Gekoesterde kwetsbaarheid als professionele deugd Verhalende reflecties over goed leraarschap NIVOZ 20 mei 2009

Opbouw Deel 1: leerkracht zijn in tijden van performativiteit Intermezzo met anecdotes Deel 2: Kwetsbare professionaliteit of professionele kwetsbaarheid

Deel 1: Performativiteit in vogelvlucht Performativiteitsdiscours = dominante wijze van denken en spreken over onderwijs Kern: effectiviteit en efficiëntie worden de enige relevante criteria voor kwaliteitsevaluatie

Kwaliteit moet bewezen worden door middel van specifiek soort data (leerwinst; leerlingresultaten) wat meetbaar en vergelijkbaar is Zie PISA Zie buitenlandse voorbeelden: teacher proof materials Wat de klant vraagt (dus “leeg” begrip)

Onderwijs = investering die (aantoonbaar) moet renderen (kenniseconomie) Competenties als basis voor goed leraarschap

Discours verandert werkelijkheid: gevolgen De inhoudelijke discussie over goed onderwijs wordt opgeschort Wat niet gemeten/vergeleken kan worden, wordt feitelijk onbelangrijk

3. Verhouding ouders/leerlingen – school/leerkrachten = economische contractrelatie (klant – producent) 4. Instrumentele en technische visie op het schoolse “productieproces”  Leerkrachten gaan zichzelf op een welbepaalde manier “zien” en “gedragen”. Discours “doet” iets met mensen

INTERMEZZO “Mijn favoriete leraar”

2. Moet ik leerlingen mijn gsm-nummer geven?

3. Kunnen leerkrachten wel effectief zijn 3. Kunnen leerkrachten wel effectief zijn? Kunnen ze (ooit) weten of ze effect hebben… en welk effect?

DEEL 2 (Pleidooi voor) KWETSBARE PROFESSIONALITEIT OF PROFESSIONELE KWETSBAARHEID

2.1. De professionaliteit van leraarschap Centrale rol voor reflectieve houding en vaardigheid: Onderwijssituaties zijn Complex (gelijktijdig) Onvoorspelbaar contextueel de onontkoombaarheid van het oordelen

Voorbij het technische Professionaliteit van leraren heeft verschillende dimensies: Technisch Moreel Politiek Emotioneel

2.1.1. De technische dimensie “hoe” en “wat”-vragen Effectiviteit (en efficiëntie) als norm = legitiem en belangrijk!

2.1.2. De morele dimensie Technische vragen hebben morele consequenties Kern: recht doen aan de educatieve nood van wie aan mijn zorg is toevertrouwd Intrinsieke waardengebondenheid van onderwijs Professioneel oordelen “Taakopvatting” als onderdeel van professioneel zelfverstaan

2.1.3. Politieke dimensie Morele en technische kwesties verbergen vaak politieke vragen Vragen van macht, invloed en belangen ≠ “vies woord” ≠ neveneffect of marginaal fenomeen = realiteit Hoe zorg ik/zorgen wij ervoor dat we kunnen doen wat “best” is voor school/leerlingen?

2.1.4. Emotionele dimensie Relatie van geëngageerde verantwoordelijkheid => emotionele “niet-onverschilligheid” Emoties maken wezenlijk deel uit van professioneel leraarschap Opleiding en nascholing: meer “oncomfortabele” situaties (i.p.v. welbevinden)

Uitsmijter: Professioneel leraarschap vereist theoretische kennis Voorwaarde om ZELF situaties te kunnen lezen, bevragen en beoordelen vooraleer te handelen Kreet voor “meer praktijk” in de opleiding is perfect om vooral uitvoerende en afhankelijke “doeners” te krijgen

2.2. Kwetsbaarheid en professionaliteit Kwetsbaarheid als fundamenteel kenmerk van professioneel leraarschap Verschillende wijzen van ervaren (bronnen): Geen/beperkte controle over werkcondities Grenzen van doelmatigheid Geen onbetwistbare basis om te oordelen

Professioneel omgaan met kwetsbaarheid? Uithouden Koesteren “in onderwijs en opvoeding gebeurt er altijd zowel meer als minder dan wat gepland was”

SLOT Scholen voor mensen: idee van de professionele leergemeenschap School als werk- en leerplek voor leerkrachten

Voorwaarden? Veiligheid én uitdaging Waardering voor meningsverschil en conflict Valkuil: enkel samenwerken i.f.v. extern opgelegde agenda “narratief spreken”: verhalen als vertrekpunt voor collegiaal/reflectieve dialoog