Late Middeleeuwen

Strijd paus - keizer om de macht 2 zwaardenleer Alle macht komt van God (heeft de aarde geschapen) Plaatsvervangers van God op aarde zijn Paus geestelijke macht Keizer wereldlijke macht Dat is een door God gegeven rangorde Vraag is Staat de paus boven de keizer of de keizer boven de paus?

Positie van de paus en keizer Macht van de paus wordt bedreigd -van binnenuit (in de kerk) -van buitenaf(door de keizer) Macht van de keizer werd ook bedreigd -van binnenuit (door hoge adel) -van buitenaf (door de paus) Bedreiging van de macht van de paus van binnenuit door -Oosters schisma -wantoestanden in de kerk -westers schisma

1-Oosters schisma De kerk in het W- Romeinse rijk had zich anders ontwikkeld dan die in het O- Romeinse rijk Verschillen a- verschil in inhoud -verschil in eredienst -verschil in toepassing kerkelijk recht -verschil in beeldenverering (iconen) b- verschil in bestuur

-in het oosten erkent men het primaat (oppergezag) van de paus niet -in het oosten bepaalt het concilie (vergadering van bisschoppen en kar- dinalen) het beleid en niet de paus In 1054 ontstaat er een schisma (kerk- scheuring) -Rooms katholieke kerk olv de paus in Rome -Grieks orthodoxe kerk olv patriarch in Constantinopel Vanuit Byzantijnse kerk oost Europa bekeerd →onstaan van de Russisch orthodoxe kerk

2-Wantoestanden in de kerk -geestelijken houden zich niet aan de regels bv celibaat niet nageleefd -geestelijken leven in grote weelde en preken armoede -geestelijken zijn meer met het vergroten van hun macht bezig dan met hun geeste- lijke taak -grote invloed van wereldlijke heersers op benoeming van geestelijken -allerlei ketterijen bv Katharen en Waldenzen

Hervormingsbewegingen -hervormingsbeweging van Cluny -Gregoriaanse hervormingsbeweging -ontstaan van bedelordes bv Franciscanen en Dominicanen -nadruk op gelofte van armoede (bedelmonniken) -prediken onder de mensen (leven niet meer in een klooster) -ontstaan van de inquisitie (kerkelijke recht bank)→pijnbank→brandstapel

3-Westers Schisma In 1309 verhuist de paus naar Avignon (Rome onveilig)→Babylonische balling- schap In 1378 ontstaat het Westers schisma→ 1 paus in Rome 1 paus in Avignon In 1407 werd een derde paus gekozen→ dwingt de andere 2 tot aftreden→einde Schisma Slecht voor de macht van de paus Paus ook wereldlijk heerser van de Pause- lijke staat (heel midden Italie)

Strijd met de keizer Keizer wil invloed op de benoeming van bisschoppen -bisschoppen ideale leenmannen (geen kinderen) -bisschoppen ideale bestuurders (ont- wikkelde mensen) Voor de paus geldt : bisschop in de eerste plaats kerkleider, geen bestuurder Paus benoemt bisschop op voordracht van geestelijken in een bisdom(investituur) Ceremonie→mijter,ring,kromstaf

Investituurstrijd In 1075 erkent keizer Hendrik IV niet langer het gezag van paus Gregorius VII Paus doet de keizer in de ban -tijdelijk uit de kerk gezet (niet in de hemel) -onderdanen hoeven hem niet meer te ge- hoorzamen In 1077 gaat de keizer naar Canossa om de paus om vergiffenis te vragen Paus heft de ban op Keizer straft ongehoorzame onderdanen en gaat door met bisschoppen benoemen

In 1084 doet de paus hem weer in de ban In 1084 doet de paus hem weer in de ban. Hendrik trekt met zijn leger naar Rome, zet de paus af en benoemt een nieuwe In 1122 wordt een compromis gesloten (Concordaat van Worms) -paus benoemt de bisschop voor zijn geestelijke taak -keizer benoemt hem daarna voor zijn wereldlijke taak Lijkt een overwinning voor de paus (hij kiest en benoemt eerst) Later neemt de invloed van de heersers op de benoeming toch weer toe

Duitse rijk Hoge edelen kiezen uit hun midden iemand tot (Rooms) koning De paus kroont hem vervolgens tot keizer In 1356 moest de keizer de Gouden Bul uitvaardigen : voortaan kiezen 7 keurvorsten de keizer (3 bisschoppen en 4 stamhertogen) Duitsland bestond uit 300 gebiedjes Daardoor had de keizer voortaan allen nog symbolische macht (werkelijke macht bij de keurvorsten)

Iconen

Grieks orthodoxe kerk

Concilie

Cluny

Gregorius VII

Franciscanen

Inquisitie

Paus in Avignon

Pauselijke staat

Mijter,ring en kromstaf

Hendrik IV in Canossa

Heilige Roomse Rijk der Duitse natie