Dieet bij coeliakie en diabetes mellitus Mw. dr. Erica Hopman, diëtist, Leids Universitair Medisch Centrum

Inhoud presentatie Even voorstellen Dieet bij coeliakie Wet en etiket Dieet bij diabetes mellitus Koolhydraten De combinatie Knelpunten / aandachtspunten Uw vragen Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Dieet bij coeliakie Doel van behandeling: Korte termijn: verminderen en voorkomen van klachten Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Doel van de behandeling Middellange termijn: daling antistoffen, goede voedingstoestand. Lange termijn: voorkomen van complicaties. Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Behandeling Hoe: Glutenvrij dieet Volwaardige voeding Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC 5

Gluten tarwe, Eiwit in granen: rogge, gerst, spelt, kamut. Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Glutenbevattende voedingsmiddelen                                                          Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Functionele eigenschappen van gluten Structuur / stevigheid. Bindmiddel. Glansmiddel. Vochtregulator. Daarom veelvuldig gebruikt in voedingsmiddelenindustrie. Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Gluten vind je ook in:                                                                                                                           Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Gluten ook in: Niet-voedingsmiddelen: Medicijnen, vitamine-mineralensupplementen, knutselmateriaal, spaarzegels, cosmetica (lippenstift), rokerstandpasta of kleefpasta.                                                          Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Wat zijn de mogelijkheden Drie categorieën voedingsmiddelen: Van nature glutenvrij, onbewerkt. Op basis van ingrediënten geen gluten. Speciaal gemaakt voor glutenvrij dieet : glutenvrije dieetproducten. Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

1. Van nature glutenvrij Glutenvrije voedingsmiddelen: aardappel, groente, fruit, melk, kaas, olie, roomboter, vlees, vis, wild, gevogelte, ei, peulvruchten, noten, zaden, pitten, thee, koffie, suiker, honing, verse en gedroogde kruiden en specerijen. Glutenvrije granen: rijst, mais, gierst, haver*, boekweit, teff, amarant, quinoa, sorghum. Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Gras families Kagnoff. J Clin Invest 2007;117:41-9 Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

2. Op basis van ingrediënten geen gluten Warenwet: 14 Allergenen, waaronder tarwe en gluten, verplichte vermelding op verpakking, ongeacht hoeveelheid. Maltose, malto-dextrine en glucosestroop: vrijstelling van etikettering. Voor coeliakie soms verwarrend: Ingrediënten geven aan: bevat tarwe → toch glutenvrij logo, Clausule: ‘geproduceerd in een omgeving waar tarwe wordt verwerkt’. Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Etiket glutenvrij voedingsmiddel, verwarring tarwe Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Etiket glutenvrij voedingsmiddel met besmettingsrisico Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Etiket glutenvrij voedingsmiddel Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Hulpmiddelen Glutenvrije merkartikelenlijst, Voedingscentrum. www.livaad.nl. Valkuilen: Geen gluten analysetest. Contaminatie wordt niet op etiket vermeld. Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

3. Glutenvrije dieetproducten Europese verordening 41/2009, voorheen Codex Alimentarius: 200 mg gluten/kg → verlaagd naar 20 mg gluten/kg 2 categorieën: 20 mg gluten/kg = glutenvrij 20-100 mg gluten/kg = laag in gluten Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Glutenvrije dieetproducten tekst glutenvrij en /of Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Etiket glutenvrij dieetproduct Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Wat geeft vaak onduidelijkheid Gewoon tarwezetmeel / glutenvrij tarwezetmeel. Wel of niet gebruiken? → Vermijden bij aanhoudende klachten. Diverse glutenvrije logo’s. Glutenvrij logo op van nature glutenvrije voedingsmiddelen, zoals aardappelen, melk, etc. Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Volwaardige voeding Extra aandacht voor: Vitamine B1 en foliumzuur (B11), IJzer, Voedingsvezel, Jodium, Calcium, Vitamine D. Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Dieet bij diabetes Doel van de behandeling: Korte termijn: beperken acute klachten van hypo- en hyperglycemie. (Middel-)lange termijn: goede diabetesinstelling, goede voedingstoestand. Lange termijn: voorkomen of uitstellen van late van complicaties. Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Behandeling Hoe: Volwaardige voeding. Rekening houdend met koolhydraatinname, goede vetsoorten en natrium. Diabetesmedicatie. Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC 26

Koolhydraten Zetmeel Vruchtensuiker Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC 27

Koolhydraten Melksuiker Suiker Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC 28

Koolhydraten Glucose Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC 29

Koolhydraat-insuline ratio hoeveelheid koolhydraten per maaltijd ----------------------------------------------------- aantal eenheden kortwerkende insuline Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC 30

Rekenen met koolhydraten koolhydraten (gram) 2 sneden bruinbrood 32 halvarine 0 1 plak 48+ kaas 0 1 jam 9 1 beker halfvolle melk 11 Totaal 52 gram Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC 31

Koolhydraat-insuline ratio Ratio berekenen: 52 gram koolhydraten 10 EH kortwerkende insuline 52/10= 5 koolhydraat-insuline ratio = 5 → dus: 1 EH insuline op 5 gram koolhydraten Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC 32

Koolhydraat-insuline ratio Voorwaarde: stijging bloedsuiker 2 mmol na de maaltijd. De ratio kan per maaltijd verschillen. Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC 33

De combinatie : Richtlijnen Goede Voeding 6-7 sneetjes glutenvrij brood 2 ons groente 2 stuks fruit 3-4 aardappelen, rijst, glutenvrije pasta, peulvruchten 450 ml melkproducten ; 1,5 plak kaas 100-125 g vlees, - vervanging, vis, kip, ei 30-35 g halvarine 1 eetlepel vloeibaar bak-en braad vet 1,5-2 liter vocht Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Lijkt heel veel…….. Totale energie Richtlijnen Goede Voeding: 1400 kcal Advies: Mannen: 2500 kcal/d Vrouwen: 2000 kcal/d Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC 35

Natrium Gemiddelde Nederlander 9 gram zout/dag = 3600 mg natrium Aanbeveling max. 6 gram zout/dag = 2400 mg natrium Natriuminname speelt rol bij bloeddruk → risico hart – en vaatziekten Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC 36

Vetten Vet is nodig ‘goede’ en ‘slechte’ vetsoorten Risico hart- en vaatziekten Overgewicht Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC 37

Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC 38

Gewicht goed gewicht : BMI 20-25 kg/m2 Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC 39

Snel te zwaar 140 kcal per week te veel → gewichtstoename 1 kg per jaar 1 handje pinda’s 1 glas zoete witte wijn 1 glas dubbeldrank 1 glas chocolademelk 1 croissant 1 chocolade koekje

Beweging Om 140 kcal te verbranden: 14 minuten hardlopen 19 minuten fietsen 21 minuten zwemmen 35 minuten wandelen

Nederlandse Norm Gezond Bewegen Tenminste 5 dagen per week gedurende een half uur matig intensief bewegen. Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC 42

Voordelen lichaamsbeweging  cholesterol  insulinegevoeligheid  bloeddruk Ondersteunt gewichtsreductie Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC 43

Knelpunten - koolhydraten Glutenbevattend = koolhydraatbevattend → effect op bloedglucose → evt. aanpassing medicatie. Koolhydraatgetallen op verpakkingen. Zelf gebakken: koolhydraten vanuit ingrediënten berekenen. Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC 44

Knelpunten - hypo Eerst ‘snelle suikers’: druivensuiker (dextro, hypofit), limonade, sap Indien nodig ‘langzame suikers’: (gedroogd) fruit, glutenvrije repen, crackers, toast, tussendoorbiscuit. Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC 45

Samengevat Gluten. Koolhydraten. Hypo. Niet te weinig: vitamine B1, foliumzuur, voedingsvezel, ijzer, jodium, calcium, vitamine D. Niet te veel: natrium, vet. Ongewenst gewichtstoename. Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC 46

Dank voor uw aandacht Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC

Verdere informatie Voor patiënten:  www.glutenvrij.nl ; info@glutenvrij.nl ; dietist@glutenvrij.nl  www.dvn.nl ; info@dvn.nl ; Diabeteslijn 033-4630566  www.voedingscentrum.nl Voor diëtisten of andere professionals: Diëtisten Info Netwerk Coeliakie (DINC)  www.dinc-online.nl ; info@dinc-online.nl  www.dnodietist.nl ; dno@nvdietist.nl Coeliakie en diabetes, 31 oktober 2012, NCV, LUMC