Herstelondersteunende zorg

Wat is herstel? Een uniek, persoonlijk proces waarin cliënten proberen hun leven opnieuw inhoud te geven. Herstel gaat over het (leren) leven met een ontwrichtende aandoening, beperking of kwetsbaarheid waarbij de mogelijkheden en kracht van de mens centraal staan. Dit in tegenstelling tot de onmogelijkheden van de beperking, aandoening of kwetsbaarheid. Herstel is dan ook een individueel en persoonlijk proces waarbij het (weer) gaan functioneren in sociale rollen een belangrijk streven is. Belangrijk hierbij is om herstel steeds te blijven zien als een proces dat niet altijd een uitkomst aanduidt: herstellen is ook zeer goed mogelijk wanneer de aandoening niet geheel verdwijnt. Het impliceert een actieve acceptatie van kwetsbaarheden, problemen en beperkingen en een geleidelijke inwisseling van patiëntidentiteit naar burgerschap.

Wat is herstel? Persoonlijk en uniek proces Herstel is een persoonlijk en uniek proces waarin iemands opvattingen, gevoelens, doelen en/of rollen veranderen. Meer voldoening ondanks beperkingen Het leidt tot een leven met meer voldoening waarin hoop een plaats heeft ondanks de beperkingen van de aandoening. Nieuwe betekenis en zin Herstel heeft te maken met het ontstaan van een nieuwe betekenis en zin in het leven.

Sociale verbondenheid en rollen Empowerment Kenmerken van herstel Hoop Controle over je leven Betekenis en zin Sociale verbondenheid en rollen Empowerment

Herstellen is een proces Overweldigd worden door de aandoening Worstelen met de aandoening Leven met de aandoening Leven voorbij de aandoening Ieder herstelproces is een persoonlijk en individueel proces. Toch blijkt uit onderzoek dat er een fasering in op te merken is (o.a. Ralph, Kidder & Phillips, 2000). Het gaat hierbij niet om een lineair proces. Soms wordt de stap genomen naar een voorgaande fase, een andere keer naar een volgende fase en soms zijn de fases nauwelijks te onderscheiden. Desondanks kan de indeling helpen om te gaan begrijpen wat er gebeurt en om de ondersteuning beter af te kunnen stemmen op wat nodig is. Voor hulpverleners en begeleiders is het van belang dat zij dit proces onderkennen en leren om cliënten de tijd en ruimte te geven hier hun eigen weg in te vinden. Fase 1: overweldigd worden door de aandoening: Ontreddering en verwarring staan op de voorgrond. Overweldigende symptomen lijken alles te bepalen en het leven is gericht op overleven, zowel mentaal als fysiek. Kenmerken van deze fase zijn hopeloosheid, machteloosheid en het gevoel geïsoleerd te zijn van zichzelf, van anderen en van de omgeving.   Fase 2: worstelen met de aandoening Er is nog steeds angst om overspoeld te worden door de aandoening, maar nu dient ook de vraag zich aan hoe ermee geleefd kan worden. Er worden manieren ontwikkeld om weer contact met zichzelf te krijgen en om actief te leren omgaan met de symptomen. Kenmerken van deze fase zijn de worstelingen met het gebrek aan vertrouwen en de zoektocht naar zichzelf.  Fase 3: leven met de aandoening In deze fase begint het besef te groeien dat er met de aandoening kan worden omgegaan. Hierdoor wordt de angst minder en ontstaat er ruimte om beperkingen en sterke kanten te leren ontdekken. Kenmerken in deze fase zijn het opbouwen van een nieuw “zelf”, het herstellen van oude en ontdekken van nieuwe rollen en het (opnieuw) aangaan van contacten met belangrijke anderen. Fase 4: leven voorbij de aandoening De aandoening raakt meer en meer op de achtergrond. Er is nu ruimte om de verbondenheid met anderen te voelen, capaciteiten te testen en mogelijkheden en talenten op diverse terreinen te ontdekken en in te zetten. Het is nu mogelijk nieuwe doelen in het leven te stellen waarin rekening gehouden wordt met de aandoening maar waarbij deze niet meer op de voorgrond staat.

Doelen in het herstelproces Overweldigd worden door de aandoening Worstelen met de aandoening Leven met de aandoening Leven voorbij de aandoening Herwinnen van een positief zelfbeeld Greep op eigen leven Herwinnen van een leven buiten de psychiatrie Het herwinnen van een positief zelfbeeld ondanks de strijd met de psychische aandoeningen en handicaps. Dit is veelal een 'reis' of zoektocht naar zin en hoop, naar een leven waarbij de ziekte niet op de voorgrond staat. Greep op eigen leven en ziekte. Het gaat om het aanboren van eigen mogelijkheden en krachten (strengths), een positieve levenswijze, van stress-kwetsbaarheid naar actief zelfmanagement. Een leven herwinnen buiten de psychiatrie: een leven in een maatschappelijke omgeving met betekenisvolle activiteiten, sociale relaties en betrokkenheid (Ridgway, 1999). 

Ik heb mijn kwetsbaarheden, of ik het nu leuk vind of niet Ik heb mijn kwetsbaarheden, of ik het nu leuk vind of niet. Door daar rekening mee te houden kan ik mijn leven opnieuw opbouwen. Herwinnen van een positief zelfbeeld Greep op eigen leven Herwinnen van een leven buiten de psychiatrie Om leerlingen een beeld te geven van wat de doelen in herstel kunnen inhouden, zijn in deze dia uitspraken gezet die passen bij de verschillende stadia. Vraag leerlingen om andere voorbeelden, misschien uit de eigen stage ervaring. Wat is herwinnen van positief zelfbeeld, waarom is dat belangrijk voor mensen en waarom is dat een eerste stap? Waaruit kan greep op het eigen leven bestaan? Kan dat ook bij mensen die opgenomen zijn? Ja, dat kan heel klein beginnen met de regie over ritmes, taken en kleine beslissingen terug te geven. Oké, het is anders gelopen dan ik gedacht had, maar ik ben niet alleen die patiënt. Ik ben de moeite waard! Ik heb bezigheden die voor mij zinvol zijn en mensen om me heen die me nemen zoals ik ben.