp Formaat van gewone gloeilampen Formaat van spots Formaat van halogeenspots (GU10-230V) Keuze uit verschillende warmte tinten (°K) Spaarlampen zijn dus niet per definitie lelijk Geen spaar- of TL-lampen in plaatsen waar je veel schakelt: het kan de levensduur verkorten en rendeert minder (minimaal 20 minuten branden) Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Verlichting: spaarlampen (3) Per spaarlamp bespaar je ongeveer 7 € per jaar of tot 75 € op de gehele levensduur. Gloeilamp 100 W: 0,15 Euro voor 10 uur Buishalogeen 300 W: 0,45 Euro voor 10 uur Halogeenspot 35 W: 0,05 Euro voor 10 uur - vaak verschillende spots + transfo! Spaarlamp 15 W: 0,02 Euro voor 10 uur – spaarlamp 15 W = gloeilamp 100 W Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Verlichting: tips (4) Mijd halogeenspots: verbruiken veel energie, en door gerichte puntverlichting vaak verschillende spots nodig. Kostprijs voor 1 uur brandtijd per dag per jaar (3 à 4 spots): 8 à 11€. Mijd staanlampen met buishalogeen. Kostprijs voor 1 uur brandtijd per dag per jaar: 25€ (lamp 500W) of 16€ (lamp 300W) Dimmen verhoogt de weerstand (meer warmte), maar verbruik is niet lager! Laat lichten niet onnodig branden Geef muren lichte tinten … Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Water Tips warm water Tips Koud water Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

KOUD WATER BESPAREN

Tips koud water Herstel snel lekkende kranen tien druppels per minuut = 5 tot 6 liter per dag Herstel snel lekkend toilet ¼ liter water per minuut = 360 liter per dag Gebruik of installeer een spaartoets of stopknop voor het toilet Verbruik slechts 6 tot 3 liter water per spoelbeurt i.p.v. 12 tot 9 liter Of plaats een fles in toilet of pas de vlotter aan Gebruik zoveel mogelijk regenwater (ev. regenwaterton) Auto wassen, tuin, doorspoelen toiletten, … Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Diversen Premies Energiemeter Gratis bouwadvies Contactgegevens MilieuAdviesWinkel Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Premies www.eandis.be www.energiesparen.be www.premiezoeker.be Diversen > Premies www.eandis.be www.energiesparen.be www.premiezoeker.be Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Diversen > Energiemeter Wens je te weten hoeveel een bepaald toestel verbruikt? Ontleen gratis bij de MilieuAdviesWinkel een energiemeter. Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Gratis bouwadvies voor inwoners van… Diversen > Gratis bouwadvies voor inwoners van… Gent Destelbergen Merelbeke Oosterzele Deinze Aalst Zottegem Oudenaarde Evergem Wachtebeke Sint-Niklaas De Pinte Zelzate Nazareth Lovendegem Beveren Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Contactgegevens MilieuAdviesWinkel Diversen > Contactgegevens MilieuAdviesWinkel Koningin Maria-Hendrikaplein 5-6 9000 GENT Rechtover ingang station Gent Sint-Pieters www.milieuadvieswinkel.be Info@MilieuAdviesWinkel.be Tel. 09 242 87 59 Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be

Bedankt voor je aandacht Duurzaam Wonen - www.MilieuAdviesWinkel.be