Wat heeft een gezin nodig om menswaardig te participeren aan onze maatschappij? Een budgetstandaard voor Vlaanderen Bérénice Storms Katholieke Hogeschool Kempen Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck 21-10-2011

PROBLEEMSTELLING Vraagstelling: Hoeveel middelen heeft een gezin nodig om op een menswaardige manier te participeren in onze samenleving? Doelstelling: Richtnormen ontwikkelen voor het toetsen van leefsituaties aan de menselijke waardigheid.

MAATSCHAPPELIJK EN WETENSCHAPPELIJK RELEVANT Behoeften aan een algemeen normensysteem voor: OCMW’s Arbeidsrechtbanken Collectieve schuldenregeling Vredegerechten … Nood aan wetenschappelijke norm om uitspraken te doen over: Omvang van de armoede Doeltreffendheid minimuminkomens-bescherming

Maatschappelijke participatie: adequaat vervullen sociale rollen = bijhoren én bijdragen Gezondheid: Gezonde voeding Geschikte kleding Adequate huisvesting Gezondheidszorg en persoonlijke verzorging Rust Ontspanning Autonomie: Veilige kindertijd Betekenisvolle relaties Mobiliteit Veiligheid

Inhoud korven (aard, kwaliteit, hoeveelheid en prijs) Drie criteria: Gezonde levensstijl mogelijk Autonome keuzes over invulling maatschappelijke rollen Aanvaard door lage-inkomensgezinnen

TOTAAL BUDGET, niet werkenden, gezond, private huurwoning (prijzen geïndexeerd naar mei 2011) 2241 1793 1749 1648 1347 1959 1605 1462 1352 1015

TOTAAL BUDGET, niet werkenden, gezond, sociale huurwoning (prijzen geïndexeerd naar mei 2011) 1869 1586 1439 1338 1101 1586 1293 1150 1041 716

Opgelet: Budgetstandaard geeft het inkomen dat gezinnen minimaal nodig hebben om rond te komen als: Er niemand ziek is Er niemand extra zorgen nodig heeft De huishuur niet hoger ligt dan gemiddeld Men economisch kan aankopen Men lekker gezond en betaalbaar kan koken Over een diepvriezer beschikt

Doeltreffendheid minimuminkomens, 2008 Niet werkenden op actieve leeftijd

Doeltreffendheid minimuminkomens Niet werkenden op actieve leeftijd Leefloon en minimumwerkloosheidsuitkering schieten tekort voor bijna alle gezinstypen Tenzij bij beperkte woonkosten door sociale huur Minimuminvaliditeitsuitkering voldoende voor alleenstaanden of alleenstaande met jonge kinderen, maar schiet tekort voor koppels en alleenstaanden met oudere kinderen (Zonder rekening te houden met ziektekosten!) Minimuminkomensbescherming voor niet werkende actieven is: Beter voor alleenstaanden dan voor koppels Minder goed naarmate kinderen ouder zijn Reden voor deze verschillen zijn dat de gezinstoeslagen in de verschillende uitkeringen onvoldoende zijn om de kosten van een extra volwassene te dekken, en dat de leeftijdstoeslagen in het geheel geen gelijke tred houden met de toename van de kosten van kinderen naarmate zij ouder worden 10

1. Doeltreffendheid minimuminkomens Gezinnen met werkenden (éénverdieners) 11

Gezinnen met werkenden (éénverdieners) Doeltreffendheid minimuminkomens, 2008 Gezinnen met werkenden (éénverdieners) Minimumloon is voor alleenstaanden in sommige omstandigheden voldoende: geen kinderen én geen auto (auto= + € 300*) geen hypotheek én geen auto (Eén) minimumloon is voor koppels veelal onvoldoende, tenzij bij lage huisvestingskosten en er geen auto nodig is Tekort neemt toe naarmate de kinderen ouder zijn * Alle kosten voor tweedehandswagen waarmee 20.000 km per jaar wordt gereden (in 2008) 12

Kinderen zijn duur ! Minimale kosten van een eerste kind (per maand) vergeleken met de kosten van een volwassene, prijzen juni 2008 (gezinnen zonder werkende ouders, gezinnen huren een huis op de private huisvestingsmarkt, iedereen is in goede gezondheid) En kinderen in nieuwe gezinnen zijn nog (minstens 40%) duurder!

Tegemoetkomingen voor kinderen zijn niet kostendekkend Grafiek: sociale (kinderbijslag en studietoelagen) en fiscale tegemoetkomingen voor 1ste kind, als percentage van kosten volgens referentiebudgetten Bron: Cantillon, 2009

Kosten kinderen Het Belgische & Vlaamse systeem van sociale en fiscale tegemoetkomingen voor gezinnen met kinderen dekt bij lange na niet de kosten van het eerste kind Zelfs niet bij verhoogde kinderbijslag voor langdurig werklozen en invaliden Het tekort stijgt naarmate de kinderen ouder worden Behalve voor gezinnen met leefloon. De combinatie van leeftijdstoeslagen in de Kinderbijslag, en de maximale studietoelage voor het secundair onderwijs, blijkt voor leefloners juist voldoende om proportioneel de stijging van de kosten voor oudere kinderen op te vangen In absolute bedragen stijgt echter het tekort! Bron: Cantillon, 2009

Sociale (kinderbijslag en studietoelagen) en fiscale tegemoetkomingen voor 2de kind, als percentage van kosten volgens referentiebudgetten Bron: Cantillon, 2009

Kosten kinderen Systeem dekt hogere proportie kosten van tweede kind, vooral dankzij rangprogressiviteit en fiscale tegemoetkomingen Desalniettemin blijven tegemoetkomingen in de meeste situaties onvoldoende Bron: Cantillon, 2009

Beleid houdt te weinig rekening met hoge kosten van kinderen bij: Sociale en fiscale tegemoetkomingen voor kinderen Hoogte van inkomensgrenzen (voor de berekening van een huursubsidie, het omnio-statuut, de studiebeurzen, …) Bepaling van aanvullende steun, leefkosten budgetbegeiding of budgetbeheer.

De armoedecirkel zo vroeg mogelijk doorbreken! “Niet handelen tegen armoede is een vorm van institutionele kindermishandeling.” Peter Adriaenssens, 2008 De armoedecirkel zo vroeg mogelijk doorbreken!

Kinderarmoede bestrijden Zorgen voor een menswaardig inkomen van de ouders Minimuminkomens zijn vandaag de dag ontoereikend Zware individuele én maatschappelijke gevolgen Goede kwalitatieve diensten voor kinderen (o.a. kinderopvang) Deelname van kinderen (cultureel, sportief, beleidsmatig)

Voor wie meer wil lezen: Storms, Van den Bosch, 2009, Wat heeft een gezin minimaal nodig? Een budgetstandaard voor Vlaanderen, Leuven:Acco www.menswaardiginkomen.be

Dank voor uw aandacht! Bérénice Storms Berenice.storms@khk.be