Zelfmanagementondersteuning (motivational interviewing) bij patiënten met diabetes type 2 Renate Jansink, adviseur Stichting OOGG 2 april 2014

Diabetes type 2 1 miljoen mensen met diabetes type 2 Gezonde voeding en beweging  daling bloeddruk, cholesterol, HbA1c en hart- en vaatzieken Adviezen gezonde voeding en beweging in nationale richtlijnen 2 stuks fruit, 200 gram groenten, 30 min. matig tot intensieve beweging, max. 10% verzadigd vet van dagelijkse energie inname Opvolgen richtlijnen laat te wensen over: roken 43%, alcohol 31%, beweging 74%, voeding 73% (Heiligers et al. 2012)

Misperceptie Vraagstelling Methode Resultaten Hoeveel mensen met diabetes type 2 hebben misperceptie en heeft dit effect op bereidheid om te veranderen? Methode 521 mensen met diabetes type 2 leefstijlvragenlijst ingevuld Resultaten Misperceptie groter dan in Nederlandse bevolking Misperceptie: Belemmert bereidheid tot leefstijlverandering Groenten en fruit 69% en 40% Beweging 42% Vet 22%

Misperceptie Conclusie/ discussie Eerste stap: is er misperceptie over gezonde leefstijl? Per leefstijlaspect uitvragen. Tweede stap: bij misperceptie patiënten bewust maken van ongezonde leefstijl Derde stap: bereidheid tot gedragsverandering bepalen Belangrijkheid Vertrouwen Agenda setting: focus en structuur leiden tot concreet actieplan

Diabeteszorg Diabeteszorg hoofdzakelijk in huisartsenpraktijk Controle 4 keer per jaar Praktijkondersteuner (POH) ondersteunt leefstijlveranderingen naast o.a. meten van glucose, bloeddruk, bespreken van complicaties, medicatie.

Knelpunten Vraagstelling Methode Resultaten Welke knelpunten ervaren POH’ers bij leefstijladvisering tijdens diabetes consulten? Methode 12 interviews met POH’ers Geanalyseerd op patiënt-, praktijkondersteuner-, en praktijkniveau Resultaten Knelpunten patiënten: beperkte kennis gezonde leefstijl, inzicht in eigen gedrag, weinig motivatie te veranderen, verandering te behouden Knelpunten POH: gebrek aan gesprekstechnieken Knelpunten praktijk: tijdgebrek voor leefstijladvisering

Knelpunten Conclusie/ discussie Praktijkondersteuners geven vaak ongevraagd advies  weerstand patiënt Praktijkondersteuners oplossingsgericht / gedreven, lopen patiënt voorbij weerstand patiënt Veel knelpunten kunnen opgelost worden met Motivational Interviewing (MI)

Diabetesprogramma Training motivational interviewing  4 middagen Diabeteszorg structureren Agenda setting Diabetes protocol Sociale kaart Reminders/ feedback voor behoud Instructiekaart, record keeping Vervolg bijeenkomst, telefonische feedback

Motivational interviewing Directieve persoongerichte gespreksstijl, bedoeld om verandering van gedrag te bevorderen door ambivalentie ten opzichte van verandering te helpen verhelderen en oplossen (Miller en Rollnick 2002) Vier principes Empathie uitdrukken Discrepantie ontwikkelen Meeveren met weerstand Zelfeffectiviteit ondersteunen Vijf methoden Open vragen Ondersteunen en bevestigen Samenvatten Uitlokken veranderingsuitspraken Reflectief luisteren

Stages of change Terugval Actie Voorbeschouwing Overweging Volhouden Voorbereiding Uitgang

Vraagstellingen Welk effect heeft het diabetesprogramma op de uitkomstmaten van de patiënt? Welk effect heeft het diabetesprogramma op de vaardigheden van praktijkondersteuners in motivational interviewing één jaar na training?

Studie design Gerandomiseerde gecontrolleerde trial 70 huisartsenpraktijken met POH 940 mensen met diabetes type 2 < 80 jaar HbA1c > 7% BMI > 25 kg/m2 Duur: 14 maanden Uitkomstmaten patiënt HbA1c, bloeddruk, cholesterol en BMI Leefstijl: fruit, groenten, vet, beweging en alcohol Kwaliteit van leven Bereidheid van patiënt om te veranderen  

Resultaten Geen effect op patiëntuitkomsten Andere onderzoeken HbA1c, bloeddruk, cholesterol en BMI Voeding en beweging Kwaliteit van leven Bereidheid van patiënt om te veranderen Andere onderzoeken Koelewijn et al. 2009 en Heinrich et al. 2010: geen effect van MI op HbA1c, leefstijl, KvL en klinische parameters MI wel effectief bij leefstijlveranderingen Martins et al. 2006 review MI bij diabetes patiënten effectief Hoe MI in dagelijkse praktijk implementeren?

Vraagstellingen Welk effect heeft het diabetesprogramma op de uitkomstmaten van de patiënt? Welk effect heeft het diabetesprogramma op de vaardigheden van praktijkondersteuners in motivational interviewing één jaar na training?

MI vaardigheden 340 video opnames (5 diabetes consulten per POH) voor- en nameting Slechts 2 van de 24 MI technieken zijn verbeterd Patient uitnodigen over gedragsverandering te praten Patient zijn/haar vertrouwen om te veranderen inschatten Duur van consult, tijd dat leefstijl bediscussieerd is en bereidheid om te veranderen positief gecorreleerd met toepassen van MI

Conclusie Diabetesprogramma heeft zorg niet verbeterd Geen effect op patiëntuitkomsten Nauwelijks effect op MI vaardigheden van POH na 1 jaar

Verklaringen Goede diabeteszorg in Nederland Doorlooptijd studie te kort? Training toch te summier? Setting meer focussen; aparte MI spreekuren MI mogelijk meer geschikt voor minder complexe aandoeningen Programma niet voor iedereen geschikt Niet alleen op motivatie richten, maar ook sociale/omgevingsaspecten

Voorstel vervolgonderzoek Doelgroep: diabetes, maar eventueel ook CVRM en COPD enz. Training: Praktijkondersteuners trainen in MI (vier middagen + coaching op de werkplek, feedback, reminders) Ook huisartsen trainen? Agenda setting Praktijkuitvoering: Aparte MI consulten  meer tijd voor MI / iemand als individu i.p.v. patiënt behandelen Wie doet diabetes metingen (glucose, gewicht, bloeddruk enz.)? Mogelijk praktijkassistente (schakelconsult)? Partner van patiënt bij MI consult betrekken (sociaal component)?

Contactgegevens Renate Jansink Dank voor uw aandacht Contactgegevens Renate Jansink Email: r.jansink@oogg.nl Telefoon: 0488-417400