Pensioen actueel Heftig vaarwater !!

2 Vooraf •Wie is ABP. •Simpel bestaat niet. •Gratis bestaat ook niet.

3 Onderwerpen •Actualiteit en pensioen –Oorzaken –Onderweg naar een ander pensioen •AOW maar dan anders

4 Pensioenen financieel •3 elementen –Vermogen –Rente –Levensverwachting

5 Er zijn twee hoofdproblemen •Pensioenfondsen moeten langer betalen door de stijgende levensverwachting. •Pensioenen zijn onvoldoende bestand tegen schokken op de financiële markten. –beleggingsresultaten –rentestand

66 Wat is de dekkingsgraad? •De dekkingsgraad geeft de verhouding aan tussen de bezittingen en de verplichtingen. Bezittingen Verplichtingen •Dekkingsgraad >125% is gezond. •Dekkingsgraad <105% is te laag. x 100%= x% (dekkingsgraad) versie 2;

7 Hoe wordt pensioen betaald? werknemer 11% werkgever 22% rendement 67% • Financiële positie van een pensioenfonds wordt uitgedrukt in de dekkingsgraad. • Huidig waarderingssysteem leidt tot sterk wisselende dekkingsgraden.

8 Premie, doorkijk naar morgen •Vaste premie •Duale vergrijzing ABP

9 Samenstelling ABP Vermogen overige waarden zakelijke waarden vastrentende waarden 39% 54% 7% versie 2;

10 Beleggen en doorkijk naar morgen •Keuze tussen –Nominaal (weinig risico maar…) –Rendement (meer risico maar…) •Afspraken over aanpassingen bij ander rendement –RAM –Periode

11 Hoe werkt het met de rente? •Stel u moet over 30 jaar € betalen. Welk bedrag moet u vandaag op de bank zetten? bij 2,6% rente: € bij 6,5% rente:€ •Bij pensioenfondsen werkt het net zo!

12 Rekenrente en doorkijk naar morgen •Keuze tussen –Vaste marktrente –Historisch rendement

13 We leven langer dan we al dachten! Levensverwachting bij 65 jaarMannen Vrouwen In 2004 actueel jaar verwachting voor verwachting voor In 2008 actueel verwachting voor

14

15

16 Levensverwachting en doorkijk naar morgen •Pensioenleeftijd in de pas met AOW leeftijd –Pensioenrichtleeftijd •LAM –Periode

Ontwikkeling dekkingsgraad ABP EindVermogen en Rendement Verplichtingen Rente Dekkings- Graad miljard + 3,8%155 miljard 4,9%140% miljard - 20%193 miljard 3,6% 90% miljard + 20,2%201 miljard 3,9%104% miljard + 13,5%225 miljard 3,5%105% miljard + 3,3%261 miljard 2,7% 94% miljard + 13,7%292 miljard 2,4% 96% versie 2;

18 Wat doet ABP aan het probleem? •De pensioenpremie is tijdelijk verhoogd. –1 augustus 2010 met 1% –1 april 2012 met 2% tot 3% •verdeling werkgever – werknemer •De pensioenen en pensioenaanspraken worden de eerste jaren naar verwachting niet of nauwelijks geïndexeerd. •Verlagen van pensioen met 0,5% per 1 april 2013 •Kostenbesparing. versie 2;

Regeerakkoord en vandaag en morgen •Pensioenrichtleeftijd naar 67 jaar (2014/2015) •Opbouwpercentage naar 1,55% (2014/2015) •Maximuminkomen van € ,-- 19

20 De AOW, hoe zit dat •Ook hier : –We leven langer •Maar ook : –We zijn met steeds meer –We zijn met steeds minder •Maar ik heb er toch voor betaald!!

21

22 Ontwikkeling AOW huidige wetgeving •2013, 2014 en 2015 –Elk jaar 1 maand later •2016, 2017 en 2018 –Elk jaar 2 maanden later •2019 tot 2024 –Elk jaar 3 maanden later •Vervolgens aanpassing op basis ontwikkeling levensverwachting

Ontwikkeling AOW huidige wetgeving en 1 maandTussen 1 januari 1948 en 30 november en 2 maanden Tussen 1 december 1948 en 31 oktober en 3 maandenTussen 1 november 1949 en 30 september en 5 maandenTussen 1 oktober 1950 en 31 juli en 7 maandenTussen 1 augustus 1951 en 31 mei en 9 maanden Tussen 1 juni1952 en 31 maart Tussen 1 april 1953 en 31 december en 3 maandenTussen 1 januar 1954 en 30 september en 6 maandenTussen 1 oktober 1954 en 30 juni en 9 maandenTussen 1 juli 1955 en 31 maart Tussen 1 april 1956 en 1 januari

24 Ontwikkeling AOW tabel regeerakkoord •2013, 2014 en 2015 –Elk jaar 1 maand later •2016, 2017 en 2018 –Elk jaar 3 maanden later •2019 tot 2021 –Elk jaar 4 maanden later •Vervolgens aanpassing op basis ontwikkeling levensverwachting

Ontwikkeling AOW tabel regeerakkoord jaar en 1 maandTussen 1 januari 1948 en 30 november jaar en 2 maandenTussen 1 december 1948 en 31 oktober jaar en 3 maandenTussen 1 november 1949 en 30 september jaar en 6 maandenTussen 1 oktober 1950 en 30 juni jaar en 9 maandenTussen 1 juli 1951 en 31 maart jaarTussen 1 april 1952 en 31 december jaar en 4 maandenTussen 1 januari 1953 en 31 augustus jaar en 8 maandenTussen 1 september 1953 en 30 april jaarVanaf 1 mei 1954 en later Of de AOW-leeftijd na 2021 nog verder omhoog gaat, wordt pas later bepaald. 25

Uw eigen pensioen Pensioen voor uw partner Uw huidig inkomen

27 Uw eigen pensioen Pensioen voor uw partner Uw huidig inkomen Uw eigen pensioen Pensioen voor uw partner Uw huidig inkomen Maak uw eigen pensioenkeuzes o.a. diensttijd en jaarinkomen

AOW, later wat nu ? •Langer doorwerken •Overbruggingsregeling SVB •Overbruggingsregeling ABP –Keuzepensioen –FPU en Defensiepersoneel 28

29 Er is meer !! •Fiscaal •Sociale Zekerheid •CAO’s •Organisatie •Tot 2015 invoering regelgeving

En nu pauze !!