Platentektoniek, aardbevingen en vulkanisme Landbouw in Europa

1. Beschrijf precies wat je op de foto ziet? 2. Wat denken of voelen de mensen op de foto volgens jou? 3. Welk gevoel krijg je bij deze foto en waarom? Leerlingen vullen werkblad 1 in. 4. Waar op aarde is deze foto genomen volgens jou?

1. Beschrijf precies wat je op de foto ziet? 2. Wat denken of voelen de mensen op de foto volgens jou? 3. Welk gevoel krijg je bij deze foto en waarom? 4. Waar op aarde is deze foto genomen volgens jou?

Wat is het verband tussen deze twee foto’s?

Wat is het verband tussen deze twee foto’s? Pingvellir - IJsland Deze plaats ligt op de scheiding van de Euraziatische en Noordamerikaanse aardplaat. Nergens ter wereld is de breuklijn zo goed zichtbaar als hier. Izmit – Turkije 17 augustus 1999  aardbeving met kracht van 7,2 op de schaal van Richter. 14.000 doden en tienduizenden gewonden waarvan sommige pas na een paar dagen onder het puin worden gehaald. Verband: beide plaatsen liggen langs plaatranden

1. Beschrijf precies wat je op de foto ziet? 2. Wat dacht of voelde de fotograaf toen hij deze foto nam? 3. Welk gevoel krijg je bij deze foto en waarom? 4. Waar op aarde is deze foto genomen volgens jou?

1. Beschrijf precies wat je op de foto ziet? 2. Wat dacht of voelde het meisje op de foto volgens jou? 3. Welk gevoel krijg je bij deze foto en waarom? 4. Waar op aarde is deze foto genomen volgens jou?

Wat is het verband tussen deze twee foto’s?

Wat is het verband tussen deze twee foto’s? Omayra Sanchez was één van de 25000 slachtoffers van de uitbarsting van de Nevado del Ruiz in Colombia (14 november 1985). Dit 13-jarig meisje zat klem drie dagen klem in water en beton. Deze foto is kort voor haar dood genomen en heeft veel ophef veroorzaakt in de wereld.

Platentektoniek, aardbevingen en vulkanisme Aan het eind van deze les kun je: De oorzaken van plaattektoniek opnoemen; De verschijnselen aardbeving en vulkanisme beschrijven; Jouw gevoel in eigen woorden weergeven van gevolgen van natuurrampen als aardbevingen en vulkaanuitbarstingen; Door goede samenwerking de werkvorm ‘viskom’ uitvoeren; Van recente aardbevingen aantonen welke platen de oorzaak van de beving waren en om welk type plaatbeweging het ging;

Hoe is het mogelijk… Docent: ll, wat zie je hier? [antw. Gevolgen van een aardbeving]

…dat de aarde zo tekeer gaat?!

Platentektoniek De platentektoniek zorgt voor verwoestende natuurkrachten. Platentektoniek is de motor achter: Vulkanisme Aardbevingen Tsunami’s Gebergtevorming In deze les gaan we aandacht besteden aan vulkanisme en aardbevingen..

Wat is platentektoniek? De aardbol bestaat uit: Binnenkern Buitenkern Mantel Aardkorst De aardkorst drijft over het vloeibare magma in de mantel. Docent: uitleggen dat platentektoniek ontstaat door de beweging in de mantel: Dat veroorzaakt : het ontstaan van platen, het aangroeien en verdwijnen van platen, dit gaat gepaard met natuurgeweld als vulkaanuitbarstingen en aardbevingen.

Van de aardkorst naar de kern Toelichting docent: Als je een ‘taartpunt uit de aarde zou snijden van de aardkorst naar de kern en je legt deze op de Verenigde Staten, ziet dat er zo uit. In deze orde van grootte moet je denken als je een reis maakt naar het middelpunt van de aarde.

De aardkorst: het buitenste laagje Toelichting docent: De aardkorst is maar een dun randje aan de buitenkant; de aardkorst is niet een geheel, maar bestaat uit verschillende stukken = platen. let op verschil tussen oceaanplaat en continentale plaat

De platen van de aarde De aardkorst bestaat uit ongeveer 9 grote platen en meerdere kleine platen. Docent: toelichten dat je de wereldkaart van aardplaten voor je ziet.vraag ll: op welke plaat ligt NL? [Euraziatische plaat] Op de grenzen tussen platen komen vooral aardbevingen en vulkanisme voor. Dat komt doordat de platen (langzaam) bewegen.

De aardbevingen van afgelopen week http://earthquakes.tafoni.net/ Toelichting docent: Op deze kaart zie je waar de afgelopen week aardbevingen plaatsgevonden hebben. Let goed op het verband tussen de lokatie van de plaatranden en de lokatie van de aardbevingen. Conclusie: aardbevingen vinden plaats langs plaatranden.

De opbouw van de aarde http://www.schooltv.nl/beeldbank/clippopup/20060208_opbouw01 (2’40 min) De leerlingen bekijken het fragment van schooltvbeeldbank.nl

Platentektoniek http://www.youtube.com/watch?v=GYVS_Yh6dTk&feature=player_embedded (1’141 min) De leerlingen bekijken de animatie uit Geosystems – Christopherson ((sixth edition)

Drie typen plaatbewegingen: Transform (platen schuiven langs elkaar) Convergent (platen duiken onder elkaar) Divergent (platen bewegen uit elkaar) Transform:

Divergent (uit elkaar bewegen) Convergent (onder elkaar duiken)

Gevolgen van ’drijvende’ platen (1) Docent: vraag aan klas: welke plaat is een oceaanplaat, welke een continentale plaat? toelichten: platen drijven van elkaar af> er ontstaat vulkanisme, doordat vloeibaar magma omhoog komt. platen drijven naar elkaar toe: er ontstaan aardbevingen en vulkanisme.

Gevolgen van ’drijvende’ platen (2) Docent: (vervolg) Je ziet weer hetzelfde als op de vorige dia: waar platen uit elkaar schuiven ontstaat een midoceanische rug. Rechts zie je vulkanen en bergen ontstaan.

Wat gebeurt er bij aardbevingen? Twee platen schuiven langs elkaar heen of duiken onder elkaar Snelheid: paar centimeter per jaar Soms met grote schokken De kracht die vrij komt bij schokken veroorzaakt aardbevingen Hypocentrum: Het diepste punt in de aarde waar de aarbeving begin Epicentrum: Het punt aan het aardoppervalk recht boven het hypocentrum (hier voel je de zwaarste schokken) Docent: Vragen Ll: Waar vindt de aardbeving plaats? Wat is het epicentrum? [plaats aan het aardoppervlak boven het hypocentrum] En wat is het hypocentrum? [plaats van de aardbeving in de aardkorst, in de diepte]

San Andreas breuk Soms is een breuklijn zichtbaar in het landschap. Zoals hier: De San Andreasbreuk in Californië: De grens tussen de Noord- Amerikaanse plaat en de Pacifische plaat Gemiddelde verschuiving: 5 a 6 cm per jaar

Wonen op een breuk is riskant... Toelichting docent: Op de breuklijn liggen grote steden als San Francisco en Los Angeles . Dat is niet zonder risico! Regelmatige worden de steden getroffen door aardbevingen , zie foto in 1989 (bij SF)

De schaal van Richter Deze schaal geeft de kracht van aardbevingen weer Bij de allerlichtste trilling staat de schaal van Richter op 0 Als de trilling tien keer zo zwaar is, krijgt deze het getal 1 en als hij weer 10 keer zo zwaar is getal 2

Aardbevingen Waardoor ontstaan ze? http://www.schooltv.nl/beeldbank/clippopup/20060208_aardbeving01 (2’04 min) De leerlingen bekijken het fragment van schooltvbeeldbank.nl

Waar ontstaan vulkanen? Toelichting docent: >Vulkanen ontstaan doordat vloeibare magma door de aardkorst heen aan de oppervlakte komt. Zodra magma a/d oppervlakte komt, heet het lava. >Meestal ontstaan vulkanen bij plaatranden. Vaak daar waar een oceaanplaat onder een continentale plaat duikt.

Waar ontstaan vulkanen? (2) Docent: >Soms ontstaat er een eilandboog van vulkanen die boven de zeebodem uitsteken. Zoals hier het Indonesische eiland Java. >Indonesie ligt lang de rand van de Indisch-Australische plaat. Die duikt hier onder de Euro-Aziatische plaat over een lengte van 2000 km. >Bij het wegduiken smelt de oceaanbodem (inclusief water+sediment) om tot magma. Er ontstaat hier extra druk in de mantel met vulkaanuitbarstingen tot gevolg. Geen land ter wereld heeft zoveel vulkanen!

Een vulkaan

Wat zijn de gevaren? Bij een uitbarsting komt naar buiten: Gloeiend hete lava Aswolk (grote verspreiding) Giftige gassen en stoom Vulkanische bommen

Het ontstaan van vulkanen en eilanden Op de grens van twee aardplaten http://www.schooltv.nl/beeldbank/clippopup/20060208_vulkaan01 (3’10 min) De leerlingen bekijken het fragment van schooltvbeeldbank.nl

Afrikaanse Slenk

Thetyszee Niet meer bestaande oceaan. Overblijfselen zijn Middellandse Zee, Kaspische Zee, Zwarte Zee, Aralmeer