Leertechnologie-afspraken Op reis door het land van uitwisselbaarheid en hergebruik Pierre Gorissen – SURF SiX / Fontys 20 oktober 2004

Programma Deel I - Inleiding Deel II - Leertechnologie-afspraken De uitdaging SURF SiX expertisegroep Deel II - Leertechnologie-afspraken Even een stapje terug Deel III – Kreten en begrippen Wat betekenen al die begrippen Hoe komt een standaard tot stand? Deze presentatie is te vinden op: http://www.gorissen.info/pierre/pubs.php Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Een uitdaging… het begin….

Zomaar een paar uitspraken… Een student kan zijn/haar competentieontwikkeling in kaart brengen en via het portfolio zelf de verantwoordelijkheid over de ontwikkeling ervan nemen. Diagnostische kennistoetsen lenen zich ervoor om afgenomen te worden via de computer. Dit verhoogt de flexibiliteit in tempo en de objectiviteit van de toets en op termijn bespaart het kosten. Beschikbaarheid van ICT-hulpmiddelen en digitale leerobjecten waarmee studenten en docenten gericht kunnen experimenteren, online toegankelijk gemaakt Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Wensen Digitaal portfolio Beschrijving competentieontwikkeling Kwalitatief hoogwaardig elektronisch (diagnostisch) toetsmateriaal Kwalitatief hoogwaardig elektronisch lesmateriaal (digitale leerobjecten) ….. Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Problemen / Uitdagingen Dit hebben we nog niet allemaal! De hoeveelheid informatie waar het hier om gaat past vaak op een paar cm2 Dezelfde informatie, bevindt zich (deels) in verschillende systemen die niet met elkaar kunnen communiceren; Helderheid over structuur, samenhang, inhoud is belangrijk, maar niet eenvoudig. Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Wat betekent dat? We hebben afspraken nodig! Over: inhoud structuur betekenis samenhang ….. Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Samenhang Student Docent DPF ELO SIS Toetssysteem LCMS Repository METADATA VDEX LOM Dublin Core Acc. Student Docent Auteurs- omgeving LIP Competenties DPF RDCEO Acc. Portfolio ePortfolio ELO Assessments Leereenheden SCORM CP LD/SS SIS Toetssysteem LCMS Repository Mediatheek CP DRI Enterprise QTI CP DRI CP CP LIP QTI OAIPMH Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Toename complexiteit Applicatie 1 Applicatie 2 Applicatie 4 Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Toename complexiteit Org. X Org. Y Org. Z Applicatie 1 Applicatie 3 Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Toename complexiteit Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Vragen! Hoe koppelen we de verschillende systemen aan elkaar? Hoe zorgen we dat gebruikers kunnen zoeken? Welke metadata gebruiken we? Hoe gaan we content herbruikbaar maken? Welke technische formaten staan we toe? Welke versie? Wat ondersteunen de systemen al? We hebben afspraken nodig! Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Leertechnologie-afspraken Afspraken voor bijvoorbeeld: het uitwisselen van toetsen en vragen het beschrijven en uitwisselen van resultaten / portfolio’s het uitwisselen competenties het vastleggen van onderwijsontwerp het uitwisselen gegevens gebruikers het verpakken/uitwisselen van o.a. leermateriaal het beschrijven van metadata Belangrijk kenmerk is dat deze afspraken in principe soft- en hardwareonafhankelijk zijn en op zich niets met technologie te maken hebben. Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Leertechnologie-afspraken Tussen systemen of componenten Inhoud / structuur Niet alleen technisch, maar zeker ook onderwijskundig! Ook: specialistisch / complex groen en rijp(er) vaak moeizame implementatie quick win v.s. langere termijn …. het bleek geen kwaad te kunnen een handje te helpen.. Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

SURF SiX expertisegroep Doel: kennis over leertechnologie-afspraken in Nederland te vergroten en het gebruik ervan te bevorderen. Bemensing: Frank Benneker (Universiteit van Amsterdam) Pierre Gorissen (Fontys Hogescholen) Jocelyn Manderveld (Open Universiteit Nederland) Website: http://e-learning.surf.nl/SiX/ Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Activiteiten in 2004 Organiseren bijeenkomsten Deelname in IMS consortium Samenwerking met …. Website / mailinglijst Boek “Leertechnologie in de Lage Landen” Presentaties (ALT-C / OWD / Online Educa /…) Advisering binnen SURF Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Bijeenkomsten 2004 21 oktober: IMS Learning Design workshop 16 en 16 november: SURF Onderwijsdagen 1-3 december: Online Educa Berlin 7 december: EduExchange 2004 Zie: http://www.surf.nl/bijeenkomsten of http://e-learning.surf.nl/SiX Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

SURF SiX 2005/2006 Doelen: Verder vergroten bereik bijeenkomsten/website/maillijst handleidingen ook management bereiken! Verdieping in expertbijeenkomsten voor ontwikkelaars en leveranciers Actievere participatie bij ontwikkeling adviseren bij projecten bredere deelname in IMS Structuur en overzicht e-learning infrastructuurmodel Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Meer weten? Website: http://e-learning.surf.nl/SiX/ Mailinglijst (automatisch laatste nieuws) en bij mijzelf natuurlijk Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Vragen / discussie

Stapje terug… even rustig beginnen…. Terug naar programma

Wat willen we? Versturen van A naar B (en weer terug) Zoeken / vinden / groeperen / indelen Structuur / Onderwijsontwerp vastleggen We beginnen bij Versturen… Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Waarom / wat versturen? Uitwisseling met anderen / kopen van anderen Leermaterialen (in de ruime zin van het woord !) Competentiebeschrijvingen “Leven lang leren” Studentdossier Digitaal Portfolio Koppelen met andere systemen Gegevens gebruikers voor inlogaccounts Cijfers van toetsen / beoordelingen Voorkomen van “vendor lock-in” Waarom wil je eigenlijk materiaal versturen/uitwisselen ? Een eenvoudige manier om daar een antwoord op te geven is door te kijken WAT je wilt versturen/uitwisselen Eerst maar even kijken hoe dat pakketje of die brief er in het geval van onze leeromgevingen uitziet Uitwisseling met andere scholen, bijvoorbeeld andere hogescholen, of instituten binnen de hogeschool of aanleverende scholen of vervolgopleidingen -> materiaal (lesmateriaal, tekst, filmpjes, opdrachten, vragen, toetsen) en competenties (beschrijving van wat studenten bij jullie leren) of in het kader van een “leven lang leren” ook het studiedossier van een student (zowel bij binnenkomst als bij vertrek). Lesmateriaal kun je ook van een aantal uitgevers kopen en moet je dan in de leeromgeving krijgen voor gebruik Gegevens van gebruikers (logincode, naam eventueel wachtwoord, klas, groep, e-mail adres) zul je vaak uit andere systemen moeten/willen halen => studentinformatiesysteem De resultaten, cijfers etc. van die student, voor zover die in de leeromgeving zijn vastgelegd, moeten ook weer de andere kant op kunnen Eerder al gezegd, het studentdossier wil je ook kunnen uitwisselen, maar in het kader van “leven lang leren” natuurlijk niet alleen rechtstreeks aan andere scholen maar ook aan de student zelf. Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Wat afspreken? 1/2 Welke informatie staat er op? Hoe staat het er op? Naam, straat, postcode, plaats, (land?) Van ontvanger en afzender? Gewicht? Beschrijving van de inhoud? Hoe staat het er op? Als streepjescode? In het Nederlands? Ok, terug naar het postverhaal. Wat moet je afspreken als je een brief van A naar B wilt sturen ? Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Wat afspreken? 2/2 Wat betekent die informatie? Hoe verpakken? Welk adres is van ontvanger? Wat zijn “kwekerijplantjes”? Hoe verpakken? Is bijvoorbeeld de inhoud weer in kleinere dozen verpakt? (interne structuur) Als de inhoud gemengd is, heeft iedere kleinere doos dan ook weer een informatielabel? Technische formaten PNG/GIF/XHTML/WAV/AVI/MPG/……. Nog meer afspraken Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Problemen bij uitwisselen Geen import en/of export functie Geen gezamenlijk formaat Meerdere leveranciers Structuur en inhoud niet afgestemd Verschil in betekenis Echt moeilijk wordt het als jij de derde partij bent! Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Wat willen we? Versturen van A naar B (en weer terug) Zoeken / vinden / groeperen / indelen Structuur / Onderwijsontwerp vastleggen Zoeken… Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Zoeken / vinden / groeperen / indelen Leermateriaal bij het samenstellen van cursussen Cursussen bij het samenstellen van je studie Competenties bij het samenstellen van je persoonlijk actieplan Studenten bij het samenstellen van groepen Oefenopdrachten bij het toetsen van je kennis Vragen bij het samenstellen van een toets Enz. enz. Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Metadata Data over data Bijvoorbeeld: Ook ? NAW van ontvanger op een brief Het gewicht van een pakketje Titel, auteur, ISBN-nummer van een boek Onderwerp van een stukje leerinhoud Inlogcode van een gebruiker Ook ? De samenvatting van een stuk leerinhoud ? De toetsresultaten van een student ? Het gewicht van een gebruiker ? De kwaliteit van een stuk leerinhoud ? Hét hulpmiddel bij zoeken: Metadata = data over data => de scheidslijn is niet altijd duidelijk (en we hebben ook Meta Metadata = data over Metadata). Een aantal voorbeelden waar we het waarschijnlijk snel over eens zullen zijn en een aantal voorbeelden waar we het wellicht niet zo snel over eens zullen zijn. Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Problemen bij zoeken / vinden etc. Ontbreken van Metadata Structuur en inhoud niet afgestemd Verschil in betekenis Bij het zoeken/vinden in een leeromgeving zijn de technische problemen veel kleiner (niet aanwezig). Het is dan namelijk ook niet zo belangrijk HOE de gegevens opgeslagen worden. Er blijven wel nog wat andere problemen over: Bijvoorbeeld dat de benodigde Metadata natuurlijk wel ingevoerd moet worden => overigens is meer niet beter ! Het is namelijk in ieder geval duurder. Als, zoals bij Natschool mogelijk is, meerdere mensen/afdelingen/opleidingen meerdere Metadata structuren mogen maken dan moeten die wel op elkaar afgestemd worden (net als bij uitwisselen) De betekenis van de Metadata is (ook hier) niet altijd “vast”. Neem bijvoorbeeld een veld “Moeilijkheidsgraad” waarbij je kunt kiezen tussen “eenvoudig”, “gemiddeld”, “moeilijk”. Het bepalen van de juiste keuze voor een stukje onderwijsmateriaal is zeer moeilijk. Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Wat willen we? Versturen van A naar B (en weer terug) Zoeken / vinden / groeperen / indelen Structuur / Onderwijsontwerp vastleggen Onderwijsontwerp… Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Waarom? Onderlinge samenhang duidelijk Standaardisering Reproduceerbaar Eenvoudiger te organiseren Waarom wil je het onderwijsontwerp vastleggen? Bijvoorbeeld om de relatie tussen competenties en het materiaal in de leeromgeving duidelijk te maken Complexe aflopen zijn eenvoudig te herhalen Groepjes maken, services op het juiste moment beschikbaar stellen, signaleren van voortgang etc. gaat “automatisch” Ondersteuning kan deels door de computer plaats vinden Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Problemen bij vastleggen structuur Complex Nieuw / Onbekend Nog geen implementaties Willen we dit wel? Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Mijn advies aan “klanten” Wat te doen ? Mijn advies aan “klanten” Bedenk eerst wat je wilt Wat uitwisselen en met wie ? Hoe wil ik het kunnen zoeken/vinden/ordenen? Wat wil ik structureren en vastleggen? Kijk wat anderen al gedaan hebben Afspraken over Metadata structuren Afspraken over uitwisselformaten Afspraken over structureringsformaten Leg de gemaakte keuzes/wensen vast Val je leverancier tot vervelens toe lastig ! Problemen genoeg dus, maar wat moeten we dan? Zorg dat je zelf heel goed weet wat je wilt, los van de techniek dus: hoe wil je kunnen zoeken? Op welke begrippen? Wat heb je echt nodig? En wat niet? (hoe minder – hoe beter/goedkoper) etc. Kijk ook wat anderen gedaan hebben, er zijn al afspraken over onderverdelingen, structuren en uitwisselformaten. Als je daarbij kunt aansluiten kost het je minder werk Leg de afspraken vast zodat je die kunt nalezen en kunt delen met anderen Kijk wat je software al kan, dat is gegarandeerd niet wat je wilt (zeker niet alleen bij Natschool). Maak de leverancier duidelijk wat je wilt. Zeker bij uitwisselbaarheid zijn leveranciers soms behoudend. Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Mijn advies aan “leveranciers” Wat te doen ? 1/2 Mijn advies aan “leveranciers” Gebruikers weten niet (precies) wat ze willen maar vallen je tot vervelens toe lastig! Stel ze de juiste vragen, denk met ze mee: Wat uitwisselen en met wie ? Hoe wil ik het kunnen zoeken/vinden/ordenen? Wat wil ik structureren en vastleggen? Kijk wat anderen al gedaan hebben: Afspraken over Metadata structuren Afspraken over uitwisselformaten Afspraken over structureringsformaten Op de korte termijn kost het geld! Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Mijn advies aan “leveranciers” Wat te doen ? 2/2 Mijn advies aan “leveranciers” Hoewel gebruikers nog niet weten wat ze willen, zullen ze er steeds meer om vragen! Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

De betekenis van al die jargon…. Kreten en begrippen… De betekenis van al die jargon…. Terug naar programma

Een paar begrippen Specificaties Applicatieprofielen Referentiemodellen Normen / Standaarden Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Specificaties Set afspraken over hoe iets aan te pakken, bijvoorbeeld hoe metadata structureren Iedereen kan een specificatie ontwikkelen Vaak tamelijk veranderlijk (moeilijk voor software bouwers) Vaak veel vrijheidsgraden/keuzemogelijkheden Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

IMS Levert veel specificaties af (ongeveer 12 op het moment) Leden-organisatie; iedereen kan lid worden; (NL: 2 + 1 leden) Bij IMS specificaties steeds (minimaal) drie delen: Information model XML binding Best practices and implementation guide Er bestaat niet zoiets als “IMS compliancy”! IMS is van oorsprong Amerikaans, maar VK, Australië inmiddels goed vertegenwoordigd. Er is ook IMS Europe. De banden met ADL zijn soms een probleem (riding the bear) IMS heeft nu ruim 10 specificaties Contributing Member: $50.000 per jaar zijn. => mogen stemmen op specs. Technical Member: $10.000 per jaar zijn. => krijgen toegang tot meer info Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Voorbeeld driedeling Information model: XML Binding: Best practice: De maker van een document is de auteur XML Binding: Sla dit op als <author></author> Best practice: Een voorbeeld is: <author>Pierre Gorissen</author> Een alternatief is: <author>Gorissen, P.J.B.</author> Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Applicatie profiel Een implementatie van een specificatie Invullen van vraagtekens en vrijheden Vaak met handleidingen, tips, instructies Voorbeelden: CanCore, het DU metadataprofiel, het Kennisnet MD toepassingsprofiel Een “implementatie van een specificatie” => invullen t.b.v. specifieke situatie. Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Referentie model Bekendste: ADL Sharable Content Object Reference Model (SCORM) Wensen DoD IMS + ARIADNE Meta-data AICC Runtime IMS Contentpackaging Een andere bekende: ISO OSI (Open Systems Interconnection) Reference Model (zie ook http://www2.rad.com/networks/1994/osi/layers.htm) Deels breder dan specificaties (daarmee vollediger en eenvoudiger implementeerbaar), deels specifieker dan specificaties (vergelijkbaar met applicatie profielen) SCORM Meta Data Runtime Content Package Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Normen en Standaarden Norm = de jure Standaard Duurt lang - consensusmodel Stabiel Reikwijdte: Lokale / nationale standaarden Internationale standaarden Bekendste voorbeeld: IEEE 1484.12.1 LOM data model standaard Alleen informatiemodel / aan XML binding wordt nog gewerkt Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Open Standaarden Een standaard (de facto of de jure) die voldoet aan de volgende eisen: de standaarden worden op basis van een open beslissingsprocedure (consensus of meerderheidsbeslissing, etc.) vastgesteld; het beheer van de standaard ligt bij een not-for-profit organisatie die een volledig vrij toetredingsbeleid kent; de standaarden zijn gepubliceerd; de kosten voor het gebruik van de standaard zijn laag en vormen geen drempel voor toegang tot de standaard en eventueel aanwezig intellectueel eigendom dat aan een open standaard ten grondslag ligt, wordt royalty-free ter beschikking gesteld; er zijn geen beperkende voorwaarden omtrent het hergebruik van een standaard. (bron: OSOSS) Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Het proces… R&D Bodies OKI ISO OUNL IEEE CEN/ISSS NEN BIN IMS AICC ARIADNE ADL CanCore CETIS SURF SiX R&D Commerciële bedrijven Internationale Standaarden Specificaties Referentie modellen Applicatie profielen Lokale Standaarden Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Meer informatie… SURF SiX expertisegroep - http://e-learning.surf.nl/SiX/ NEN Normcommissie Onderwijstechnologieën - http://www.nen.nl/nl/act/spec/leertech/ IMS - http://www.imsglobal.org/ CETIS - http://www.cetis.ac.uk/ ADL - http://adlnet.org/ IEEE - http://ltsc.ieee.org/wg12/ - http://www.cs.kuleuven.ac.be/~erikd/LOM/ Dubin Core - http://dublincore.org/ CanCore - http://www.cancore.ca/ ISO/IEC - http://jtc1sc36.org/ Hier vind je meer informatie over al de verschillende instanties… Leertechnologie-afspraken - SURF SiX

Leertechnologie-afspraken Op reis door het land van uitwisselbaarheid en hergebruik Er is nog een weg te gaan, maar er wordt aan gewerkt!