De Hoge Gezondheidsraad (1849-2009) Schakel tussen wetenschap en volksgezondheid

Méér dan de geschiedenis van een overheidsorgaan Silent actor (werkt achter de schermen de krijtlijnen uit van het Belgische gezondheidsbeleid Ontwikkelingen hygiëne, medisch-wetenschappelijke ontdekkingen, gezondheidsbeleid, eerste sociale wetten - sociaal-economische context

Chronologische structuur Deel 1: 1849-1884 Eerste werkingsjaren HGR Deel 2: 1885-1913 Belangrijke cesuur bacteriologische ontdekkingen & arbeidersproblematiek Deel 3: 1914-1940 (algemeen enkelvoudig stemrecht) - Epiloog: 1945-2009

Deel 1 Context: zware landbouwcrisis, overvolle beluiken, epidemieën haast geen centraal gezondheidsbeleid -> gemeenten 15 mei 1849: oprichting HGR door Charles Rogier Opdracht: adviseren over alles wat met hygiëne en gezondheid te maken had. -> op vraag van de overheid -> uit eigen initatief

Enkele thema’s

Epidemieën Angst voor « miasmen » Wet op de onteigening per zone 1867 Cholera Angst voor « miasmen » Wet op de onteigening per zone 1867 - De pokkenvaccinatie 1868: Vaccinatieinstituut van de Staat Illustratie Archief stad Brussel

Ziekenhuisarchitectuur « Sterfhuis » . Controle bouwplannen . Bouwvoorschriften . Het ideaaltype: paviljoenbouw (isolatie, ventilatie, licht) . Veel groen Illustratie: Instituut voor Volksgezondheid

Kerkhoven .Controle bouw/saneringsplannen . Hygiënevoorschriften Buiten dorpskern Niet rond kerk Hygiënevoorschriften Illustratie: Miat

Gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke bedrijven HGR oordeelt over gezondheid en hygiëne in bedrijven -> moeilijk balanceren tussen economische belangen en gezondheid (bv vlasnijverheid, gebruik loodwit) Illustratie: Miat

Deel 2 Context: Economische crisis, protectionisme -> verlies afzetmarkten Cesuur 1: 1886: wilde stakingen Waalse mijnstreek -> arbeidersproblematiek op politieke agenda (ook door sterker wordende BWP en de christen-democratische vleugel Katholieke partij)

Arbeidershuisvesting 1886-1887: Onderzoek naar de arbeiderswoningen door HGR -> 1887: Nieuw reglement arbeiderswoningen -> 1889: Wet op de arbeiderswoningen . meer huizen . arbeider = eigenaar (fiscale voordelen, ASLK, beschermingscomités) Illustratie: Musée de la Photographie

Eerste sociale wetgeving 1886 hygiëne en veiligheid op de werkvloer 1889 Kinderarbeid ->arbeidsduur/rusttijden -1905 Zondagsrust (uitzonderingen) Illustratie: de la Vie walonne

Cesuur 2: De bacteriologische ontdekkingen Ontdekking van tuberkelbacil en cholerabacil (1882 en 1883) -> Einde van miasmentheorie, bacteriën veroorzaken infectieziekten

Hygiëne Pleidooi voor persoonlijke hygiëne Hygiëne moet routine worden! . Badhuizen/ zwembaden, douches op het werk, hygiëneonderwijs. Illustratie: Musée de la Vie wallonne

Bestrijden van infectieziektes . Ontsmettingstechnieken in ziekenhuizen .Strijd tegen tuberculose (1893) Preventiemaatregelen, bouwvoorschriften voor sanatoria, consultatiebureaus… Kinderziekten: preventie, hygiëne op school Illustratie: Universiteitsbibliotheek Gent

Deel 3 Interbellum Enkele thema’s

Verplicht medisch schooltoezicht 1914 Verplicht in kleuter– en lager onderwijs Rol van de schoolarts centraal - Medische fiche Illustratie: Liberaal archief

Hervormde verpleegopleiding Raad trekt lessen uit werk Engelse verpleegkundigen tijdens WOI. Nood aan wetenschappelijk onderbouwde verpleegopleiding. 1921: hervorming -> 3 jaar (hospitaal, ambulante, psychiatrisch verpleegkundigen) -> colleges anatomie, fysiologie, microbilogie -> kritiek ‘pseudo-dokters’ Illustratie: OCMW Antwerpen

Preventieve gezondheidszorg Tuberculose (schoolkolonies) Venerische ziekten (toename WOI) Vroeger: alleen prostituees geviseerd Interbellum: iedereen die besmet is -> oprichten consultatiebureaus informatie en gratis behandeling -> strikte discretie! Illustratie: Koninklijke bibliotheek van België

Sociale wetgeving 1919: Verplichte medische begeleiding van de werkende adolescent 1921: HGR controleert uitzonderingen op verbod nachtarbeid adolescenten 1921: HGR controleert uitzonderingen op de acht-urenwerkdag in industrie -> Rode draad in geschiedenis HGR. Raad houdt rekening met economische belangen in tijden van crisis

Jaren ’30 Aantal adviezen HGR daalt significant -> rode draad in de geschiedenis van HGR In tijden van crisis: interesse van overheid in volksgezondheid daalt

1945-2009 . Introductie van verplichte ziekteverzekering -> stijging medische consumptie, medische verzorging wordt een verworven recht . Gezondheidswet 31/09/1945 -> toename overheidsinmenging . Enorme vooruitgang en specialisatie op wetenschappelijk-medisch gebied. -> nieuwe thema’s op agenda van de HGR (pesticiden, ioniserende straling, orgaantransplantaties, kunstmatige inseminatie…)

HGR specialiseert zich na de oorlog in: Beschavingsziekten (verslavingen, psychosociale aspecten van ziekten) Profylaxe van overdraagbare ziekten en gebruik van producten en organen van menselijke oorsprong. Bescherming tegen chemische, fysische en biologische agentia Hygiëne van voeding en voedingsmiddelen Milieuhygiëne Gezondheidsindicatoren Hygiëne in de gezondheidszorg

Reorganisatie vanaf 2007 Ad hoc en permanente werkgroepen die snel kunnen inspelen op actualiteit (ipv de vroegere afdelingen die als eilandjes binnen de hgr opereerden) wetenschappelijke vooruitgang en specialisering -> toenemende vraag naar meer expertise. -> aanstelling van een wervingsbestand van 500 experts, verdeeld over alle wetenschappelijke instellingen van het land. - Transparant communicatiebeleid