Zorgmijdend gedrag bij dementerenden thuis en in het verpleeghuis NVAG 14-06-2012 De Specialist Ouderengeneeskunde (SO) en de Geriatrie verpleegkundige (GV) binnen een zorgketen Nieske Heerema, SO n.heerema@rivas.nl Joke Melenhorst, GV j.melenhorst@rivas.nl

INDELING PRESENTATIE Dementie Werkwijze GOAC Casus thuissituatie Casus verpleeghuis Specifieke aspecten dementie Ontwikkelingen

Dementie Defecten in twee of meer gebieden cognitie: Geheugen Apraxie, afasie, agnosie Stoornissen uitvoerende functies Interfererend met dagelijks leven Progressief en dodelijk (gem. 8-jaarsoverleving) DD: depressie en delier 243.000 patienten (2011) Ziekte van Alzheimer, vasculaire dementie

Ernst dementie GDS Global Deterioration Scale: 1. Normaal 2. Vergeetachtigheid, beginnende dementie 3. Lichte dementie 4. Matige dementie 5. Matig ernstige dementie 6. Ernstige dementie 7. Zeer ernstige dementie

Lichte dementie? Onthoudt weinig wat kort tevoren is gelezen /verteld Voorwerpen verloren of onvindbaar weggelegd Lichte woordvindproblemen Ontkent iets niet te weten

Matige dementie? Stoornissen kortetermijngeheugen Trekt zich terug, risico isolement Kan complexe taken niet meer uitvoeren Mobiliteit is goed Goede oriëntatie in tijd en plaats Ontkenning van gebrek overheerst

Matig ernstige dementie? Geheugenverlies valt snel op in gesprek Herinnert zich wel belangrijke gebeurtenissen van vroeger Enige desoriëntatie in tijd en plaats Sturing en begeleiding noodzakelijk

Ernstige dementie? Apraxie: hulp nodig bij handelingen Wankel ter been Fragmentarisch besef van gebeurtenissen uit verleden Gedesoriënteerd in tijd en plaats Emotionele veranderingen: wanen, angst, ontreddering, dwanghandelingen

Ernstige dementie? Apraxie: hulp nodig bij handelingen Wankel ter been Fragmentarisch besef van gebeurtenissen uit verleden Gedesoriënteerd in tijd en plaats Emotionele veranderingen: wanen, angst, ontreddering, dwanghandelingen

Zeer ernstige dementie? Spraakvermogen verloren, geen doelgerichte bewegingen, Volledig zorgafhankelijk en bedlegerig

Geriatrisch Onderzoeks en Advies Centrum Gestart in 2000 Verwijzing Ziekte en zorgdiagnostiek, behandeling, zorgadvisering, casemanagement Werkwijze GV en SO Geriatrisch Assessment Multidisciplinair, multidimensioneel behandelplan

Rivas ketenorganisatie GOAC werkgebied expertisecentrum Rivas ketenorganisatie

Zorgmijdende oudere Belangrijkste oorzaak: cognitieve stoornissen Serieuze bedreiging voor gezondheid en risicofactor voor overlijden Bron: Papaioannou et al. European Journal of General Practice mei 2012

Verschillende zorgmijders Ouderen met cognitieve stoornissen, vaak met somatische comorbiditeit, nog zonder diagnose Ouderen met cognitieve stoornissen, en psychiatrische problematiek Zorgmijdende echtparen Ook ouderen zonder cognitieve problemen

CASUS: vraagstelling zorgadvies en evt diagnostiek S: onduidelijk eet/drinkpatroon, gewichtsverlies, met in voorgeschiedenis nierfunctiestoornissen, hypertensie; RR nu 110/65 A: zelfverwaarlozing op het gebied van ADL/HDL, medicatiegebruik , brandgaatjes in kleding M: alleenstaand, woont in caravan bij oudere zus die overbelast dreigt te raken P: toenemend vergeetachtig, facade, geen ziektebesef of inzicht, lichte achterdocht, apraxie, MMSE 20/30, rijdt nog auto C: visus onduidelijk

Interventies Contact opbouwen, vertrouwen winnen, toewerken naar acceptatie HH hulp en van daaruit hulp bij ADL geriatrisch lab en staken RR medicatie Contact familie voor hetero-anamnese en omgangsadvies Advisering hulpmiddelen Gewichtscontrole , aandacht voor eetpatroon Monitoring gevaarscriteria

Gevaarscriteria Dwalen Ernstige verwaarlozing: vocht/voeding Zelfverwaarlozing bij ADL en bij HDL/leefomgeving Brandgevaar, omgang met gas/electra Maatschappelijke teloorgang Agressie Overbelasting mantelzorg

Succesfactoren Samenwerking met huisarts en andere betrokkenen Diagnostiek thuis Goede uitleg naar familie/omgeving/andere hulpverleners Continuiteit bieden Nakomen van afspraken Aansluiten bij client en tempo aanpassen: niet teveel willen

Gedwongen opname RM of IBS Voorwaarden: Geestesstoornis: dementie Gevaar voor zichzelf, anderen of omgeving Gevaar is buiten instelling niet af te wenden Afdeling psychogeriatrie of gerontopsychiatrie

Casus verpleeghuis Ziektegeschiedenis van mevr A geboren 1946 Diagnose Ziekte van Alzheimer in 2006 Jan 2009 start DB Febr 2010 opname pg vphs (art 60 BOPZ) Nov 2011 overlijden Zelfverwaarlozing, weigeren medicatie, eten en hulp bij verzorging

Stappenplan probleemgedrag Stap 1: lichamelijke en psychiatrische problemen uitsluiten Stap 2: persoonlijke en omgevingsfactoren (BOM) Stap 3: meten Stap 4: begrijpen, interventies opstellen en uitvoeren Stap 5: evalueren Stap 6: consolideren Bron: Vilans/Verenso 2011

Brein Omgevings Methodiek Probleemgedrag door ziekte en ongunstige omgeving Gunstige omgeving vermindert ziekteverschijnselen en verbetert functioneren Drie aspecten: Omgeving Werkprocessen Bejegening Gunstige en juiste prikkels uit omgeving Bron: Anneke van der Plaats, sociaal geriater

Zorgmijden bij dementie Specifieke aspecten: Geen ziekteinzicht: alles gaat goed Verlies cognitieve brein: afname doelgericht gedrag en toename impulsief gedrag vanuit emotionele brein (BOM) Verlies van zintuiglijke waarneming Verstoorde prikkelregulatie: toenemende ontreddering Snel wisselend beeld door delier

Tot slot: ontwikkelingen Ouderen zelf aan zet: ook bij dementie? Knelpunt indicatiestelling, sluit niet aan bij zorgmijders (eerst diagnose en voorliggende voorzieningen zoals dagopvang) Dilemma generalist-specialist in de wijk Financiering SO en GVK Websites: www.breincollectief.nl www.moderne-dementiezorg.nl www.Alzheimer-Nederland.nl www.verenso.nl